Ekstradycja

Tematyka: ekstradycja, Trybunał Sprawiedliwości, UE-USA, prawo konstytucyjne, obywatele Unii, swoboda przemieszczania się

Trybunał orzekł, że w przypadku takim jak rozpatrywany w postępowaniu głównym, w którym obywatel Unii
objęty wnioskiem o ekstradycję do Stanów Zjednoczonych w ramach porozumienia UE–USA został
zatrzymany w państwie członkowskim innym niż to, którego jest obywatelem, w celu ewentualnego
wykonania tego wniosku, art. 18 i 21 TFUE należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na
przeszkodzie temu, aby wezwane państwo członkowskie ustanowiło rozróżnienie na podstawie prawa
konstytucyjnego między własnymi obywatelami a obywatelami pozostałych państw członkowskich i udzieliło
zgody na tę ekstradycję, podczas gdy nie udziela zgody na ekstradycję własnych obywateli, jeżeli uprzednio
umożliwiło właściwym organom państwa członkowskiego, którego ta osoba jest obywatelem, zażądanie
przekazania tego obywatela w ramach europejskiego nakazu aresztowania, a to ostatnie państwo nie przyjęło
w tym względzie żadnego środka.
R. Pisciotti jest obywatelem włoskim. Ze względu na udział w kartelach antykonkurencyjnych od 2007 r. był objęty
śledztwem w Stanach Zjednoczonych, a także wnioskiem o ekstradycję w związku z prowadzonym przez organy
amerykańskie postępowaniem karnym. W 2010 r. sąd okręgowy Stanów Zjednoczonych Ameryki dla południowego
dystryktu Florydy w Fort Lauderdale wydał nakaz aresztowania R. Pisciottiego. Został on oskarżony o uczestnictwo
w kartelu spółek wytwarzających rury morskie, który zakłócił konkurencję. W dniu 17.6.2013 r. R. Pisciotti został
zatrzymany przez funkcjonariuszy policji niemieckiej, gdy w trakcie podróży z Nigerii do Włoch jego samolot
wylądował na lotnisku we Frankfurcie nad Menem. Następnego dnia R. Pisciotti został przekazany do dyspozycji
sądu we Frankfurcie nad Menem w celu rozpoznania wniosku o aresztowanie przedstawionego przez USA. R.
Pisciotti oświadczył, że nie zgadza się na ekstradycję w trybie uproszczonym i bez zachowania odpowiednich
formalności. Na podstawie postanowienia niemieckiego sądu z 24.6.2013 r. R. Pisciotti został tymczasowo
aresztowany w celu ekstradycji. W dniu 7.8.2013 r. USA przekazały RFN formalny wniosek o ekstradycję. Sąd w celu
przeprowadzenia ekstradycji zarządził przedłużenie tymczasowego aresztowania R. Pisciottiego w trybie formalnego
aresztu ekstradycyjnego, a z 22.1.2014 r. orzekł, że wniosek o ekstradycję R. Pisciottiego jest dopuszczalny. W dniu
6.2.2014 r. R. Pisciotti złożył do Federalnego Trybunału Konstytucyjnego (dalej jako: FTK) wniosek o zarządzenie
tymczasowe, aby wstrzymać wykonanie postanowienia z 22 stycznia. FTK oddalił ten wniosek. W piśmie z 26.2.2014
r. R. Pisciotti wskazał niemieckiemu ministerstwu sprawiedliwości, że jego ekstradycja jest niezgodna z unijnym
prawem, ponieważ ograniczone jedynie do obywateli niemieckich stosowanie art. 16 ust. 2 zd. 1 niemieckiej Ustawy
Zasadniczej narusza, jego zdaniem, ogólną zasadę niedyskryminacji. W dniu 17.3.2014 r. RFN wyraziła zgodę na
ekstradycję R. Pisciottiego (przeprowadzono ją 3 kwietnia). Również 17 marca R. Pisciotti wniósł do sądu krajowego
w Berlinie powództwo o ustalenie odpowiedzialności RFN za wyrażenie zgody na jego ekstradycję i o zasądzenie
odszkodowania od tego państwa. W postępowaniu karnym w USA R. Pisciotti przyznał się do winy i został skazany
na karę 2 lat pozbawienia wolności, na poczet której zaliczono okres aresztowania w RFN, oraz na karę grzywny
w kwocie 50 000 USD.
Poprzez pierwsze pytanie prejudycjalne sąd odsyłający dążył do ustalenia, czy unijne prawo należy interpretować
w ten sposób, że w przypadku, w którym obywatel Unii objęty wnioskiem o ekstradycję do Stanów Zjednoczonych na
mocy porozumienia między Unią Europejską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki o ekstradycji z 25.6.2003 r. (dalej
jako: porozumienie UE–USA) został zatrzymany w celu ewentualnego wykonania tego wniosku w państwie
członkowskim innym niż to, którego jest obywatelem, sytuacja tego obywatela jest objęta zakresem stosowania tego
prawa?
W wyroku Petruhhin (C 182/15, pkt 30) dotyczącym wniosku o ekstradycję skierowanego przez państwo trzecie,
z którym Unia nie zawarła umowy o ekstradycję, TS orzekł, że o ile – wobec braku takiej umowy – przepisy
dotyczące ekstradycji są objęte właściwością państw członkowskich, o tyle sytuacje objęte zakresem stosowania
postanowień TFUE dotyczących obywatelstwa Unii są związane z wykonywaniem określonej w art. 21 TFUE
swobody przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich. W świetle tego wyroku TS uznał, że
sytuacja obywatela Unii, takiego jak R. Pisciotti, który skorzystał z przysługującego mu prawa do swobodnego
przemieszczania się w Unii, przesiadając się w RFN podczas podróży powrotnej z Nigerii, jest objęta zakresem
stosowania Traktatów w rozumieniu art. 18 TFUE. Okoliczność, że gdy został on zatrzymany, gdy przejeżdżał jedynie
w ramach tranzytu przez RFN, nie podważa powyższego stwierdzenia.
Trybunał orzekł, że unijne prawo należy interpretować w ten sposób, że w przypadku, takim jak rozpatrywany
w postępowaniu głównym, w którym obywatel Unii objęty wnioskiem o ekstradycję do Stanów Zjednoczonych został
zatrzymany w celu ewentualnego wykonania tego wniosku w państwie członkowskim innym niż to, którego jest
obywatelem, sytuacja tego obywatela jest objęta zakresem stosowania tego prawa, gdy ten obywatel wykonał

przysługujące mu prawo do swobodnego przemieszczania się w UE i gdy ten wniosek o ekstradycję został wykonany
w ramach porozumienia UE–USA.
Poprzez drugie pytanie prejudycjalne sąd odsyłający dążył do ustalenia, czy w rozpatrywanej sprawie art. 18 TFUE
należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie temu, aby wezwane państwo członkowskie ustanowiło
rozróżnienie na podstawie prawa konstytucyjnego między własnymi obywatelami a obywatelami pozostałych państw
członkowskich i udzieliło zgody na ekstradycję tych ostatnich, podczas gdy nie udziela zgody na ekstradycję
własnych obywateli?
W porozumieniu UE–USA, którego przedmiot stanowi, zgodnie z jego art. 1, poprawa współpracy między Unią
a Stanami Zjednoczonymi Ameryki w zakresie ekstradycji w kontekście stosownych relacji między państwami
członkowskimi a tym państwem trzecim, nie uregulowano, kwestii ewentualnej różnicy w traktowaniu przez państwo
wezwane własnych obywateli i obywateli pozostałych państw. Ponadto, z wyjątkiem jego art. 13 dotyczącego kary
śmierci, w tym porozumieniu nie przewidziano stosownych podstaw odmowy ekstradycji. Jednak art. 17 ust. 1
porozumienia UE–USA stanowi, że państwo członkowskie, jako państwo wezwane, może powołać się na podstawę
odmowy ekstradycji odnoszącą się do kwestii nieregulowanych tym porozumieniem, która jest dopuszczalna na mocy
obowiązującego dwustronnego traktatu o ekstradycji między państwem członkowskim a USA. W art. 7 ust. 1
porozumienia o ekstradycji zawartego między RFN a USA umożliwiono umawiającym się państwom niedokonywanie
ekstradycji własnych obywateli. Co więcej, zgodnie z art. 17 ust. 2 porozumienia UE–USA, w przypadku gdy zasady
konstytucyjne wiążące państwo wezwane mogą stanowić przeszkodę dla wypełnienia przez nie obowiązku
ekstradycyjnego, a rozwiązanie tej kwestii nie jest przewidziane ani w porozumieniu UE–USA, ani w obowiązującym
dwustronnym traktacie, odbywają się konsultacje między państwem wezwanym i państwem wzywającym. To
postanowienie umożliwia zatem, co do zasady, państwu członkowskiemu przyjęcie rozstrzygnięcia – albo na
podstawie postanowień porozumienia dwustronnego, albo na podstawie przepisów prawa konstytucyjnego –
dotyczącego obywateli krajowych poprzez nieudzielenie zgody na ich ekstradycję. Trybunał stwierdził, że powyższe
uprawnienie powinno jednak być wykonywane zgodnie z prawem pierwotnym, a w szczególności z postanowieniami
TFUE w dziedzinie równego traktowania i swobodnego przemieszczania się obywateli Unii. A zatem stosowanie
przez państwo członkowskie, na podstawie art. 17 ust. 1 lub 2 porozumienia UE–USA, postanowienia dotyczącego
odmowy ekstradycji zawartego w dwustronnym porozumieniu zawartym między państwem członkowskim a Stanami
Zjednoczonymi Ameryki, takiego jak art. 7 ust. 1 porozumienia o ekstradycji zawartego między RFN a USA, czy też
przepisu takiego jak art. 16 niemieckiej Ustawy Zasadniczej, zgodnie z którym nie dokonuje się ekstradycji obywatela
niemieckiego, powinno być zgodne z TFUE, w szczególności z jego art. 18 i 21. Trybunał stwierdził, że przepisy
krajowe dotyczące ekstradycji z państwa członkowskiego, które wprowadzają odmienne traktowanie w zależności od
tego, czy dana osoba jest obywatelem tego państwa członkowskiego, czy też obywatelem innego z państw
członkowskich – w zakresie, w jakim powodują one nieprzyznanie obywatelom pozostałych państw członkowskich,
którzy przemieścili się na terytorium państwa wezwanego, ochrony przed ekstradycją, z jakiej korzystają obywatele
tego ostatniego państwa – mogą naruszać przysługującą obywatelom pozostałych państw członkowskich swobodę
przemieszczania się na terytorium UE (wyrok Petruhhin, pkt 32).
Zdaniem TS w sytuacji, takiej jak rozpatrywana w postępowaniu głównym, nierówne traktowanie polegające na
zezwoleniu na ekstradycję obywatela Unii będącego obywatelem państwa członkowskiego innego niż wezwane
państwo, takiego jak R. Pisciotti, powoduje ograniczenie swobody przemieszczania się w rozumieniu art. 21 TFUE
(wyrok Petruhhin, pkt 33). Takie ograniczenie powinno być oparte na obiektywnych względach i być proporcjonalne
do słusznego celu realizowanego przez prawo (wyrok Runevič-Vardyn i Wardyn, C 391/09, pkt 83). Trybunał
stwierdził, że cel związany z unikaniem bezkarności osób, które popełniły przestępstwo, wpisuje się w ramy
zapobiegania przestępczości i walki z tym zjawiskiem. Cel ten należy rozpatrzyć w kontekście wskazanej w art. 3 ust.
2 TUE przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych jako mający charakter
zgodny z unijnym prawem (wyrok Petruhhin, pkt 36, 37).
Z orzecznictwa TS wynika, że przepisy ograniczające podstawową swobodę, taką jak określona w art. 21 TFUE,
mogą być uzasadnione obiektywnymi względami jedynie wtedy, gdy są niezbędne dla ochrony interesów, jakie mają
zapewnić, i gdy te cele nie mogą być osiągnięte za pomocą mniej restrykcyjnych przepisów (wyroki: Runevič-Vardyn
i Wardyn, pkt 88; Petruhhin, pkt 38). Z daniem TS należy jedynie rozpatrzyć, czy RFN mogła działać w odniesieniu do
R. Pisciottiego w sposób naruszający w mniejszym stopniu wykonywanie przysługującego mu prawa do swobodnego
przemieszczania się – rozpatrując, czy nie należało go raczej przekazać do Republiki Włoskiej niż przeprowadzać
jego ekstradycję do USA. Trybunał stwierdził, że w tej sprawie należy przyznać pierwszeństwo wymianie informacji
z państwem członkowskim, którego obywatelem jest dana osoba, aby umożliwić organom tego państwa
członkowskiego wydanie europejskiego nakazu aresztowania. A zatem gdy do państwa członkowskiego, do którego
przemieścił się będący obywatelem innego państwa członkowskiego, wniosek o ekstradycję skierowało państwo
trzecie, z którym to pierwsze państwo zawarło umowę o ekstradycji, wówczas to pierwsze państwo powinno
powiadomić państwo członkowskie, którego obywatelem jest ta osoba, i w danym przypadku na żądanie tego
ostatniego państwa członkowskiego przekazać mu tego obywatela zgodnie z przepisami decyzji ramowej Rady
2002/584. Przy czym to ostatnie państwo, którego obywatelstwo ta osoba posiada powinno, zgodnie ze swym
prawem krajowym, być właściwe, aby prowadzić przeciwko tej osobie postępowanie związane z czynami

popełnionymi poza jego terytorium. Mimo że takie rozstrzygnięcie przyjęto, jak wynika z pkt 46 wyroku Petruhhin
w kontekście charakteryzującym się brakiem międzynarodowej umowy w dziedzinie ekstradycji między Unią a danym
państwem trzecim, zdaniem TS, może ono być zastosowane w sytuacji, takiej jak rozpatrywana w postępowaniu
głównym, w której w porozumieniu UE–USA przyznano wezwanemu państwu członkowskiemu możliwość
nieprzeprowadzania ekstradycji własnych obywateli. Trybunał nie podzielił stanowiska prezentowanego przez
niektóre rządy, że przyznanie pierwszeństwa wnioskowi o przekazanie na podstawie europejskiego nakazu
aresztowania nad wnioskiem o ekstradycję skierowanym przez USA pozbawiłoby skuteczności regułę zawartą w art.
10 ust. 2 i 3 porozumienia UE–USA, na mocy której w przypadku takiego zbiegu właściwy organ wezwanego
państwa członkowskiego określa państwo, do którego osoba zostanie wydana, przy uwzględnieniu wszystkich
istotnych okoliczności. W ocenie TS możliwość, że ten mechanizm współpracy stanie na przeszkodzie wnioskowi
o ekstradycję skierowanemu przez państwo trzecie, przyznając pierwszeństwo europejskiemu nakazowi
aresztowania, i to w celu działania w sposób mniej restrykcyjny w odniesieniu do wykonywania prawa do
swobodnego przemieszczania się, nie ma bowiem charakteru automatycznego. A zatem, aby zapewnić realizację
celu polegającego na zapobieganiu ryzyku bezkarności danej osoby związanej z czynami zarzucanymi jej we
wniosku o ekstradycję, wydany ewentualnie przez państwo członkowskie inne niż wezwane państwo członkowskie
europejski nakaz aresztowania powinien przynajmniej dotyczyć tych samych czynów i, jak wynika z pkt 50 wyroku
Petruhhin, państwo członkowskie wydające nakaz aresztowania powinno być, zgodnie ze swym prawem krajowym
właściwe, aby prowadzić przeciwko tej osobie postępowanie związane z czynami popełnionymi poza jego terytorium.
Rzecznik generalny wskazał, że w niniejszym przypadku organy konsularne Republiki Włoskiej zostały
powiadomione o sytuacji R. Pisciottiego przed wykonaniem rozpatrywanego w postępowaniu głównym wniosku
o ekstradycję, a włoskie organy sądowe nie wydały europejskiego nakazu aresztowania w odniesieniu do tej osoby
(pkt 52 opinii).
Trybunał orzekł, że w przypadku takim jak rozpatrywany w postępowaniu głównym, w którym obywatel Unii
objęty wnioskiem o ekstradycję do Stanów Zjednoczonych w ramach porozumienia UE–USA został
zatrzymany w państwie członkowskim innym niż to, którego jest obywatelem, w celu ewentualnego
wykonania tego wniosku, art. 18 i 21 TFUE należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na
przeszkodzie temu, aby wezwane państwo członkowskie ustanowiło rozróżnienie na podstawie prawa
konstytucyjnego między własnymi obywatelami a obywatelami pozostałych państw członkowskich i udzieliło
zgody na tę ekstradycję, podczas gdy nie udziela zgody na ekstradycję własnych obywateli, jeżeli uprzednio
umożliwiło właściwym organom państwa członkowskiego, którego ta osoba jest obywatelem, zażądanie
przekazania tego obywatela w ramach europejskiego nakazu aresztowania, a to ostatnie państwo nie przyjęło
w tym względzie żadnego środka.
Autorka jest doktorem nauk prawnych, ekspertem ds. prawa gospodarczego, WPiA UKSW w Warszawie
Wyrok TS z 10.4.2018 r., Pisciotti, C-191/16

Trybunał orzekł, że w przypadku takim jak rozpatrywany w postępowaniu głównym, w którym obywatel Unii objęty wnioskiem o ekstradycję do Stanów Zjednoczonych został zatrzymany w państwie członkowskim innym niż to, którego jest obywatelem, w celu ewentualnego wykonania tego wniosku, art. 18 i 21 TFUE należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie temu, aby wezwane państwo członkowskie ustanowiło rozróżnienie na podstawie prawa konstytucyjnego między własnymi obywatelami a obywatelami pozostałych państw członkowskich i udzieliło zgody na tę ekstradycję, podczas gdy nie udziela zgody na ekstradycję własnych obywateli, jeżeli uprzednio umożliwiło właściwym organom państwa członkowskiego, którego ta osoba jest obywatelem, zażądanie przekazania tego obywatela w ramach europejskiego nakazu aresztowania, a to ostatnie państwo nie przyjęło w tym względzie żadnego środka.