Przesłanka podwójnej karalności

Trybunał orzekł, że przesłanka podwójnej karalności jest spełniona, gdy okoliczności faktyczne podlegałyby karze na terytorium państwa wykonującego. Decyzja ta dotyczyła wyroku skazującego J. Grundzę za kradzież z włamaniem i utrudnianie wykonania orzeczenia. Sąd okręgowy w Preszowie zwrócił się do Trybunału z pytaniem prejudycjalnym dotyczącym interpretacji decyzji ramowej 2008/909. Zasadniczo, przepisy te wymagają, aby czyny stanowiące przestępstwo w państwie wydającym, były także przestępstwem w państwie wykonującym, niezależnie od kwalifikacji przestępstwa w obu państwach.

Tematyka: Trybunał, podwójna karalność, decyzja ramowa 2008/909, interpretacja, wyrok skazujący, przestępstwo, współpraca sądowa, resocjalizacja, prawo gospodarcze, TS, J. Grundza

Trybunał orzekł, że przepisy art. 7 ust. 3 i art. 9 ust. 1 lit. d) decyzji ramowej 2008/909 należy interpretować
w ten sposób, iż w sytuacji, takiej jak rozpatrywana w postępowaniu głównym, przesłankę podwójnej
karalności należy uznać za spełnioną, gdy wskazane w wyroku wydanym przez właściwy organ państwa
wydającego okoliczności faktyczne leżące u podstaw przestępstwa podlegałyby także sankcji karnej na
terytorium państwa wykonującego, gdyby wystąpiły one na tym terytorium.
W dniu 3.10.2014 r. sąd rejonowy w Chebie (Republika Czeska) skazał J. Grundzę, obywatela słowackiego, na
łączną karę 15 miesięcy pozbawienia wolności za kradzież z włamaniem i za utrudnianie wykonania orzeczenia
organu władzy publicznej, tj. nieprzestrzeganie tymczasowego zakazu prowadzenia pojazdów, który orzeczono
wobec niego przez urząd miejski w Przerowie (Republika Czeska). Wyrok z 3.10.2014 r., do którego załączono
zaświadczenie wskazane w załączniku 1 do decyzji ramowej Rady 2008/909/WSiSW z 27.11.2008 r. o stosowaniu
zasady wzajemnego uznawania do wyroków skazujących na karę pozbawienia wolności lub inny środek polegający
na pozbawieniu wolności – został przekazany do sądu okręgowego w Preszowie (Słowacja) w celu uznania
i wykonania ww. kary w Słowacji. Rozpatrywane czyny zabronione nie zostały uznane przez czeski sąd za
przestępstwa wymienione w art. 7 ust. 1 decyzji ramowej 2008/909, w związku z czym wykonanie kary 15 miesięcy
pozbawienia wolności zostało uzależnione od ustalenia, czy wskazane w wyroku z 3.10.2014 r. czyny stanowią
przestępstwo także zgodnie ze słowackim porządkiem prawnym. Słowacki sąd powziął wątpliwości, czy przesłanka
podwójnej karalności jest spełniona w przypadku czynów zakwalifikowanych jako „przestępstwo utrudniania
wykonania orzeczenia organu władzy publicznej”. Sąd odsyłający wskazał, że przepis słowackiego KK dotyczący
przestępstwa polegającego na utrudnianiu wykonania urzędowego orzeczenia, odnosi się wyłącznie do orzeczeń
sądów lub innego „słowackiego” organu, które podlegają wykonaniu na „terytorium Słowacji”. A zatem, zdaniem sądu
odsyłającego, ocena czynu, za który skazano J. Grundzę w Republice Czeskiej, wskazuje, że nie dotyczy
„przestępstwa” w rozumieniu słowackiego KK.
W tych okolicznościach sąd okręgowy w Preszowie zwrócił się do Trybunału z następującym pytaniem
prejudycjalnym: czy art. 7 ust. 3 i art. 9 ust. 1 lit. d) decyzji ramowej 2008/909 należy interpretować w ten sposób, że
przesłanka podwójnej karalności jest spełniona w sytuacji, w której o uznanie wyroku i wykonanie kary wniesiono
w odniesieniu do czynów zakwalifikowanych w państwie wydającym jako „przestępstwo polegające na utrudnianiu
wykonania urzędowego orzeczenia popełnione na terytorium państwa wydającego” i w odniesieniu do których
w prawie państwa wykonującego istnieje podobnie zakwalifikowane przestępstwo, lecz dla celów wykazania takiego
przestępstwa krajowy przepis tego ostatniego państwa wymaga, aby orzeczenie zostało wydane przez jeden
z organów działających na jego własnym terytorium?
Trybunał wskazał, że w decyzji ramowej 2008/909, a w szczególności w jej art. 7, dotyczącym przesłanki podwójnej
karalności, nie określono pojęć wskazanych w pytaniu prejudycjalnym. Rzecznik generalny podkreślił, że między
państwami członkowskimi występują znaczne różnice, jeżeli chodzi o dokładne rozumienie tych pojęć w kontekście
podwójnej karalności (pkt 26 opinii).
Zgodnie z art. 7 ust. 3 decyzji ramowej 2008/909, odnośnie przestępstw innych niż wskazane w wykazie w ust. 1 tego
przepisu, państwo wykonujące ma możliwość uzależnienia uznania wyroku i wykonania kary od spełnienia
przesłanki, aby czyny, których dotyczy wyrok, stanowiły przestępstwo także zgodnie z prawem tego państwa. Przepis
ten umożliwia państwu wykonującemu uzależnienie uznania wyroku i wykonania kary od zaistnienia przesłanki
związanej ze spełnieniem kryterium podwójnej karalności. W art. 9 ust. 1 lit. d) decyzji ramowej 2008/909
przewidziano, że właściwy organ państwa wykonującego może odmówić uznania wyroku wydanego w państwie
wydającym i wykonania kary wymierzonej także w tym ostatnim państwie, gdy nie spełniono przesłanki podwójnej
karalności.
Z postanowienia odsyłającego wynika, że czyny, za które został skazany J. Grundza, nie zostały uznane przez
właściwy organ państwa wydającego za przestępstwa objęte art. 7 ust. 1 decyzji ramowej 2008/909. Trybunał
stwierdził, że zgodnie z art. 7 ust. 3 decyzji ramowej 2008/909 uznanie wyroku z 3.10.2014 r. i wykonanie łącznej
kary 15 miesięcy pozbawienia wolności są uzależnione od stwierdzenia przez właściwy słowacki organ, iż wskazane
w tym wyroku czyny stanowią przestępstwo także zgodnie ze słowackim porządkiem prawnym, niezależnie od
znamion przestępstwa czy jego kwalifikacji w państwie wydającym.
Zgodnie z orzecznictwem TS przy dokonywaniu wykładni unijnego przepisu należy uwzględniać nie tylko treść tego
przepisu, lecz także jego kontekst oraz cele regulacji, której część on stanowi (wyroki: Lanigan, C-237/15 PPU, pkt
35; Ognyanov, C-554/14, pkt 31).

Odnosząc się do treści art. 7 ust. 3 decyzji ramowej 2008/909 rzecznik generalny wskazał, że ten przepis ogranicza
zakres oceny podwójnej karalności, wymagając, aby właściwy organ państwa wykonującego rozpatrzył, czy dane
czyny „stanowią przestępstwo także” w świetle prawa krajowego tego państwa, i to „niezależnie od znamion
przestępstwa, czy jego opisu kwalifikacji” (pkt 47 opinii). Trybunał stwierdził, że z treści art. 7 ust. 3 wynika, iż
niezbędną i wystarczającą przesłanką dla celów oceny podwójnej karalności jest okoliczność, że czyny, co do których
w państwie wydającym orzeczono karę, stanowią także przestępstwo w państwie wykonującym. Zatem nie wymaga
się, aby dokładnie pokrywały się znamiona przestępstwa oraz jego klasyfikacja.
Trybunał stwierdził, że zgodnie z treścią art. 7 ust. 3 decyzji ramowej 2008/909 istotną okolicznością dla celów oceny
podwójnej karalności jest pokrywanie się okoliczności faktycznych leżących u podstaw przestępstwa – wskazanych
w wyroku wydanym w państwie wydającym – oraz określonej w prawie państwa wykonującego definicji danego
przestępstwa.
Trybunał wskazał, że decyzja ramowa 2008/909, zgodnie z jej art. 26, zastępuje w stosunkach między państwami
członkowskimi szereg aktów prawa międzynarodowego w celu wzmocnienia współpracy w zakresie wykonywania
wyroków w sprawach karnych. W odróżnieniu od aktów prawa międzynarodowego decyzja ramowa 2008/909 opiera
się przede wszystkim na zasadzie wzajemnego uznawania. Zasada ta, zgodnie z motywem 1 decyzji ramowej
2008/909 rozpatrywanym w świetle art. 82 ust. 1 TFUE, stanowi „kamień węgielny” współpracy sądowej w sprawach
karnych w Unii Europejskiej, która to współpraca jest oparta na szczególnym wzajemnym zaufaniu między państwami
członkowskimi do ich odpowiednich systemów sądowniczych (wyrok Ognyanov, pkt 46, 47). Zgodnie z art. 8 ust. 1
decyzji ramowej 2008/909 zasada wzajemnego uznawania powoduje, że właściwy organ państwa wykonującego
zasadniczo uznaje przekazany mu wyrok i niezwłocznie przyjmuje wszelkie środki, jakie są niezbędne dla wykonania
kary. Rzecznik generalny stwierdził, że konsekwencją tej zasady jest w szczególności ustanowienie w art. 7 ust. 1
decyzji ramowej 2008/909 wykazu przestępstw, co do których wykluczono kontrolę podwójnej karalności (pkt 36
opinii).
Trybunał uznał, że przesłanka podwójnej karalności stanowi wyjątek od ogólnej zasady uznawania wyroku
i wykonywania kary. W konsekwencji zakres stosowania wskazanej w art. 9 ust. 1 lit. d) decyzji ramowej 2008/909
oraz opartej na braku podwójnej karalności podstawy odmowy uznania wyroku i wykonania kary należy interpretować
w sposób ścisły, aby ograniczyć przypadki odmowy uznania i wykonania. W rezultacie ocena podwójnej karalności
przez właściwy organ państwa wykonującego, do której to oceny odnosi się art. 7 ust. 3 tej decyzji ramowej, ma na
celu rozpatrzenie, czy wskazane w wyroku wydanym przez właściwy organ państwa wydającego okoliczności
faktyczne leżące u podstaw przestępstwa podlegałyby także sankcji karnej na terytorium państwa wykonującego,
gdyby wystąpiły na tym terytorium.
Sąd odsyłający wskazał, że rozpatrywane w postępowaniu głównym przestępstwo stanowi naruszenie wydanego
przez czeski organ orzeczenia i w konsekwencji naruszenie interesu chronionego przez Republikę Czeską, wobec
czego przesłanka podwójnej karalności nie może zostać uznana za spełnioną. Jednak TS stwierdził, że w ramach
oceny podwójnej karalności właściwy organ państwa wykonującego nie powinien rozpatrywać, czy został naruszony
interes chroniony przez państwo wydające, lecz czy – w przypadku gdyby rozpatrywane przestępstwo miało miejsce
na terytorium państwa członkowskiego pochodzenia tego organu – uznano by, że został naruszony interes chroniony
prawem krajowym tego państwa.
Trybunał przypomniał, że zgodnie z art. 3 ust. 1 decyzji ramowej 2008/909 celem tej decyzji jest określenie zasad,
zgodnie z którymi państwo członkowskie, aby ułatwić resocjalizację osoby skazanej, uznaje wyrok i wykonuje karę.
Ścisła wykładnia art. 9 ust. 1 lit. d) przyczynia się do realizacji celu polegającego na ułatwieniu resocjalizacji osoby
skazanej, w szczególności w sytuacji, takiej jak rozpatrywana w postępowaniu głównym, w której osoba ta jest
obywatelem państwa wykonującego. J. Grundza został skazany przez czeski organ sądowy w szczególności ze
względu na prowadzenie pojazdu na terytorium tego państwa członkowskiego pomimo istnienia wydanego przez
czeski organ orzeczenia, w którym zakazano mu prowadzenia pojazdu. Trybunał stwierdził, że aby dokonać oceny,
czy w rozpatrywanej w postępowaniu głównym sprawie spełniona jest przesłanka podwójnej karalności, sąd
odsyłający – zobowiązany do uznania i wykonania wyroku skazującego – powinien rozpatrzyć, czy w sytuacji gdyby
te okoliczności faktyczne (tj. prowadzenie pojazdu mechanicznego pomimo istnienia orzeczenia zakazującego
takiego zachowania) wystąpiły na terytorium państwa członkowskiego pochodzenia tego sądu, podlegałyby one
sankcji karnej w świetle prawa krajowego tego państwa. W ocenie TS, jeżeli taka sytuacja ma miejsce, przesłankę
podwójnej karalności należy uznać za spełnioną.
Trybunał orzekł, że przepisy art. 7 ust. 3 i art. 9 ust. 1 lit. d) decyzji ramowej 2008/909 należy interpretować w ten
sposób, iż w sytuacji, takiej jak rozpatrywana w postępowaniu głównym, przesłankę podwójnej karalności należy
uznać za spełnioną, gdy wskazane w wyroku wydanym przez właściwy organ państwa wydającego okoliczności
faktyczne leżące u podstaw przestępstwa podlegałyby także sankcji karnej na terytorium państwa wykonującego,
gdyby wystąpiły one na tym terytorium.
Autorka jest doktorem nauk prawnych, ekspertem ds. prawa gospodarczego, WPiA UKSW w Warszawie

Wyrok TS z 11.1.2017 r., Grundza, C-289/15

Trybunał wskazał, że decyzja ramowa 2008/909 opiera się na zasadzie wzajemnego uznawania w celu wzmocnienia współpracy sądowej w UE. Istotą podwójnej karalności jest pokrywanie się czynów podlegających karze w obu państwach. Przesłanka podwójnej karalności jest wyjątkiem od zasady uznawania wyroku i wykonania kary, a jej ocena ma na celu ułatwienie resocjalizacji osoby skazanej. Autorka publikacji jest doktorem nauk prawnych oraz ekspertem ds. prawa gospodarczego.