Nadzwyczajne złagodzenie kary za zbrodnię
Sąd Najwyższy w uchwale wyjaśnił zasady nadzwyczajnego złagodzenia kary za zbrodnię zagrożoną kumulatywnie karą pozbawienia wolności i grzywny. Decyzja ta ma istotne znaczenie dla interpretacji przepisów prawa karnego. Uwzględniając stopień ciężkości przestępstwa i zagrożenia, Sąd podkreślił konieczność zachowania zróżnicowania sankcji. Warto zwrócić uwagę na kluczowe pytanie prawne przekazane do rozstrzygnięcia sędziom SN dotyczące wymiaru kary i ewentualnych środków karnych w przypadku nadzwyczajnego złagodzenia kary. Uchwała SN stanowi istotne źródło wykładni prawa karnego.
Tematyka: Sąd Najwyższy, nadzwyczajne złagodzenie kary, zbrodnia, pozbawienie wolności, grzywna, interpretacja przepisów, art. 60 KK
Sąd Najwyższy w uchwale wyjaśnił zasady nadzwyczajnego złagodzenia kary za zbrodnię zagrożoną kumulatywnie karą pozbawienia wolności i grzywny. Decyzja ta ma istotne znaczenie dla interpretacji przepisów prawa karnego. Uwzględniając stopień ciężkości przestępstwa i zagrożenia, Sąd podkreślił konieczność zachowania zróżnicowania sankcji. Warto zwrócić uwagę na kluczowe pytanie prawne przekazane do rozstrzygnięcia sędziom SN dotyczące wymiaru kary i ewentualnych środków karnych w przypadku nadzwyczajnego złagodzenia kary. Uchwała SN stanowi istotne źródło wykładni prawa karnego.
Nadzwyczajne złagodzenie kary za zbrodnię zagrożoną kumulatywnie karą pozbawienia wolności i karą grzywny polega na wymierzeniu kary pozbawienia wolności poniżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia, ale nie niższej od 1/3 tej granicy oraz wymierzeniu kary grzywny na zasadach ogólnych – wynika z uchwały Sądu Najwyższego. Sąd uznał R.B. i T.O. za winnych popełnienia zarzucanych im czynów z art. 55 ust. 3 w zw. z art. 55 ust. 1 ustawy z 29.7.2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (t. j.: Dz.U. z 2018 r. poz. 1030; dalej jako: NarkU) i wymierzył jednemu z nich karę roku i 10 miesięcy pozbawienia wolności oraz grzywnę, zaś drugiemu karę 3 lat pozbawienia wolności oraz grzywnę. Tym samym wyrokiem skazano obu oskarżonych za czyny z art. 62 ust. 1 NarkU na kary po miesiącu pozbawienia wolności. Wymierzono im kary łączne z zastosowaniem absorpcji oraz orzeczono przepadek dowodów rzeczowych. Sąd II instancji uznał, że istnieją wątpliwości co do sposobu interpretacji art. 60 § 6 pkt 2 KK i art. 60 § 7 KK w brzmieniu obowiązującym od 1.7.2015 r. Problem dotyczył wymiaru kary i ewentualnie środków karnych, środków kompensacyjnych oraz przepadku w sytuacji nadzwyczajnego złagodzenia kary w trybie art. 60 § 6 pkt 2 KK wobec oskarżonego o zbrodnię zagrożoną kumulatywnie grzywną i karą pozbawienia wolności. Sąd Najwyższy orzekając w składzie 3-osobowym przekazał do rozstrzygnięcia składowi 7 sędziów SN pytanie prawne o następującej treści: Czy nadzwyczajne złagodzenie kary za zbrodnię zagrożoną kumulatywnie karą pozbawienia wolności i karą grzywny w stanie prawnym obowiązującym od 1.7.2015 r. polega na: a) wymierzeniu kary pozbawienia wolności poniżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia, ale nie niższej od 1/3 tej granicy oraz orzeczeniu kary grzywny na zasadach ogólnych, b) wymierzeniu wyłącznie kary pozbawienia wolności poniżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia, ale nie niższej od 1/3 tej granicy, c) na wymierzeniu kary pozbawienia wolności poniżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia, ale nie niższej od 1/3 tej granicy (wedle reguł z art. 60 § 6 pkt 2 KK), a nadto na odstąpieniu od orzeczenia grzywny i orzeczeniu środka karnego wymienionego w art. 39 pkt 2, 3, 7 i 8 KK środka kompensacyjnego lub przepadku (wedle reguł z art. 60 § 7 KK)? Sąd Najwyższy wyjaśnił, że zasady nadzwyczajnego łagodzenia kary zostały w pełni uregulowane w art. 60 § 1–7 KK, co oznacza, że nie są zawarte dodatkowo w art. 38 § 1 i 3 KK, w art. 59 KK ani w art. 61 KK. Zasady te zostały ukształtowane według stopnia ciężkości przestępstw i odpowiadających temu stopniowi zagrożeń. Gradacja ta znajduje odzwierciedlenie w punktach 1–4 § 6 art. 60 KK oraz w § 7 art. 60 KK. Sąd Najwyższy stwierdził, że skoro dwa pierwsze punkty § 6 art. 60 KK określają sposób nadzwyczajnego łagodzenia kary za zbrodnię, to domniemanie niesprzeczności wewnętrznej przepisów regulujących określoną instytucję wyklucza możliwość stosowania § 7 art. 60 KK do zbrodni zagrożonej kumulatywnie pozbawieniem wolności i grzywną. W ocenie SN nie ma wątpliwości, że art. 60 § 7 KK dotyczy jedynie występków, zatem nie może być stosowany do grzywny będącej obligatoryjnym elementem sankcji za zbrodnię. W uzasadnieniu uchwały podkreślono, że nadzwyczajne łagodzenie kary za zbrodnię zagrożoną kumulatywnie pozbawieniem wolności i grzywną nie upoważnia do odstąpienia od orzeczenia grzywny. Instytucja ta ma charakter wyjątkowy i nie można przez wykładnię przepisów prowadzić do zlikwidowania zróżnicowania odpowiedzialności za czyny zagrożone tylko karą pozbawienia wolności od zagrożonych koniunkcyjnymi sankcjami. Nadzwyczajne złagodzenie kary nie powinno prowadzić do eliminowania sankcji, którą ustawodawca uznał za konieczną, kryminalizując określone zachowanie. Skoro zdecydował się karać za czyn zabroniony nie tylko pozbawieniem wolności, ale i grzywną, to nie stworzył uprawnienia do zaniechania jej wymierzenia, chyba że wyraźnie tak postanowił (jak w art. 59 KK czy art. 60 § 7 KK). Sąd Najwyższy podkreślił, że z faktu użycia w art. 60 § 6 in principio KK rzeczownika „kara” w liczbie pojedynczej, nie można wysnuć wniosku, że nadzwyczajne złagodzenie polega na wymierzeniu tylko jednej kary (pozbawienia wolności). Skoro w dalszej części tego przepisu mowa jest o zasadach łagodzenia kary, to w pkt 2, 3 i 4 § 6 art. 60 KK ustawodawca określił jedynie sposób postępowania, gdy przestępstwo zagrożone jest karą pozbawienia wolności. W przypadku zbrodni żaden przepis nie stanowi, że należy odstąpić od obligatoryjnej grzywny ani nie upoważnia do takiego zaniechania w drodze wykładni. Dyspozycję art. 60 § 6 pkt 4 KK należy odczytywać w ten sposób, że jeżeli przestępstwo zagrożone jest tylko karą pozbawienia wolności (której dolny próg jest niższy od roku), to sąd w jej miejsce wymierza karę nieizolacyjną, zaś gdy nadto zagrożone jest obligatoryjną grzywną, to powinien ją orzec obok kary ograniczenia wolności. Sąd Najwyższy stwierdził, że nadzwyczajne złagodzenie kary za przestępstwo zagrożone kumulatywnie karą pozbawienia wolności i grzywną nie podlega wykładni rozszerzającej. Nie ma powodu do swoistego uprzywilejowania sprawców czynów zagrożonych koniunkcyjnie karą pozbawienia wolności i grzywną przez nieorzekanie tej ostatniej, w stosunku do sprawców przestępstw zagrożonych tylko tą pierwszą karą. Niweczony byłby bowiem wówczas cel ustawodawcy wyrażony w sankcji kumulatywnej, jeżeli przyjmie się, że zastosowanie tej instytucji wiąże się z zaniechaniem wymierzenia obligatoryjnej grzywny. W przypadku zbrodni nie ma podstawy prawnej do odstąpienia od obligatoryjnej kary grzywny. Uchwała SN (7) z 20.3.2019 r., I KZP 15/18
Sąd Najwyższy podkreślił, że nadzwyczajne złagodzenie kary za przestępstwo zagrożone kumulatywnie karą pozbawienia wolności i grzywny nie podlega wykładni rozszerzającej. Uchwała SN ma kluczowe znaczenie dla zachowania zróżnicowania sankcji wobec sprawców różnych rodzajów przestępstw. Decyzja ta wprowadza jasność co do interpretacji art. 60 § 6 i 7 KK dotyczących nadzwyczajnego łagodzenia kary.