Zakres pojęcia „pracownik” na gruncie art. 218 § 1a KK

Tematyka: art. 218 § 1a KK, pracownik, umowa o pracę, stosunek pracy, Sąd Najwyższy, Prokurator Krajowy

Zakresem art. 218 § 1a Kodeksu karnego objęte są tylko osoby będące pracownikami w rozumieniu art. 2
i art. 22 § 1 i 11 Kodeksu pracy, a więc osoby zatrudnione na warunkach charakterystycznych dla stosunku
pracy, niezależnie od nazwy zawartej przez strony umowy; ustaleń w tym zakresie dokonuje w procesie
karnym sąd, zgodnie z zasadą jurysdykcyjnej samodzielności wyrażoną w art. 8 § 1 Kodeksu postępowania
karnego – stwierdził Sąd Najwyższy.
M.W. skierował do Prokuratora wniosek o ukaranie swojego pracodawcy z powodu nękania w czasie pracy.
Prokurator odmówił wszczęcia postępowania wyjaśniając, że M.W. jest zatrudniony na podstawie umowy o dzieło,
zaś art. 218 § 1a KK dotyczy tylko osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, wyboru, mianowania lub
spółdzielczej umowy o pracę. Zgodnie ze wskazaną regulacją, kto, wykonując czynności w sprawach z zakresu
prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, złośliwie lub uporczywie narusza prawa pracownika wynikające ze
stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia
wolności do lat 2. W odwołaniu M.W. dowodził, że umowa była pozorna, bowiem w rzeczywistości wykonywał
powierzone mu obowiązki jak osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę.
Rozpoznający odwołanie Sąd Rejonowy skierował do SN pytanie prawne, wnosząc o rozstrzygnięcie: „Czy
w przepisie art. 218 § 1a KK pod pojęciem „pracownika” należy rozumieć tylko osobę zatrudnioną na
podstawie umowy o pracę, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę czy też także osobę, która
wykonuje pracę zarobkową na podstawie umów cywilnoprawnych, jak np. umowa zlecenia lub umowa
o dzieło, albo taką osobę, która pod pozorem wykonywania umowy cywilnoprawnej świadczy
w rzeczywistości pracę w ramach stosunku pracy?”.
Prokurator Krajowy wniósł o niepodejmowanie uchwały, argumentując swoje stanowisko obowiązywaniem uchwały
SN, zgodnie z którą, przedmiotem ochrony są w normach zawartych w art. 220 KK prawa osoby pozostającej
w stosunku pracy w rozumieniu art. 22 § 1 KP, a więc w takim stosunku, jaki – uwzględniając jego rzeczywiste cechy
– jest lub powinien być nawiązany przez dokonanie jednej z czynności prawnych określonych w art. 2 KP (zob.
uchwała SN z 15.12.2005 r., I KZP 34/05, OSP Nr 7–8/2006, poz. 93).
Sąd Najwyższy podejmując uchwałę stwierdził, że choć wskazana wyżej uchwała obowiązuje, to z uwagi na
wagę i znaczenie społeczne problemu zasadne było podjęcie nowej uchwały. W uzasadnieniu podkreślono,
że kluczowe znaczenie ma ustalenie rzeczywistej treści umowy łączącej zatrudniającego i osobę zatrudnioną,
to ona, a nie nazwa umowy decyduje, czy możliwe będzie zastosowanie art. 218 § 1a KK. Sąd orzekający
w sprawie ma obowiązek zbadania czy w okolicznościach danej sprawy nie doszło do nawiązania stosunku
pracy. Istnieją swoiste cechy, które pozwalają na odróżnienie stosunku pracy od innych stosunków
prawnych, na podstawie których świadczona jest praca. Sąd Najwyższy wyjaśnił, że nie mógł podjąć uchwały
o innej treści, wkroczyłby bowiem w sferę uprawnień ustawodawcy.
Uchwała SN z 20.9.2018 r., I KZP 5/18

Sąd Najwyższy wyjaśnił, że nie mógł podjąć uchwały o innej treści, wkroczyłby bowiem w sferę uprawnień ustawodawcy. Uchwała SN z 20.9.2018 r., I KZP 5/18