Zmiany w części szczególnej Kodeksu karnego - kradzież szczególnie zuchwała, zaostrzenie kar za nieumyślne spowodowanie śmierci
Ustawa z 16.5.2019 r. wprowadza do Kodeksu karnego zmiany, w tym nowe pojęcie kradzieży szczególnie zuchwałej oraz zaostrzenie kar za nieumyślne spowodowanie śmierci. Definicja kradzieży szczególnie zuchwałej obejmuje sytuacje kradzieży jawnej oraz kieszonkowej. Zmiana dotycząca kar za nieumyślne spowodowanie śmierci wprowadza surowsze granice odpowiedzialności karnej sprawcy.
Tematyka: Kodeks karny, zmiany, kradzież szczególnie zuchwała, art. 278a KK, nieumyślne spowodowanie śmierci, art. 155 KK
Ustawa z 16.5.2019 r. wprowadza do Kodeksu karnego zmiany, w tym nowe pojęcie kradzieży szczególnie zuchwałej oraz zaostrzenie kar za nieumyślne spowodowanie śmierci. Definicja kradzieży szczególnie zuchwałej obejmuje sytuacje kradzieży jawnej oraz kieszonkowej. Zmiana dotycząca kar za nieumyślne spowodowanie śmierci wprowadza surowsze granice odpowiedzialności karnej sprawcy.
Ustawa z 16.5.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw wprowadza do Kodeksu karnego szereg zmian. Kluczowe zmiany objęły nie tylko część ogólną kodeksu ale również część szczególną. Na uwagę zasługuje wprowadzenie nowego pojęcie - kradzieży szczególnie zuchwałej i spenalizowanie go w nowym art. 278a KK. Duże kontrowersje budzi również zaostrzenie kar za poszczególne przestępstwa, w tym nieumyślnego spowodowania śmierci człowieka spenalizowanego w art. 155 KK. • Wprowadzenie definicji kradzieży szczególnie zuchwałej art. 115 § 9a KK • Spenalizowanie nowego typu kradzieży w art. 278a KK • Zaostrzenie kar za nieumyślne spowodowanie śmierci człowieka art. 155 KK Nowy typ kradzieży kwalifikowanej – kradzież szczególnie zuchwała Ustawodawca w nowym art. 115 § 9a KK podzielił kradzież szczególnie zuchwałą na dwie postacie. Pierwsza postać kradzieży szczególnie zuchwałej obejmuje sytuacje kradzieży jawnej, w tym z użyciem przemocy pośrednio nakierowanej na osobę władającą mieniem („kradzież, której sprawca swoim zachowaniem wykazuje postawę lekceważącą lub wyzywającą wobec posiadacza rzeczy lub innych osób lub używa przemocy innego rodzaju niż przemoc wobec osoby, w celu zawładnięcia mieniem”). Druga postać kradzieży szczególnie zuchwałej odnosi się do szeroko pojętej kradzieży kieszonkowej i obejmuje mienie znajdujące się bezpośrednio na osobie lub jej ubraniu, przenoszone przez tę osobę lub znajdujące się w przenoszonych przez tę osobę przedmiotach („kradzież mienia ruchomego znajdującego się bezpośrednio na osobie lub w noszonym przez nią w czasie czynu ubraniu albo przenoszonego przez tę osobę lub znajdującego się w przenoszonych przez tę osobę przedmiotach”). Zdaniem projektodawcy definicja kradzieży szczególnie zuchwałej „Została ona zbudowana w taki sposób, ażeby umożliwić dokonywanie jednoznacznej kwalifikacji prawnej stanów faktycznych, uniknąć rozbieżności interpretacyjnych, a także zapewnić zgodność ze standardem należytej określoności w ustawie znamion typu czynu zabronionego.” W myśl art. 278a KK kto dopuszcza się kradzieży szczególnie zuchwałej, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Kradzież zuchwałą była pojęciem znanym komunistycznemu Kodeksowi karnemu z 1969 r. Wprowadzenie przez Kodeks karny z 1969 r. kwalifikowanego typu przestępstwa przeciwko mieniu w postaci kradzieży szczególnie zuchwałej, z kolei de facto przywróceniem do życia tej instytucji prawa karnego, jaka obowiązywała do 1932 r. na części obszaru Rzeczypospolitej (ziemie b. zaboru rosyjskiego). Kodeks karny z 1969 r. nie definiował jednak tego pojęcia. W uzasadnieniu do projektu ustawy wskazano, że błędem było usunięcie tego typu kradzieży w Kodeksu karnego z 1997 r. W uzasadnienia do projektu czytamy: „Oceniając tę decyzję ustawodawcy z 1997 r. w perspektywie czasu uznać należy, że nie znajdowała ona dostatecznego uzasadnienia. Pomiędzy typem czynu kradzieży zwykłej a kradzieży z włamaniem powinien istnieć kwalifikowany typ kradzieży ze względu na przedmiot i sposób działania sprawcy. Pojawia się bowiem społecznie doniosła kwestia kradzieży tzw. kieszonkowych, które w zależności od wartości przedmiotu przestępstwa często stanowią jedynie wykroczenie” (Uzasadnienie, s. 45). Należy również zauważyć, że konsekwencją wprowadzenia do systemu prawnego kradzieży szczególnie zuchwałej jest nowelizacja art. 130 § 2 KW, która wyłącza możliwość uznania tego typu kradzieży za wykroczenie ze względu na wartość przedmiotu czynu. Zaostrzenie kary za nieumyślne spowodowanie śmierci Obecne brzmienie przepisu art. 155 KK penalizuje czyn nieumyślnego spowodowania śmierci. Czyn ten w dotychczasowym brzmieniu przepisu art. 155 KK zagrożony jest karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. Uchwalona 16 maja 2019r. nowelizacja kodeksu karnego przyniosła po pierwsze nowy wymiar kary, gdzie Ustawodawca zdecydował się na podniesienie zarówno dolnej jak i górnej granicy ustawowego zagrożenia określając je na poziomie od 1 roku do lat 10. Druga istotna zmiana to dodanie § 2, w myśl którego natomiast gdy sprawca powoduje śmierć więcej niż jednej osoby, zagrożenie zagrożone jest sankcją od 2 lat do 15 lat. W uzasadnieniu do projektu nowelizacji wskazano,że „w ocenie projektodawcy przy ocenie stopnia szkodliwości społecznej przestępstwa nieumyślnego spowodowania śmierci człowieka nie można przejść do porządku nad znaczną różnicą w zakresie stopnia społecznej szkodliwości czynu tego przestępstwa w wypadku, gdy jego skutkiem jest śmierć jednej lub większej liczby osób. Te różnice powinny manifestować się również przyjęciem w tym drugim wypadku surowszych granic odpowiedzialności karnej sprawcy. W świadomości społecznej powinno istnieć ugruntowane przekonanie, które należy wyrabiać także odpowiednim ukształtowaniem sankcji grożących za naruszenie konkretnych zakazów karnych, że niezachowanie przez człowieka przeciętnego obowiązku ostrożności w sytuacji, w której na podstawie normalnej zdolności przewidywania i obowiązku dbałości o życie ludzkie można wymagać od niego, aby nie dopuścił do nastąpienia skutku w postaci śmierci człowieka, powinno i będzie skutkować wobec niego sankcją karną tym surowszą, im rozleglejszy charakter będą miały te skutki. Tego ogólnoprewencyjnego efektu nie można w sposób pożądany osiągnąć jedynie w ramach podstawowego typu czynu, przewidującego zagrożenie karne nieprzekraczające 5 lat pozbawienia wolności. Tak ukształtowana przez ustawodawcę sankcja, nawet przy uwzględnieniu, że chodzi o przestępstwo nieumyślne, nie przystaje do abstrakcyjnego stopnia społecznej szkodliwości tego typu czynu i nie spełnia należycie swych funkcji prewencyjnych. Życie ludzkie zalicza się do najcenniejszych dóbr chronionych prawem karnym i nawet nieumyślne zaatakowanie tego dobra musi spotykać się z odpowiednio surową sankcją, za którą nie można uznać kary do 5 lat pozbawienia wolności, grożącej np. za zwykłą kradzież czy fałsz dokumentu. Z tego względu sankcja ta powinna być ukształtowana w wyższych granicach, choć nie takich, które można by było uznać za nadmiernie surowe” (Uzasadnienie, s. 30-31). Zmiana dolnej granicy odpowiedzialności karnej zmniejszy możliwość orzekania przez sąd kary pozbawienia wolności w wymiarze, warunkującym zastosowanie wobec oskarżonego warunkowego zawieszenia wykonania kary. Brzmienie przepisu art. 69 Kk określa warunkowe zawieszenie wykonanie kary pozbawienia wolności w wymiarze nieprzekraczającym 1 r.
Nowe regulacje wprowadzone do Kodeksu karnego mają na celu precyzyjne określenie typów przestępstw oraz dostosowanie kar do stopnia szkodliwości czynów. Zmiany te mają wpływ na interpretację oraz stosowanie prawa karnego w przypadkach kradzieży szczególnie zuchwałej oraz nieumyślnego spowodowania śmierci.