Europejski nakaz aresztowania

Trybunał orzekł, że art. 3 pkt 3 decyzji ramowej 2002/584 należy interpretować w ten sposób, iż w celu wydania decyzji o przekazaniu osoby nieletniej podlegającej Europejskiemu Nakazowi Aresztowania wykonujący nakaz organ sądowy powinien jedynie sprawdzić, czy dana osoba osiągnęła minimalny wiek, aby mogła zostać pociągnięta do odpowiedzialności karnej za czyny stanowiące podstawę wydania takiego nakazu.

Tematyka: Europejski Nakaz Aresztowania, ENA, Trybunał, decyzja ramowa, osoba nieletnia, odpowiedzialność karna

Trybunał orzekł, że art. 3 pkt 3 decyzji ramowej 2002/584 należy interpretować w ten sposób, iż w celu
wydania decyzji o przekazaniu osoby nieletniej podlegającej ENA wykonujący nakaz organ sądowy powinien
jedynie sprawdzić, czy dana osoba osiągnęła minimalny wiek, aby mogła zostać pociągnięta w wykonującym
nakaz państwie członkowskim do odpowiedzialności karnej za czyny stanowiące podstawę wydania takiego
nakazu. W tym zakresie nie ma konieczności uwzględniania ewentualnych dodatkowych warunków
dotyczących indywidualnej oceny, od których prawo tego państwa uzależnia konkretnie ściganie lub
skazanie osoby nieletniej za te czyny.
D.P. jest obywatelem polskim urodzonym w 1993 r. W 2014 r. Sąd Okręgowy w Białymstoku wydał europejski nakaz
aresztowania (dalej jako: ENA) D.P., zwracając się o przekazanie go organom polskim w celu wykonania kar
orzeczonych dwoma wyrokami wydanymi przez ten sąd. W pierwszym wyroku z września 2011 r. D.P. został
skazany na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności za kradzież roweru. W drugim wyroku z września 2012 r. został
skazany na karę 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności za udzielenie nieprawdziwych informacji dotyczących
poważnego ataku. Postanowieniem z czerwca 2016 r. sędzia śledczy przy sądzie w Brukseli zarządził zatrzymanie
D.P. w celu przekazania go Rzeczpospolitej Polskiej, celem wykonania wyroku z września 2012 r. W postanowieniu
wskazano, że w świetle art. 4 pkt 3 belgijskiej ustawy dotyczącej europejskiego nakazu aresztowania nakaz wydany
przez Sąd Okręgowy w Białymstoku nie może zostać wykonany w zakresie, w jakim dotyczy on wyroku z września
2011 r., ponieważ w chwili popełnienia zarzucanych mu czynów D.P. miał 17 lat i tym samym nie zostały spełnione
warunki przewidziane w Belgii w zakresie ścigania osoby nieletniej.
Poprzez pierwsze pytanie prejudycjalne sąd odsyłający zmierzał do ustalenia, czy art. 3 pkt 3 decyzji ramowej Rady
2002/584/WSiSW w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między państwami
członkowskimi (zmienionej decyzją ramową 2009/299; dalej jako: decyzja ramowa 2002/584) należy interpretować
w ten sposób, że wykonujący ENA organ sądowy powinien odmówić przekazania każdej osoby podlegającej
nakazowi, która jest uznawana za osobę nieletnią na mocy prawa wykonującego nakaz państwa członkowskiego?
Z art. 3 pkt 3 decyzji ramowej 2002/584 wynika zobowiązanie wykonującego ENA organu sądowego do odmowy
wykonania nakaz, jeżeli osoba mu podlegająca nie może ze względu na swój wiek „zostać pociągnięta do
odpowiedzialności karnej za czyny stanowiące podstawę wydania nakazu aresztowania”. Trybunał wskazał, że
przewidziana w tym przepisie podstawa odmowy wykonania nie dotyczy osób nieletnich w ogólności, ale odnosi się
wyłącznie do tych osób, które nie osiągnęły wieku wymaganego na mocy prawa wykonującego ENA państwa
członkowskiego do pociągnięcia ich do odpowiedzialności karnej za czyny stanowiące podstawę wydanego wobec
nich nakazu. Unijny prawodawca zamierzał więc wykluczyć z procedury przekazania nie wszystkie osoby nieletnie,
ale wyłącznie osoby, wobec których ze względu na ich wiek nie może zostać wszczęte żadne postępowanie karne
i które nie mogą zostać skazane w wykonującym nakaz państwie ze względu na dane czyny, przy czym to państwo
jest właściwe dla określenia minimalnego wieku, po ukończeniu którego osoba spełnia warunki, aby zostać
pociągnięta do odpowiedzialności karnej.
Trybunał wskazał, że w celu wspierania poszanowania praw podstawowych małoletnich, gwarantowanych m.in.
w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej (dalej jako: Karta), w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady
(UE) 2016/800 w sprawie gwarancji procesowych dla dzieci będących podejrzanymi lub oskarżonymi
w postępowaniu karnym (dalej jako: dyrektywa 2016/800) ustanowiono wspólne normy minimalne dotyczące m.in.
ochrony praw procesowych dzieci, czyli osób w wieku poniżej 18 lat, wobec których toczy się postępowanie
w sprawie ENA na mocy decyzji ramowej 2002/584. W szczególności art. 17 tej dyrektywy stanowi, że pewne prawa
przyznane dzieciom, które są podejrzanymi lub oskarżonymi w krajowym postępowaniu karnym, powinny mieć
zastosowanie mutatis mutandis do dzieci, wobec których został wydany taki nakaz, od chwili ich aresztowania
w wykonującym nakaz państwie. W ocenie TS te przepisy dyrektywy 2016/800 potwierdzają, że unijne prawo,
a w szczególności decyzja ramowa 2002/584, nie zakazuje, co do zasady, wykonującym ENA organom sądowym
przekazywania osób nieletnich, które osiągnęły wiek odpowiedzialności karnej w wykonującym nakaz państwie.
Jednak ta dyrektywa zobowiązuje organy do zapewnienia takim osobom podczas stosowania decyzji ramowej
2002/584 poszanowania praw procesowych gwarantowanych w ramach krajowych postępowań karnych, tak aby
zadbać o uwzględnienie interesu dzieci podlegających ENA, zgodnie z art. 24 ust. 2 Karty.
Trybunał orzekł, że art. 3 pkt 3 decyzji ramowej 2002/584 należy interpretować w ten sposób, iż wykonujący ENA
organ sądowy powinien odmówić przekazania wyłącznie tych osób nieletnich podlegających nakazowi, które zgodnie
z prawem wykonującego nakaz państwa członkowskiego nie osiągnęły wieku wymaganego do pociągnięcia ich do
odpowiedzialności karnej za czyny stanowiące podstawę wydanego wobec nich ENA.

Poprzez drugie pytanie prejudycjalne sąd odsyłający zmierzał do ustalenia, czy art. 3 pkt 3 decyzji ramowej 2002/584
należy interpretować w ten sposób, że w celu wydania decyzji o przekazaniu osoby nieletniej podlegającej ENA
wykonujący nakaz organ sądowy powinien jedynie sprawdzić, czy dana osoba osiągnęła minimalny wiek, aby mogła
zostać pociągnięta w wykonującym nakaz państwie do odpowiedzialności za czyny stanowiące jego podstawę
wydania?
Zgodnie z orzecznictwem TS przy dokonywaniu wykładni unijnego przepisu należy uwzględniać nie tylko jego treść,
ale również kontekst oraz cele uregulowań, których część on stanowi (wyroki: Grundza, C 289/15, pkt 32; Vilkas, C
640/15, pkt 30).
Na podstawie art. 3 pkt 3 decyzji ramowej 2002/584 wykonujący ENA organ sądowy powinien odmówić jego
wykonania, jeśli osoba, której dotyczy nakaz, „z uwagi na jej wiek nie może być pociągnięta do odpowiedzialności
karnej” zgodnie z prawem wykonującego nakaz państwa członkowskiego „za czyny stanowiące podstawę wydania
nakazu”. Trybunał stwierdził, że z treści tego przepisu wynika, że aby odmówić przekazania osoby nieletniej, której
dotyczy ENA, wykonujący nakaz organ sądowy powinien upewnić się wyłącznie, że ta osoba nie osiągnęła
minimalnego wieku umożliwiającego pociągnięcie jej do odpowiedzialności karnej lub skazanie na mocy prawa
państwa wykonującego ENA, za te same czyny co czyny stanowiące podstawę wydania nakazu. W art. 3 pkt 3
decyzji ramowej 2002/584 nie przewidziano zatem możliwości uwzględnienia przez wykonujący ENA organ sądowy,
do celów wydania decyzji o przekazaniu danej osoby, dodatkowych warunków dotyczących indywidualnej oceny, od
których prawo jego państwa członkowskiego uzależnia konkretnie ściganie lub skazanie osoby nieletniej. Do
wydającego ENA organu sądowego należy zastosowanie szczególnych przepisów dotyczących karania czynów
popełnionych przez nieletnich w jego państwie członkowskim. Trybunał stwierdził, że w tych okolicznościach narusza
art. 3 pkt 3 decyzji ramowej 2002/584 wykładnia, zgodnie z którą wykonujący ENA organ sądowy powinien odmówić
przekazania osoby nieletniej, której dotyczy nakaz, na podstawie oceny konkretnej sytuacji tej osoby oraz czynów
stanowiących podstawę wydanego wobec niej nakazu, w świetle dodatkowych warunków dotyczących indywidualnej
oceny, od których uzależnione jest konkretnie pociągnięcie do odpowiedzialności karnej osoby nieletniej za takie
czyny w państwie wykonującym nakaz.
W ocenie TS powyższy wniosek znajduje potwierdzenie w wykładni celowościowej i systemowej tego przepisu.
Trybunał wskazał, że celem tej decyzji ramowej jest zastąpienie wielostronnego systemu ekstradycji opartego na
Europejskiej konwencji o ekstradycji z 1957 r. systemem przekazywania między organami sądowymi osób skazanych
bądź podejrzanych w celu wykonania wyroku lub przeprowadzenia postępowania karnego na zasadzie wzajemnego
uznawania (wyroki: Mantello, C 261/09, pkt 35; Aranyosi i Căldăraru, C 404/15 i C 659/15 PPU, pkt 75; Kovalkovas,
C 477/16 PPU, pkt 25).
Z orzecznictwa TS wynika, że w zakresie uregulowanym decyzją ramową 2002/584 zasada wzajemnego uznawania,
która stanowi „kamień węgielny” współpracy wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych, stosuje się do art. 1 ust.
2 tej decyzji ramowej, zgodnie z którym to przepisem państwa członkowskie są, co do zasady, zobowiązane do
uwzględnienia ENA (wyrok Aranyosi i Căldăraru, pkt 79).
Wykonujące ENA organy sądowe mogą, co do zasady, odmówić wykonania takiego nakazu wyłącznie
w przypadkach obligatoryjnej odmowy wykonania, przewidzianych w art. 3 decyzji ramowej 2002/584, lub
w przypadkach fakultatywnej odmowy wykonania, przewidzianych w art. 4 i 4a tej decyzji ramowej. W konsekwencji
wykonanie ENA stanowi zasadę, a odmowa wykonania, przewidziana jako wyjątek, powinna być interpretowana
ściśle (wyroki: Popławski, C 579/15, pkt 19; Tupikas, C 270/15, pkt 50, 51). Trybunał przyznał, że w wyjątkowych
okolicznościach mogą zostać wprowadzone ograniczenia dotyczące zasad wzajemnego uznawania i wzajemnego
zaufania między państwami członkowskimi. Poza tym, jak wynika z art. 1 ust. 3 decyzji ramowej 2002/584, ta decyzja
nie prowadzi do zmiany obowiązku poszanowania praw podstawowych zawartych m.in. w Karcie (wyrok Aranyosi
i Căldăraru, pkt 82, 83), a w niniejszym przypadku w szczególności w jej art. 24, dotyczącym praw dziecka. Jednak
w odniesieniu do postępowania w sprawie ENA zagwarantowanie poszanowania tych praw należy w pierwszym
rzędzie do wydającego nakaz państwa członkowskiego, co do którego należy domniemywać, że przestrzega ono
prawa UE.
Trybunał stwierdził, że jako odstępstwo od zasady wykonywania ENA podstawa obligatoryjnej odmowy wykonania,
o której mowa w art. 3 pkt 3 decyzji ramowej 2002/584, nie może być interpretowana w ten sposób, aby pozwolić
wykonującemu nakaz organowi sądowemu na odmowę wykonania tego nakazu na podstawie analizy, która nie
została wyraźnie przewidziana przez przepisy tej decyzji ramowej. Taka ocena może dotyczyć elementów, które – tak
jak w sprawie w postępowaniu głównym – mają charakter subiektywny (m.in. osobowość, otoczenie i stopień
dojrzałości danej osoby nieletniej) lub charakter obiektywny (m.in. powrót do przestępstwa lub podjęcie już środków
ochrony młodzieży), co oznaczałoby w rzeczywistości przeprowadzenie ponownego badania istoty analizy
przeprowadzonej już w ramach orzeczenia wydanego przez państwo wydające nakaz. Rzecznik generalny uznał, że
takie ponowne badanie naruszałoby i pozbawiało skuteczności (effet utile) zasadę wzajemnego uznawania (pkt 56
opinii). Zasada ta oznacza, że istnieje wzajemne zaufanie co do tego, iż każde z państw członkowskich akceptuje
stosowanie prawa karnego obowiązującego w innych państwach członkowskich, nawet jeśli zastosowanie własnego

prawa prowadziłoby do innego rozwiązania. Zatem nie pozwala ona wykonującemu ENA organowi sądowemu na
zastąpienie swoją własną oceną odpowiedzialności karnej osoby nieletniej, której dotyczy nakaz, oceny, która została
już przeprowadzona w wydającym ENA państwie członkowskim, w ramach orzeczenia, na którym opiera się ten
nakaz. Trybunał wskazał, że taka możliwość byłaby niezgodna także z wyznaczonym w decyzji ramowej 2002/584
celem ułatwienia i przyspieszenia współpracy wymiarów sprawiedliwości (wyroki: Aranyosi i Căldăraru, pkt 76; Vilkas,
pkt 31).
Jest bezsporne, że decyzja ramowa 2002/584 ustanowiła uproszczony i wydajniejszy system przekazywania
pomiędzy organami sądowymi osób skazanych lub podejrzanych o naruszenie prawa karnego (wyroki: West, C
192/12 PPU, pkt 53; Lanigan, C 237/15 PPU, pkt 40), który umożliwia wyeliminowanie złożoności procedur
istniejących przed przyjęciem tej decyzji ramowej i związanego z nimi ryzyka przewlekania postępowania (wyrok F, C
168/13 PPU, pkt 57).
W art. 17 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584 przewidziano, że ENA rozpatruje się i wykonuje w trybie pilnym. Artykuł 17
ust. 2 i 3 określa konkretne terminy, odpowiednio, 10 i 60 dni, w których – w zależności od tego, czy osoba
poszukiwana zgadza się na przekazanie, czy też się nie zgadza – powinno zostać wydane ostateczne orzeczenie
dotyczące wykonania ENA. Jedynie w szczególnych przypadkach, gdy ENA nie może zostać wykonany w tych
terminach, art. 17 ust. 4 tej decyzji ramowej pozwala na wydłużenie tych terminów o 30 dodatkowych dni,
zobowiązując wykonujący nakaz organ sądowy do bezzwłocznego powiadomienia wydającego nakaz organu
sądowego i do podania przyczyn opóźnienia. Oprócz tych szczególnych przypadków na niedochowanie tych
terminów mogą pozwolić państwu członkowskiemu, zgodnie z art. 17 ust. 7 tej decyzji ramowej, jedynie wyjątkowe
okoliczności, przy czym to państwo powinno także o tym powiadomić Eurojust, podając przyczyny opóźnienia.
W celu uproszczenia i przyspieszenia postępowania w sprawie przekazania przy poszanowaniu terminów
przewidzianych w art. 17 decyzji ramowej 2002/584 zawiera ona w załączniku specjalny formularz, który wydające
nakaz organy sądowe muszą wypełnić, konkretnie wskazując wymagane dane. Trybunał wskazał, że ten formularz
nie zawiera żadnej informacji pozwalającej wykonującym nakaz organom sądowym na dokonanie w stosownym
przypadku oceny szczególnej sytuacji danej osoby nieletniej w świetle warunków subiektywnych i obiektywnych,
określonych w belgijskim prawie, od których uzależniona jest możliwość ścigania lub skazania osoby nieletniej.
Trybunał przyznał, że jeśli wykonujące ENA organy sądowe uważają informacje przekazane przez państwo wydające
nakaz za niewystarczające do umożliwienia im wydania decyzji w sprawie przekazania, mają możliwość zwrócenia
się o pilne dostarczenie niezbędnych danych uzupełniających w celu uzyskania innych dowodów przedłożonych
wydającemu nakaz organowi sądowemu. Jednak TS stwierdził, że ta możliwość pozostaje rozwiązaniem
ostatecznym, do którego można się odwołać wyłącznie w wyjątkowych przypadkach. W tych okolicznościach
praktyka państwa członkowskiego polegająca na ocenie szczególnej sytuacji osoby nieletniej, której to osoby dotyczy
wydany przez organ innego państwa członkowskiego ENA, mogłaby zmusić wykonujący nakaz organ sądowy do
systematycznego zwracania się do wydającego nakaz organu sądowego o informacje uzupełniające, aby móc
upewnić się, że zostały spełnione dodatkowe warunki dotyczące indywidualnej oceny, umożliwiające konkretnie
ściganie lub skazanie osoby nieletniej w wykonującym nakaz państwie członkowskim, co prowadziłoby do
pozbawienia wszelkiej skuteczności (effet utile) celu polegającego na uproszczeniu i zapewnieniu szybkości
przekazania.
Trybunał orzekł, że art. 3 pkt 3 decyzji ramowej 2002/584 należy interpretować w ten sposób, iż w celu wydania
decyzji o przekazaniu osoby nieletniej podlegającej ENA wykonujący nakaz organ sądowy powinien jedynie
sprawdzić, czy dana osoba osiągnęła minimalny wiek, aby mogła zostać pociągnięta w wykonującym nakaz
państwie członkowskim do odpowiedzialności karnej za czyny stanowiące podstawę wydania takiego
nakazu. W tym zakresie nie ma konieczności uwzględniania ewentualnych dodatkowych warunków
dotyczących indywidualnej oceny, od których prawo tego państwa uzależnia konkretnie ściganie lub
skazanie osoby nieletniej za te czyny.
Autorka jest doktorem nauk prawnych, ekspertem ds. prawa gospodarczego, WPiA UKSW w Warszawie
Wyrok TS z 23.1.2018 r., Piotrowski, C-367/16

Trybunał orzekł, że art. 3 pkt 3 decyzji ramowej 2002/584 należy interpretować w ten sposób, iż wykonujący Europejski Nakaz Aresztowania organ sądowy powinien jedynie sprawdzić, czy dana osoba osiągnęła minimalny wiek, aby mogła zostać pociągnięta do odpowiedzialności karnej za czyny stanowiące podstawę wydania takiego nakazu.