Europejski nakaz aresztowania wydany przez prokuratora generalnego
Prokurator generalny Litwy złożył wniosek o przekazanie obywatela litewskiego na podstawie europejskiego nakazu aresztowania, co wywołało pytania dotyczące jego statusu jako 'organu sądowego'. Trybunał Sprawiedliwości uznał, że prokurator generalny Litwy może być uznany za taki organ, biorąc pod uwagę jego niezależność od władzy sądowej i wykonawczej w prowadzeniu postępowań karnych.
Tematyka: Europejski nakaz aresztowania, prokurator generalny Litwy, organ sądowy, Trybunał Sprawiedliwości, wymiar sprawiedliwości, postępowanie karne
Prokurator generalny Litwy złożył wniosek o przekazanie obywatela litewskiego na podstawie europejskiego nakazu aresztowania, co wywołało pytania dotyczące jego statusu jako 'organu sądowego'. Trybunał Sprawiedliwości uznał, że prokurator generalny Litwy może być uznany za taki organ, biorąc pod uwagę jego niezależność od władzy sądowej i wykonawczej w prowadzeniu postępowań karnych.
Prokurator generalny Litwy, chociaż pod względem strukturalnym jest niezależny od władzy sądowniczej, to ze względu na niezależności od władzy wykonawczej w ramach wydawania ENA objęty jest pojęciem „wydający nakaz organ sądowy” w rozumieniu art. 6 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584. Stan faktyczny Prokurator generalny Litwy złożył wniosek o przekazanie P.F., obywatela litewskiego, na podstawie europejskiego nakazu aresztowania (dalej jako: ENA) wydanego w celu przeprowadzenia postępowania karnego w związku z czynami, jakie P.F. miał popełnić i które według tego prokuratora należy zakwalifikować jako „kradzież z bronią w ręku”. P.F. wniósł do irlandzkiego sądu skargę w celu podważenia ważności tego ENA, powołując się w szczególności na fakt, że prokurator generalny Litwy nie jest „organem sądowym” w rozumieniu art. 6 ust. 1 decyzji ramowej Rady 2002/584/WSiSW z 13.6.2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między państwami członkowskimi (Dz. Urz. L Nr 190 z 2002 r., s. 1, zmienionej decyzją ramową Rady 2009/299/WSiSW z 26.2.2009 r.; dalej jako: decyzja ramowa). Pytania prejudycjalne Czy pojęcie „wydającego nakaz organu sądowego” w rozumieniu art. 6 ust. 1 decyzji ramowej należy interpretować w ten sposób, że obejmuje ono prokuratora generalnego, który chociaż pod względem strukturalnym jest niezależny od władzy sądowej, jest właściwy w zakresie prowadzenia ścigania i niezależny od władzy wykonawczej? Stanowisko TS „Organ sądowy” właściwy do wydania ENA Zasada wzajemnego uznawania zakłada, że wyłącznie ENA w rozumieniu art. 1 ust. 1 decyzji ramowej powinny być wykonywane zgodnie z jej przepisami. Jak wynika z tego przepisu ENA jest „orzeczeniem sądowym”, co wymaga, aby został on wydany przez „organ sądowy” w rozumieniu art. 6 ust. 1 decyzji ramowej (wyrok Poltorak, C-452/16 PPU, pkt 28). Zgodnie z art. 6 ust. 1 decyzji ramowej wydającym nakaz organem sądowym jest organ sądowy wydającego nakaz państwa członkowskiego, właściwy dla wydania ENA na mocy prawa obowiązującego w tym państwie. O ile zgodnie z zasadą autonomii proceduralnej państwa członkowskie mogą wyznaczyć na mocy ich prawa krajowego „organ sądowy” właściwy do wydania ENA, o tyle znaczenie i zakres tego pojęcia nie mogą zostać pozostawione ocenie każdego z państw członkowskich (wyroki: Poltorak,, pkt 30, 31; Kovalkovas, pkt 31, 32). Z orzecznictwa TS wynika, że to pojęcie powinno być interpretowane autonomicznie i jednolicie w całej UE, która jest dokonana z uwzględnieniem jednocześnie treści art. 6 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584, kontekstu, w który się on wpisuje, i celu zamierzonego przez tę decyzję ramową (wyrok Kovalkovas, C-477/16 PPU, pkt 33). Z orzecznictwa TS wynika, że termin „organ sądowy”, o którym mowa w tym przepisie, nie oznacza wyłącznie sędziów lub sądów państwa członkowskiego, ale może obejmować, w szerszym sensie, organy uczestniczące w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych tego państwa członkowskiego, w odróżnieniu, w szczególności, od ministerstw lub służb policji, które należą do władzy wykonawczej (wyrok Kovalkovas, pkt 34, 36). Z powyższego zdaniem TS wynika, że pojęcie „organ sądowy” w rozumieniu art. 6 ust. 1 decyzji ramowej może obejmować organy państwa członkowskiego, które, chociaż niekoniecznie muszą być sądami lub sędziami, uczestniczą w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych tego państwa członkowskiego. Trybunał stwierdził, że ponieważ ENA ułatwia swobodny przepływ wydanych w toku postępowania karnego orzeczeń sądowych, należy uznać, że organy, które zgodnie z prawem krajowym są właściwe do wydania takich orzeczeń, są objęte zakresem stosowania decyzji ramowej. W ocenie TS organ taki jak prokurator, który w ramach postępowania karnego dysponuje uprawnieniami w zakresie ścigania w odniesieniu do osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa, w celu postawienia jej przed sądem, należy uznać za organ uczestniczący w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości danego państwa członkowskiego. W odniesieniu do stanu prawnego niniejszej sprawy TS wskazał, że prokurator generalny Litwy odgrywa zasadniczą rolę w prowadzeniu postępowania karnego w tym państwie członkowskim. Rząd litewski wskazał, że zgodnie z art. 118 litewskiej Konstytucji zadania prokuratury polegają w szczególności na organizowaniu postępowania przygotowawczego i kierowaniu nim, a także na wszczynanie postępowania z oskarżenia publicznego. Zgodnie z orzecznictwem litewskiego Trybunału Konstytucyjnego uprawnienia te są zastrzeżone wyłącznie dla prokuratury. A zatem prokurator generalny Litwy jest zobowiązany do wprowadzenia w ramach postępowania karnego warunków wstępnych wykonywania władzy sądowniczej przez sądy karne tego państwa członkowskiego. Zdaniem TS w tych okolicznościach prokurator generalny Litwy może być uznany za organ uczestniczący w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych w tym państwie członkowskim. Ochrona praw procesowych i podstawowych osoby ściganej W system ENA jest wpisana dwupoziomowa ochrona praw procesowych i podstawowych osoby ściganej, gdyż do ochrony sądowej przysługującej jej na pierwszym poziomie, w trakcie wydawania orzeczenia krajowego, takiego jak krajowy nakaz aresztowania (dalej jako: KNA), dochodzi ochrona, jaką należy jej zapewnić na drugim poziomie, w trakcie wydawania ENA, które w danym wypadku może nastąpić krótko po wydaniu orzeczenia krajowego (wyrok Bob-Dogi, C-241/15, pkt 56). W przypadku gdy prawo wydającego nakaz państwa członkowskiego przyznaje uprawnienie do wydania ENA organowi, który, chociaż uczestniczy w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości tego państwa, to jednak nie jest sędzią ani sądem, orzeczenie krajowe, takie jak KNA, na którym opiera się ENA, powinno ze swej strony spełniać te wymogi. Trybunał wskazał, że na „wydającym nakaz organie sądowym” spoczywa obowiązek zapewnienia ochrony na tym drugim poziomie, i to nawet wówczas, gdy ten ENA opiera się na orzeczeniu krajowym wydanym przez sędziego lub sąd. W związku z tym „wydający nakaz organ sądowy” w rozumieniu art. 6 ust. 1 decyzji ramowej powinien być w stanie pełnić tę funkcję w sposób obiektywny, z uwzględnieniem wszystkich dowodów obciążających i odciążających, nie będąc przy tym narażonym na ryzyko, że jego uprawnienia dyskrecjonalne będą podlegały poleceniom lub instrukcjom zewnętrznym, w szczególności ze strony władzy wykonawczej, tak by nie było żadnych wątpliwości co do tego, że decyzja o wydaniu ENA jest podejmowana przez ten organ, a nie ostatecznie przez tę władzę (wyrok Kovalkovas, pkt 42). W konsekwencji wydający nakaz organ sądowy powinien móc dostarczyć wykonującemu nakaz organowi sądowemu zapewnienie, że w świetle gwarancji przewidzianych przez porządek prawny wydającego nakaz państwa członkowskiego działa on w sposób niezależny przy wykonywaniu swoich obowiązków związanych z wydaniem ENA. Rząd litewski stwierdził, że na Litwie odpowiedzialność za wydanie ENA spoczywa ostatecznie na prokuratorze generalnym Litwy, który działa na wniosek prokuratora zajmującego się sprawą, w której zwrócono się o przekazanie danej osoby. Prokurator generalny Litwy bada, czy zostały spełnione warunki konieczne do wydania ENA, a w szczególności, czy istnieje podlegające wykonaniu orzeczenie o umieszczeniu tej osoby w areszcie, które to orzeczenie powinno zostać wydane zgodnie z prawem litewskim przez sędziego lub sędziego śledczego. W ramach pełnienia wyznaczonych im funkcji prokuratorzy litewscy posiadają niezależność przyznaną im przez Konstytucję oraz przez przepisy ustawy o prokuraturze. Ponieważ prokurator generalny Litwy ma status prokuratora, to korzysta z tej niezależności, która pozwala mu na działanie wolne od jakiegokolwiek wpływu zewnętrznego, w szczególności ze strony władzy wykonawczej, w ramach wykonywania swych funkcji, w szczególności w przypadku, gdy postanawia wydać ENA do celów prowadzenia postępowania karnego. Z tego tytułu prokurator ten jest zobowiązany do zapewnienia poszanowania praw danych osób. W świetle tych okoliczności TS uznał, że prokuratora generalnego Litwy można uznać za „wydający nakaz organ sądowy” w rozumieniu art. 6 ust. 1 decyzji ramowej, ponieważ jego status w tym państwie członkowskim zapewnia nie tylko obiektywność wypełnianych przez niego zadań, ale także przyznaje mu gwarancję niezależności od władzy wykonawczej w ramach wydawania ENA. Jednakże TS stwierdził, że przedłożone akta sprawy nie pozwalają na ustalenie, czy decyzje tego prokuratora o wydaniu ENA mogą być zaskarżane w sposób spełniający w pełni wymogi związane ze skuteczną ochroną sądową. Trybunał wskazał, że ustalenie powyższego należy do sądu odsyłającego. Reasumując TS orzekł, że pojęcie „wydający nakaz organ sądowy” w rozumieniu art. 6 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584 należy interpretować w ten sposób, że obejmuje ono prokuratora generalnego państwa członkowskiego, który, chociaż pod względem strukturalnym jest niezależny od władzy sądowniczej, to jest on właściwy w zakresie prowadzenia postępowania karnego i którego status w tym państwie zapewnia mu gwarancję niezależności od władzy wykonawczej w ramach wydawania ENA. W prezentowanym wyroku TS potwierdził, że pojęcie „organ sądowy” w rozumieniu art. 6 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584 może obejmować organy państwa członkowskiego, które, chociaż nie muszą być sądami lub sędziami, to uczestniczą w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych tego państwa członkowskiego. Trybunał uznał również, że prokuratorzy litewscy posiadają przymiot niezależności przyznany im przez prawo krajowe. Ponieważ prokurator generalny Litwy ma status prokuratora, to również korzysta z tej niezależności, która pozwala mu na działanie wolne od jakiegokolwiek wpływu zewnętrznego, w szczególności ze strony władzy wykonawczej. Jednakże TS podkreślił, że aby ostatecznie uznać, że prokurator generalny Litwy ma status „wydającego nakaz organu sądowego” sąd krajowy powinien zweryfikować, czy jego decyzje o wydaniu ENA mogą być zaskarżane, zgodnie z wymogami gwarantującymi skuteczną ochroną sądową. Warto wskazać, że w wydanym w tym samym dniu wyroku w sprawach połączonych OG (Parquet de Lübeck, C- 508/18 i C‑ 82/19 PPU) TS uznał, że cechy tej nie posiada niemiecka prokuratura. Wyrok TS z 27.5.2019 r., PF (Procureur général de Lituanie), C-509/18
Trybunał Sprawiedliwości potwierdził, że pojęcie 'organu sądowego' w ramach europejskiego nakazu aresztowania może obejmować organy państw członkowskich, które uczestniczą w wymiarze sprawiedliwości karnych. Decyzje prokuratora generalnego Litwy mogą być zaskarżane, aby zapewnić skuteczną ochronę sądową.