Odmowa wykonania ENA

Organ wykonujący ENA może, ze względów związanych z resocjalizacją osoby, której dotyczy nakaz, odmówić jego wykonania. Wyrok TS z 13.12.2018 r. Sut, C-514/17 analizuje możliwość odmowy wykonania ENA na podstawie art. 4 pkt 6 decyzji ramowej. Trybunał wskazuje, że organ sądowy powinien zweryfikować spełnienie dwóch warunków: przez osobę, której dotyczy ENA oraz przez państwo wykonujące nakaz.

Tematyka: wykonanie ENA, odmowa wykonania, resocjalizacja, art. 4 pkt 6 decyzji ramowej, Trybunał Sprawiedliwości UE, Sut, C-514/17

Organ wykonujący ENA może, ze względów związanych z resocjalizacją osoby, której dotyczy nakaz, odmówić jego wykonania. Wyrok TS z 13.12.2018 r. Sut, C-514/17 analizuje możliwość odmowy wykonania ENA na podstawie art. 4 pkt 6 decyzji ramowej. Trybunał wskazuje, że organ sądowy powinien zweryfikować spełnienie dwóch warunków: przez osobę, której dotyczy ENA oraz przez państwo wykonujące nakaz.

Organ wykonujący ENA może, ze względów związanych z resocjalizacją osoby, której dotyczy nakaz,
odmówić jego wykonania.
Stan faktyczny
Wyrokiem z 2011 r. rumuński sąd skazał M.S. (obywatela Rumunii) na karę pozbawienia wolności w wymiarze
jednego roku i dwóch miesięcy za kierowanie pojazdem bez ważnej tablicy rejestracyjnej i bez ważnego prawa jazdy,
a także za spowodowanie wypadku. Następnie M.S opuścił Rumunię i udał się do Francji. W 2011 r. organy
rumuńskie wydały wobec niego europejski nakaz aresztowania (dalej jako: ENA) w celu wykonania ww. wyroku.
W 2015 r. M.S. udał się do Belgii i od tego czasu mieszka, a także wraz ze swoją żoną wykonuje działalność na
własny rachunek. W lipcu 2017 r. prokurator przy sądzie w Liège (Belgia) zwrócił się o przekazanie M.S. w celu
wykonania ww. ENA. M.S. odmówił zgody na to przekazanie i zwrócił się o wykonanie kary w Belgii. Sąd w Liège
stwierdził, że M.S. mieszka na terytorium Belgii i posiada w tym państwie więzi gospodarcze i rodzinne, a zatem
można go uznać za „osobę, której dotyczy nakaz, a która przebywa w wykonującym nakaz państwie członkowskim”
w rozumieniu art. 4 pkt 6 decyzji ramowej Rady 2002/584/WSiSW z 13.6.2002 r. w sprawie europejskiego nakazu
aresztowania i procedury wydawania osób między państwami członkowskimi (Dz.Urz. L Nr 190 z 2002 r., s. 1; dalej
jako: decyzja ramowa). Sąd wskazał, że przestępstwa, za które został ukarany przez rumuński sąd karą pozbawienia
wolności, podlegają w Belgii tylko karze grzywny, a ustawa, która transponuje do prawa belgijskiego art. 8 ust. 3
decyzji ramowej przewiduje możliwość dostosowania kary, jeśli jej wymiar lub rodzaj są niezgodne z prawem
belgijskim, wyraźnie zakazuje zamiany kary pozbawienia wolności na karę grzywny.
Pytanie prejudycjalne
Poprzez pytanie prejudycjalne sąd odsyłający dążył do ustalenia, czy art. 4 pkt 6 decyzji ramowej należy
interpretować w ten sposób, że w przypadku gdy osoba, której dotyczy ENA wydany w celu wykonania kary
pozbawienia wolności, ma w wykonującym nakaz państwie członkowskim miejsce zamieszkania oraz posiada w nim
więzi rodzinne, społeczne i zawodowe, organ wykonujący nakaz może, ze względów związanych z resocjalizacją tej
osoby, odmówić wykonania tego nakazu, nawet jeśli przestępstwo będące jego podstawą jest zagrożone – zgodnie
z prawem wykonującego nakaz państwa – tylko karą grzywny?
Stanowisko TS
Zgodnie z art. 1 ust. 2 decyzji ramowej państwa członkowskie wykonują każdy ENA w oparciu o zasadę
wzajemnego uznawania i zgodnie z przepisami decyzji ramowej. Wykonujące ENA organy sądowe mogą, co do
zasady, odmówić wykonania takiego nakazu wyłącznie z enumeratywnie wyliczonych powodów odmowy
wykonania, przewidzianych w decyzji ramowej, a wykonanie ENA można uzależnić wyłącznie od jednego
z warunków ściśle określonych w art. 5 tej decyzji ramowej. W konsekwencji wykonanie ENA stanowi zasadę, zaś
odmowa wykonania jest przewidziana jako wyjątek, który należy interpretować ściśle (wyrok Minister for Justice
and Equality, pkt 41). W decyzji ramowej wskazano podstawy obligatoryjnej (art. 3) i fakultatywnej (art. 4 i 4a)
odmowy wykonania ENA, a także gwarancje, jakich powinno udzielić wydające nakaz państwo członkowskie
w szczególnych przypadkach (art. 5).
W art. 4 pkt 6 decyzji ramowej wymieniono jedną z podstaw fakultatywnej odmowy wykonania ENA, zgodnie z którą
wykonujący nakaz organ sądowy może odmówić jego wykonania, jeśli został on wydany w celu wykonania
kary pozbawienia wolności lub środka zabezpieczającego polegającego na pozbawieniu wolności, a osoba,
której dotyczy nakaz, przebywa w państwie członkowskim wykonania nakazu, jest jego obywatelem lub ma
w nim miejsce zamieszkania, zaś państwo to zobowiązuje się do wykonania tej kary lub tego środka
zabezpieczającego zgodnie ze swoim prawem krajowym. Zdaniem TS z tego przepisu wynika, że zastosowanie
tej podstawy fakultatywnej odmowy wykonania jest uzależnione od spełnienia dwóch warunków, a mianowicie, po
pierwsze, że osoba, której dotyczy nakaz, przebywa w wykonującym nakaz państwie członkowskim, jest jego
obywatelem lub ma w nim miejsce zamieszkania, a po drugie, że państwo to zobowiązuje się do wykonania tej kary
lub tego środka zabezpieczającego zgodnie ze swoim prawem krajowym. Trybunał stwierdził, że sformułowanie
„może” zawarte w analizowanym przepisie należy interpretować, iż w przypadku gdy państwo członkowskie
postanowiło transponować ten przepis do prawa wewnętrznego, organ wykonujący ENA powinien korzystać
z zakresu uznania odnośnie odmowy wykonania tego nakazu. W tym zakresie ten organ powinien uwzględnić
cel, do jakiego zmierza ustanowiona w tym przepisie podstawa fakultatywnej odmowy wykonania, który polega na
umożliwieniu organowi wykonującemu ENA przypisania szczególnej wagi zwiększeniu szans resocjalizacji osoby,
której dotyczy nakaz, po wykonaniu kary, na którą osoba ta została skazana (wyrok Popławski, C-579/15, pkt 21).
W odniesieniu, do pierwszego z warunków ustanowionych w art. 4 pkt 6 decyzji ramowej TS uściślił, że osoba, której


dotyczy nakaz „ma miejsce zamieszkania” w państwie członkowskim wykonania nakazu, jeżeli ustanowiła
rzeczywiste miejsce zamieszkania w tym państwie, a „przebywa” w nim, jeżeli w następstwie odpowiednio długiego
trwałego pobytu w tym państwie stworzyła z nim więzi porównywalne z tymi, które są wynikiem posiadania miejsca
zamieszkania (wyrok Kozłowski, C-66/08, pkt 54). Analizując drugi z warunków ustanowionych w art. 4 pkt 6 decyzji
ramowej, TS stwierdził, że z treści tego przepisu wynika, iż każda odmowa wykonania ENA wymaga rzeczywistego
zobowiązania się przez wykonujące nakaz państwo członkowskie do wykonania kary pozbawienia wolności
orzeczonej wobec osoby, której dotyczy nakaz. Wynika z tego, że każda odmowa wykonania ENA musi zostać
poprzedzona zweryfikowaniem przez wykonujący nakaz organ sądowy możliwości rzeczywistego wykonania
wspomnianej kary pozbawienia wolności zgodnie z jego prawem krajowym. Jeśli wykonujący nakaz organ sądowy
stwierdzi, że spełnione są oba przedstawione warunki, musi on dokonać oceny, czy istnieje prawnie chroniony
interes uzasadniający wykonanie kary orzeczonej w wydającym nakaz państwie członkowskim na terytorium
wykonującego nakaz państwa członkowskiego (wyrok Kozłowski, pkt 44). Ocena ta umożliwia temu organowi
uwzględnienie celu realizowanego przez art. 4 pkt 6 decyzji ramowej.
Wobec powyższego TS uznał, że z przyznanej wykonującemu nakaz organowi sądowemu możliwości
odmówienia na podstawie art. 4 pkt 6 decyzji ramowej przekazania osoby, której dotyczy ENA, można
skorzystać wyłącznie wtedy, gdy ten organ, po zweryfikowaniu, po pierwsze, czy dana osoba jest objęta
zakresem stosowania tego przepisu, a po drugie, czy kara pozbawienia wolności orzeczona w wydającym
nakaz państwie wobec tej osoby może zostać rzeczywiście wykonana w wykonującym nakaz państwie,
stwierdzi, że istnieje uzasadniony interes w tym, aby kara orzeczona w państwie wydającym nakaz została
wykonania na terytorium państwa wykonującego nakaz.
W niniejszej sprawie M.S. ma miejsce zamieszkania w Belgii w rozumieniu art. 4 pkt 6 decyzji ramowej. Trybunał
uznał, że pierwszy warunek zastosowania tego przepisu jest spełniony. W odniesieniu do drugiego warunku sąd
odsyłający stwierdził, że naruszenia, które leżą u podstaw ENA, są zagrożone w Belgii nie karą pozbawienia
wolności, lecz karą grzywny. Trybunał stwierdził, że art. 4 pkt 6 decyzji ramowej nie zawiera żadnego elementu, który
pozwalałby na interpretowanie drugiego warunku w ten sposób, że stanowi on automatycznie przeszkodę w tym, aby
organ państwa wykonującego ENA mógł odmówić jego wykonania, jeśli prawo tego państwa przewiduje jedynie karę
grzywny za przestępstwo, które stanowi podstawę wydania tego nakazu. Jak wynika z treści tego przepisu wymaga
on, aby państwo wykonujące ENA zobowiązało się do wykonania kary pozbawienia wolności przewidzianej
w wydanym nakazie zgodnie ze swoim prawem krajowym.
Z orzecznictwa TS wynika, że ustawodawca krajowy, który korzystając z możliwości określonych w art. 4 decyzji
ramowej, decyduje się na ograniczenie sytuacji, w których jego organ wykonujący ENA może odmówić przekazania
osoby, której dotyczy nakaz, wyłącznie wzmacnia wprowadzony przez tę decyzję ramową system przekazywania,
z korzyścią dla przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości (wyrok Wolzenburg, pkt 58). Ograniczając te
sytuacje ustawodawca ułatwia tylko przekazywanie osób, których dotyczy nakaz, zgodnie z zasadą wzajemnego
uznawania ujętą w art. 1 ust. 2 decyzji ramowej, która stanowi podstawową zasadę wprowadzoną przez tę decyzję
ramową (wyrok Wolzenburg, C-123/08, pkt 59). Ustawodawca krajowy państwa członkowskiego może zatem
wprowadzić w życie przewidzianą w art. 4 pkt 6 decyzji ramowej podstawę fakultatywnej odmowy wykonania,
przewidując, że w przypadku gdy przestępstwo będące podstawą ENA podlega w tym państwie tylko karze
grzywny, to owo państwo nie może do celów tego przepisu zobowiązać się do wykonania kary pozbawienia
wolności. Z orzecznictwa TS wynika, że o ile ustanowiona w art. 4 pkt 6 decyzji ramowej podstawa fakultatywnej
odmowy wykonania ma przede wszystkim na celu umożliwienie przypisania szczególnej wagi zwiększeniu szans
resocjalizacji osoby, której dotyczy ENA, po wykonaniu kary, na którą została ona skazana, o tyle taki cel – bez
względu na to, jak jest ważny – nie może wykluczać, aby państwa członkowskie podczas transponowania tej decyzji
ramowej ograniczyły w sposób zgodny z podstawową zasadą wymienioną w art. 1 ust. 2 tej decyzji ramowej sytuacje,
w których powinna istnieć możliwość odmowy przekazania osoby objętej zakresem stosowania art. 4 pkt 6 (wyrok
Wolzenburg, pkt 62).
Reasumując TS orzekł, że art. 4 pkt 6 decyzji ramowej należy interpretować w ten sposób, że w przypadku
gdy, tak jak sprawie rozpatrywanej w postępowaniu głównym, osoba, której dotyczy ENA wydany w celu
wykonania kary pozbawienia wolności, ma w wykonującym nakaz państwie członkowskim miejsce
zamieszania oraz posiada w nim więzi rodzinne, społeczne i zawodowe, wykonujący nakaz organ sądowy
może, ze względów związanych z resocjalizacją tej osoby, odmówić wykonania tego nakazu, nawet jeśli
przestępstwo będące podstawą owego nakazu jest zgodnie z prawem wykonującego nakaz państwa
zagrożone tylko karą grzywny, o ile zgodnie z tym prawem okoliczność ta nie stoi na przeszkodzie temu, aby
kara pozbawienia wolności orzeczona wobec osoby, której dotyczy nakaz, została w tym państwie
rzeczywiście wykonana, czego ustalenie należy do sądu odsyłającego.
W prezentowanym wyroku, wpisującym się w dotychczasową linię orzeczniczą, TS analizował możliwość odmowy
przez uprawniony organ krajowy wykonania ENA na podstawie art. 4 pkt 6 decyzji ramowej. Trybunał wskazał, że
organ sądowy krajowy powinien każdorazowo zweryfikować spełnienie kumulatywnie dwóch przesłanek, po
pierwsze, przez osobę, której dotyczy ENA: powinna przebywać w wykonującym nakaz państwie członkowskim, być



jego obywatelem lub mieć w nim miejsce zamieszkania oraz, po drugie, przez państwo wykonujące nakaz: powinno
zobowiązać się do wykonania tej kary lub tego środka zabezpieczającego zgodnie ze swoim prawem krajowym.
Ponadto w przypadku spełnienia tych dwóch warunków, aby organ mógł odmówić wykonania ENA, powinien powołać
się na prawnie chroniony interes uzasadniający wykonanie kary orzeczonej w wydającym nakaz państwie
członkowskim na terytorium państwa wykonującego, np. powody związane z resocjalizacją osoby, której dotyczy
nakaz.
Wyrok TS z 13.12.2018 r., Sut, C-514/17







TS uznał, że organ wykonujący nakaz może odmówić przekazania osoby, której dotyczy ENA, jeśli spełnione są określone warunki. Decyzja ramowa wymaga rzeczywistego zobowiązania się państwa wykonującego do wykonania kary pozbawienia wolności zgodnie z jego prawem krajowym. Odmowa wykonania ENA jest przewidziana jako wyjątek, który należy interpretować ściśle.