Europejski nakaz aresztowania

TS orzekł, że w sytuacji, w której przekazanie osoby udaremniane jest przez opór stawiany ponownie, organy sądowe mogą ustalić nowy termin przekazania. Decyzja ramowa ma na celu przyspieszenie współpracy sądowej i eliminację przeszkód uniemożliwiających przekazanie osób między państwami członkowskimi.

Tematyka: Europejski nakaz aresztowania, TS, decyzja ramowa, przekazanie osoby, opór stawiany, organy sądowe, współpraca sądowa

TS orzekł, że art. 23 ust. 3 decyzji ramowej należy interpretować w ten sposób, że w sytuacji, takiej jak
rozpatrywana w postępowaniu głównym, wykonujący nakaz organ sądowy i wydający nakaz organ sądowy
ustalają nowy termin przekazania na mocy tego przepisu, gdy przekazanie osoby, której dotyczy wniosek,
w terminie 10 dni od uzgodnionej na podstawie tego przepisu pierwszej nowej daty przekazania zostaje
udaremnione przez opór ponownie stawiony przez tę osobę, o ile ze względu na wyjątkowe okoliczności
organy nie mogły przewidzieć tego oporu, a następstw tego oporu w odniesieniu do przekazania nie można
było uniknąć, mimo zachowania przez te organy należytej staranności.
T. Vilkasa dotyczą dwa europejskie nakazy aresztowania (dalej jako: ENA) wydane przez litewski sąd. Irlandzki sąd
9.7.2015 r. zarządził przekazanie T. Vilkasa litewskim organom nie później niż 3 sierpnia. Irlandzkie organy podjęły
31 lipca próbę przekazania przy wykorzystaniu lotu komercyjnego. Opór stawiony przez T. Vilkasa powodował, że
pilot samolotu odmówił przyjęcia go na pokład. Wówczas sąd nakazał ponownie przekazanie w terminie 10 dni.
Również ta próba przekazania nie powiodła się ze względu na zachowanie T. Vilkasa. W konsekwencji irlandzki
minister sprawiedliwości przedstawił sądowi wniosek o zezwolenie na podjęcie trzeciej próby przekazania T. Vilkasa
organom litewskim, tym razem drogą morską i lądową. Sąd uznał, że nie jest właściwy do rozpoznania tego wniosku
i zarządził zwolnienie T. Vilkasa. Minister wniósł od tego orzeczenia środek odwoławczy do sądu apelacyjnego.
Poprzez pytania prejudycjalne sąd odsyłający dążył do ustalenia, czy art. 23 decyzji ramowej Rady 2002/584/WSiSW
z 13.6.2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między państwami
członkowskimi, należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie temu, aby w sytuacji, takiej jak
rozpatrywana w postępowaniu głównym, wykonujący nakaz organ sądowy i wydający nakaz organ sądowy ustaliły
nowy termin przekazania na mocy art. 23 ust. 3 decyzji ramowej, gdy z powodu oporu ponownie stawionego przez
osobę, której dotyczy wniosek, zostało uniemożliwione jej przekazanie w terminie 10 dni od uzgodnionej na
podstawie tego przepisu pierwszej nowej daty przekazania?
W art. 15 ust. 1 decyzji ramowej przewidziano, że wykonujący nakaz organ sądowy podejmuje decyzję o przekazaniu
osoby, której dotyczy wniosek, „z uwzględnieniem terminów i zgodnie z warunkami określonymi w niniejszej decyzji
ramowej”. Na podstawie art. 23 ust. 1 decyzji ramowej osoba, której dotyczy wniosek, zostaje przekazana tak szybko,
jak to możliwe, w dniu uzgodnionym przez zainteresowane organy. Zasada ta została skonkretyzowana w art. 23 ust.
2 decyzji ramowej stanowiącym, że osoba, której dotyczy wniosek, zostaje przekazana najpóźniej po upływie 10 dni
od daty wydania prawomocnej decyzji w sprawie wykonania ENA. Jednak unijny prawodawca zezwolił na pewne
odstępstwa od tej reguły, przewidując, że zainteresowane organy ustalają nowy termin przekazania w sytuacjach
określonych w art. 23 ust. 3 i 4 decyzji ramowej, oraz że przekazanie osoby, której dotyczy wniosek, ma miejsce
wówczas w ciągu 10 dni od w ten sposób uzgodnionej nowej daty. W art. 23 ust. 3 zd. 1 decyzji ramowej
doprecyzowano, że wykonujące i wydające nakaz organy sądowe ustalają nowy termin przekazania, jeśli
przekazanie osoby, której dotyczy wniosek, w terminie ustanowionym w art. 23 ust. 2 udaremniają okoliczności
niezależne od któregokolwiek z państw członkowskich. Trybunał stwierdził, że ten przepis nie ogranicza liczby
nowych terminów przekazania, które mogą zostać uzgodnione przez zainteresowane organy, gdy przekazanie osoby,
której dotyczy wniosek, w ustanowionym terminie udaremniają okoliczności niezależne od państw członkowskich.
Zgodnie z orzecznictwem TS przy dokonywaniu wykładni unijnego przepisu należy uwzględniać nie tylko jego treść,
lecz także jego kontekst oraz cele regulacji, której część ten przepis stanowi (wyroki: Koushkaki, C-84/12, pkt 34;
Hemming i in., C-316/15, pkt 27). Decyzja ramowa służy, dzięki ustanowieniu nowego, prostszego i wydajniejszego
systemu przekazywania osób skazanych lub podejrzanych o naruszenie przepisów ustawy karnej, ułatwieniu
i przyspieszeniu współpracy sądowej, przyczyniając się w ten sposób do realizacji wyznaczonego UE celu, jakim jest
ustanowienie przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości w oparciu o wysoki stopień zaufania, jakie
powinno istnieć między państwami członkowskimi (wyroki: Lanigan, C-237/15 PPU, pkt 28; Aranyosi i Căldăraru, C-
404/15 i C-659/15 pkt 76). Przepis art. 23 decyzji ramowej ma na celu w szczególności przyspieszenie współpracy
sądowej poprzez wprowadzenie terminów wydania orzeczeń dotyczących ENA, do których przestrzegania są
zobowiązane państwa członkowskie (wyroki: F, C-168/13 PPU, pkt 58; Lanigan, pkt 29, 33). Trybunał stwierdził, że
uznanie, iż wykonujący nakaz organ sądowy nie może skorzystać z nowego terminu w celu przekazania osoby, której
dotyczy wniosek, gdy w praktyce jej przekazanie w terminie 10 dni od uzgodnionej na podstawie art. 23 ust. 3 decyzji
ramowej pierwszej nowej daty przekazania udaremniają okoliczności niezależne od państw członkowskich,
sprowadzałoby się do nałożenia na ten organ obowiązku niemożliwego do spełnienia i nie przyczyniłoby się w żaden
sposób do zamierzonego celu przyspieszenia współpracy sądowej.
Trybunał uznał, że art. 23 ust. 3 decyzji ramowej należy interpretować w ten sposób, że zainteresowane organy
powinny również ustalić nowy termin przekazania na mocy tego przepisu, gdy przekazanie osoby, której dotyczy

wniosek, w ciągu 10 dni od uzgodnionej, na podstawie tego przepisu pierwszej, nowej daty przekazania udaremniają
okoliczności niezależne od państw członkowskich.
Zdaniem TS powyższego wniosku nie podważa obowiązek interpretowania tego przepisu zgodnie z art. 6 Karty praw
podstawowych Unii Europejskiej, który przewiduje, że każdy ma prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego
(wyrok Lanigan, pkt 54). Wykonujący nakaz organ sądowy nie jest zobowiązany do zwolnienia nadal przebywającej
w areszcie osoby, której dotyczy wniosek, gdy przekazanie tej osoby w ciągu 10 dni od uzgodnionej na podstawie
tego przepisu pierwszej nowej daty przekazania udaremniają okoliczności niezależne od państw członkowskich.
Jednak rzecznik generalny zauważył, że ta wykładnia nie nakłada obowiązku utrzymania aresztu osoby, której
dotyczy wniosek, gdyż art. 12 decyzji ramowej uściśla, że to do wykonującego nakaz organu sądowego należy
podjęcie decyzji, czy ta osoba powinna pozostać tymczasowo aresztowana zgodnie z prawem państwa
członkowskiego wykonującego ENA, i może być ona zwolniona tymczasowo w dowolnym terminie, pod warunkiem
że właściwy organ podejmuje wszelkie środki, jakie uważa za niezbędne, aby zapobiec ucieczce (pkt 37 opinii).
Trybunał stwierdził, że gdy właściwe organy uzgodnią drugą nową datę przekazania na podstawie art. 23 ust. 3
decyzji ramowej, wykonujący nakaz organ sądowy będzie mógł zdecydować o pozostawieniu w areszcie osoby, którą
obejmuje wniosek, zgodnie z art. 6 Karty jedynie pod warunkiem, że postępowanie dotyczące przekazania było
prowadzone z wystarczającą starannością, a w konsekwencji okres pozbawienia wolności nie jest nadmierny.
Trybunał wskazał, że wersje art. 23 ust. 3 decyzji ramowej w językach: greckim, francuskim, włoskim, portugalskim,
rumuńskim i fińskim uzależniają stosowanie tego przepisu od niemożliwości dokonania przekazania z uwagi na
przypadek siły wyższej, zaistniały w jednym z zainteresowanych państw członkowskich. Jednak inne wersje językowe
tego przepisu, takie jak wersje w językach: hiszpańskim, czeskim, duńskim, niemieckim, greckim, angielskim,
niderlandzkim, polskim, słowackim i szwedzkim, odnoszą się raczej do niemożliwości dokonania przekazania ze
względu na okoliczności niezależne od zainteresowanych państw członkowskich. Konieczność jednolitej wykładni
unijnego przepisu wymaga, aby był on interpretowany zarówno w zależności od rzeczywistej woli unijnego
prawodawcy, jak i zamierzonego przez niego celu, a zwłaszcza w świetle wszystkich wersji językowych (wyroki: Jany
i in., C-268/99, pkt 47; van Buggenhout i van de Mierop, C-251/12, pkt 26, 27).
Trybunał wskazał, że źródłem sformułowania użytego w art. 23 ust. 3 decyzji ramowej jest art. 11 ust. 3 Konwencji
w sprawie uproszczonej procedury ekstradycji, który dotyczył wystąpienia przypadku siły wyższej. Zdaniem TS,
również unijny prawodawca zmierzał do stosowania art. 23 ust. 3 zd. 1 decyzji ramowej do sytuacji, w których
przekazanie poszukiwanej osoby okazuje się niemożliwe ze względu na przypadek siły wyższej zaistniały
w którymkolwiek z państw członkowskich.
Z orzecznictwa TS wynika, że pojęcie „siła wyższa” należy rozumieć jako nadzwyczajne i nieprzewidywalne
okoliczności niezależne od powołującego się na nie podmiotu, których następstw nie można było uniknąć mimo
zachowania należytej staranności (wyroki: Société Pipeline Méditerranée et Rhône, C-314/06, pkt 23; SGS Belgium
i in., C-218/09, pkt 44; Eurofit, C-99/12, pkt 31). Niemniej jednak to pojęcie nie ma jednakowej treści w różnych
dziedzinach prawa UE i jego znaczenie powinno zostać ustalone w oparciu o ramy prawne, w których ma wywierać
skutki (wyroki: SGS Belgium i in., pkt 45; Eurofit, pkt 32). Tym samym TS stwierdził, że interpretując pojęcie „siła
wyższa” w rozumieniu art. 23 ust. 3 decyzji ramowej należy wziąć pod uwagę strukturę i cele tej decyzji ramowej
(wyrok Société Pipeline Méditerranée et Rhône, pkt 26).
Trybunał wskazał, że art. 23 ust. 3 stanowi odstępstwo od zasady ustanowionej w art. 23 ust. 2 decyzji ramowej.
Dlatego pojęcie „siła wyższa” w rozumieniu art. 23 ust. 3 decyzji ramowej należy interpretować w sposób zawężający
(wyroki: CIVAD, C-533/10, pkt 24, 25; Eurofit, pkt 37). Ponadto, z art. 23 ust. 3 decyzji ramowej wynika, że
wystąpienie przypadku siły wyższej może uzasadnić przedłużenie terminu przekazania osoby, której dotyczy
wniosek, tylko pod warunkiem, że ten przypadek siły wyższej powoduje „udaremnienie” przekazania tej osoby
w przewidzianym terminie. Nie obejmuje to przypadku, gdy przekazanie zostało po prostu utrudnione. Trybunał uznał,
że opór stawiony przez osobę, której dotyczy wniosek, podczas jej przekazania może być uznany za niezależną od
organów i nadzwyczajną okoliczność. Jednak to, że niektóre osoby, których dotyczy wniosek, stawiają opór ich
przekazaniu, nie może, co do zasady, być uznane za okoliczność nieprzewidywalną. A fortiori w sytuacji takiej jak
rozpatrywana w postępowaniu głównym, w której poszukiwana osoba stawiła już opór pierwszej próbie przekazania,
okoliczność, że ponowi go także w czasie drugiej próby, nie może być – zdaniem TS – zasadniczo uznana za
nieprzewidywalną. To samo dotyczy odmówienia przez pilota samolotu przyjęcia na pokład pasażera
przejawiającego agresywne zachowanie.
Trybunał stwierdził, że nie można wykluczyć, iż w celu zapobieżenia oporowi stawianemu przez osobę, której dotyczy
wniosek, organy mogą skorzystać z pewnych środków przymusu w warunkach przewidzianych prawem krajowym
i z poszanowaniem praw podstawowych tej osoby. Możliwe jest także rozważenie skorzystania ze środków
transportu, których użyciu nie będzie mógł skutecznie stanąć na przeszkodzie opór osoby, której dotyczy wniosek.
Z postanowienia odsyłającego wynika, że w sprawie głównej takie rozwiązanie zostało ostatecznie zaproponowane
przez organy.

W ocenie TS nie można zupełnie wykluczyć, że z uwagi na wyjątkowe okoliczności można stwierdzić obiektywnie, iż
zainteresowane organy nie mogły przewidzieć oporu stawionego jej przekazaniu przez osobę, której dotyczy
wniosek, a następstw tego oporu w odniesieniu do przekazania nie można było uniknąć, mimo zachowania przez te
organy należytej staranności. W takim przypadku art. 23 ust. 3 zd. 1 decyzji ramowej mógłby mieć zastosowanie.
Trybunał wskazał, że do sądu odsyłającego należy sprawdzenie, czy w sprawie głównej zostało ustalone istnienie
takich okoliczności.
W art. 15 ust. 1 decyzji ramowej przewidziano, że wykonujący nakaz organ sądowy podejmuje decyzję o przekazaniu
osoby w terminach określonych w decyzji ramowej. Zdaniem TS, treść tego przepisu nie jest wystarczająca dla
ustalenia, czy wykonanie ENA powinno być kontynuowane po upływie tych terminów, a w szczególności, czy
wykonujący nakaz organ sądowy jest zobowiązany do dokonania przekazania po upływie terminów wyznaczonych
w art. 23 decyzji ramowej i czy powinien w tym celu ustalić nową datę przekazania z wydającym nakaz organem
sądowym (wyrok Lanigan, C-237/15 PPU, pkt 34). Z orzecznictwa Trybunału wynika, iż zasada wzajemnego
uznawania, która stanowi „kamień węgielny” współpracy sądowej, oznacza zgodnie z art. 1 ust. 2 decyzji ramowej, że
państwa członkowskie są, co do zasady, zobowiązane do uwzględnienia ENA (wyrok Lanigan, C-237/15 PPU, pkt
36).
W ocenie TS, zasady wprowadzonej w art. 15 ust. 1 decyzji ramowej nie można interpretować w ten sposób, iż
oznacza ona, że po upływie terminów przewidzianych w art. 23 decyzji ramowej wykonujący nakaz organ sądowy nie
może już ustalić nowej daty przekazania z wydającym nakaz organem sądowym lub że wykonujące nakaz państwo
członkowskie nie jest już zobowiązane do prowadzenia postępowania w sprawie wykonania ENA (wyrok Lanigan, pkt
37). Trybunał stwierdził, że sam upływ terminów określonych w art. 23 decyzji ramowej nie może zwolnić
wykonującego nakaz państwa członkowskiego z obowiązku prowadzenia postępowania w sprawie wykonania ENA
i dokonania przekazania osoby, której dotyczy wniosek, a zainteresowane organy muszą uzgodnić w tym celu nową
datę przekazania (wyrok Lanigan, pkt 42). Jednak w takiej sytuacji z art. 23 ust. 5 decyzji ramowej wynika, że ze
względu na upływ terminów wyznaczonych w tym przepisie nadal przebywająca w areszcie osoba, której dotyczy
wniosek, powinna zostać zwolniona.
Reasumując TS orzekł, że art. 23 ust. 3 decyzji ramowej należy interpretować w ten sposób, że w sytuacji, takiej jak
rozpatrywana w postępowaniu głównym, wykonujący nakaz organ sądowy i wydający nakaz organ sądowy ustalają
nowy termin przekazania na mocy tego przepisu, gdy przekazanie osoby, której dotyczy wniosek, w terminie 10 dni
od uzgodnionej na podstawie tego przepisu pierwszej nowej daty przekazania zostaje udaremnione przez opór
ponownie stawiony przez tę osobę, o ile ze względu na wyjątkowe okoliczności organy nie mogły przewidzieć tego
oporu, a następstw tego oporu w odniesieniu do przekazania nie można było uniknąć, mimo zachowania przez te
organy należytej staranności. Trybunał wskazał, że sprawdzenie powyższego należy do sądu odsyłającego. Ponadto
TS orzekł, że art. 15 ust. 1 i art. 23 decyzji ramowej należy interpretować w ten sposób, że te organy pozostają
zobowiązane do ustalenia nowej daty przekazania w przypadku upływu terminów wyznaczonych w art. 23 decyzji
ramowej.
Autorka jest doktorem nauk prawnych, ekspertem ds. prawa gospodarczego, WPiA UKSW w Warszawie
Wyrok TS z 25.1.2017 r., Vilkas, C-640/15

Trybunał uznał, że organy sądowe pozostają zobowiązane do ustalenia nowej daty przekazania w przypadku upływu terminów określonych w decyzji ramowej. Interpretacja art. 15 ust. 1 i art. 23 decyzji ramowej ma na celu zapewnienie skutecznego funkcjonowania europejskiego nakazu aresztowania.