Prezydent skierował nowelizację KK do Trybunału Konstytucyjnego

Ustawa z 13.6.2019 r. o zmianie Kodeksu karnego oraz innych ustaw została skierowana do Trybunału Konstytucyjnego przez Prezydenta RP w trybie kontroli prewencyjnej. Prezydent uzasadnił wniosek analizą procedury ustawodawczej i koniecznością zgodności prawa karnego z wartościami społecznymi. Projekt zakłada zaostrzenie kar za przestępstwa seksualne, wprowadzenie nowych regulacji dot. małoletnich oraz elastyczne wymierzanie kar.

Tematyka: Prezydent, nowelizacja, Kodeks karny, Trybunał Konstytucyjny, zmiany, przestępstwa seksualne, ochrona małoletnich, karne, kodeksowe postępowanie, zaostrzenie kar, elastyczne wymierzanie kar

Ustawa ustawy z 13.6.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (dalej jako
ZmKK19) została 28.6.2019 r. skierowana przez Prezydenta RP do Trybunału Konstytucyjnego w trybie
kontroli prewencyjnej (art. 122 ust. 3 Konstytucji RP).
We wniosku Prezydenta wskazano, że niewątpliwie należy przychylić się do proponowanych zmian. Wątpliwości
głowy państwa nie budziła również kompetencja ustawodawcy do stanowienia prawa karnego w sposób zbieżny
z koncepcjami i poczuciem sprawiedliwości większości sejmowej. Prezydent oparł swój wniosek na analizie
przebiegu procedury ustawodawczej, ponieważ w jego opinii tryb postępowania w sprawie przedmiotowego
projektu wzbudza poważne zastrzeżenia odnoszące się do konstytucyjnych standardów procesu legislacyjnego.
Projektowana nowelizacja
W obszernym projekcie, który jest efektem wielomiesięcznych prac prowadzonych w Ministerstwie Sprawiedliwości
zaproponowano zwiększenie ochrony małoletnich przed przestępczością seksualną oraz zaostrzenie kar za
najcięższe przestępstwa. Ustawa wprowadza wiele istotnych zmian w zakresie polityki karnej.
Wśród planowanych rozwiązań znalazły się m.in.: podwyższenie granicy wieku, z którą związana jest szczególna
ochrona prawnokarna małoletnich do 16 roku życia, wyłączenie przedawnienia w odniesieniu do zbrodni zgwałcenia
małoletniego, zaostrzenie odpowiedzialności za najpoważniejsze przestępstwa przeciwko wolności seksualnej wobec
małoletnich, możliwość wyłączenia warunkowego przedterminowego zwolnienia wobec sprawcy zabójstwa w związku
ze zgwałceniem małoletniego poniżej 16. roku życia popełnionego w związku z zaburzeniem preferencji seksualnych,
wprowadzenie obowiązkowego zakazu kontaktowania się z pokrzywdzonym, zakazu zbliżania się do niego lub
nakazu okresowego opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym, poszerzenie tzw. rejestru
pedofilów o informację o zawodzie wykonywanym przez sprawcę w momencie popełnienia przestępstwa.
Ponadto zaproponowano wprowadzenie możliwości elastycznego wymierzania kar – sądy będą miały możliwość
orzekania zgodnie z poczuciem sprawiedliwości i współmiernie do ciężaru winy, wprowadzenie kary dożywotniego
pozbawienia wolności bez prawa do warunkowego zwolnienia, zaostrzenie kar za najgroźniejsze przestępstwa,
wprowadzenie nowych typów przestępstw za czyny, które nie były dotychczas karalne.
Niedochowanie trybu kodeksowego
Uchwała Sejmu RP z 30.7.1992 r. – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. M.P. z 2012 r. poz. 32 ze zm.,
dalej jako: RegSejm) obok zwykłego trybu ustawodawczego wyróżnia również tryby szczególne, z których jeden
określa postępowanie w przypadku projektów kodeksów (rozdział 4 RegSejm). Zdaniem Prezydenta kluczowe
znaczenie w omawianej sytuacji miał art. 87 RegSejm stanowiący, że do postępowania z projektami kodeksów,
projektami zmian kodeksów oraz z projektami przepisów wprowadzających kodeksy i ich zmian stosuje się przepisy
działu II rozdziału 1, 1a i 14, chyba że przepisy niniejszego rozdziału stanowią inaczej (ust. 1) oraz że Marszałek
Sejmu, nadając bieg projektowi, rozstrzyga ostatecznie, czy jest on jednym z projektów ustaw, o których mowa w ust.
1 (ust, 2).
Rada Ministrów wniosła do Sejmu projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw
(druk sejmowy Nr 3451) 14.5.2019 r. Tego samego dnia Marszałek Sejmu skierował projekt do I czytania na
posiedzeniu sejmu. Tym samym czytanie projektu stało się punktem porządku dziennego 81. posiedzenia Sejmu
(15.5.2019 r.). Marszałek pominął zatem stosowanie art. 89 ust. 2 RegSejm stanowiącego, że I czytanie projektu
zmian kodeksu może się odbyć nie wcześniej niż 14. dnia od doręczenia posłom druku projektu. Dalsze prace
nad projektem odbywały się więc w trybie zwykłym i do I czytania projektu przystąpiono niezwłocznie po otrzymaniu
projektu przez posłów.
Marszałek Sejmu uzasadniał pośpieszne procedowanie projektu społecznym oczekiwaniem większego
zaangażowania władz publicznych w walkę z pedofilią oraz konieczność przychylenia się do wniosku rządu, który
domagał się szybkiego procedowania projektowanych zmian.
II czytanie projektu odbyło się niezwłocznie po otrzymaniu przez posłów druków Komisji Nadzwyczajnej. Już
16.5.2019 r. odbyło się III czytanie.
We wniosku Prezydent powołał się na orzeczenie TK z 18.10.1994 r. (K 2/94,
), w którym wskazano, że
„kodeksom przysługuje szczególne miejsce w systemie prawa ustawowego. Istotą kodeksu jest stworzenie
konkretnej i – w miarę możliwości – zupełnej oraz trwałej regulacji w danej dziedzinie prawa (…), kodeksy
przygotowywane i uchwalane są w odrębnej, bardziej złożonej procedurze niż ustawy zwykłe, istotą kodeksu

jest dokonanie kodyfikacji danej gałęzi prawa. Dlatego terminy i pojęcia używane przez kodeksy traktuje się
jako wzorcowe i domniemuje się, że inne ustawy nadają im takie samo znaczenie. (…) zarówno aksjologia, jak
i technika tworzenia prawa prawa traktuje je w sposób szczególny. Zasady prawidłowej legislacji wymagają więc, by
ustawodawca nader rozważnie podejmował nowelizację kodeksów, a w każdym razie powstrzymywał się od
nowelizacji ich drogą pośrednią, gdy pozornie niezmieniony tekst kodeksu zostaje wydrążony z treści
postanowieniami ustaw szczegółowych. Jest to szczególnie ważne, gdy nowelizacja ma dotyczyć kodeksowych
unormowań o charakterze zasadniczym, przesądzających samą istotę poszczególnych instytucji danej gałęzi prawa.”
Prezydent zwrócił uwagę, że zarówno treść normatywna projektu ustawy, jak i jego tytuł uzasadniały, że projekt dąży
do zmiany kodeksu, a w konsekwencji, że prowadzenie postępowania ustawodawczego na zasadach wyznaczonych
przez rozdział 4 RegSejm, który określa szczególny tryb postępowania z projektami zmian kodeksów. Ostateczne
rozstrzygnięcie Marszałka Sejmu, że projekt „nie jest kodeksem” stało zatem w sprzeczności z materią projektu
odzwierciedloną w jego tytule.
Niedochowanie właściwego trybu procedowania było najpoważniejszym zarzutem wskazanym przez
Prezydenta we wniosku. Ponadto podniesiono w nim:
• zarzut niezgodności art. 3, art. 8 pkt 6 i art.. 13 ZmKK19 z art. 7, art. 118 ust. 1, art. 119 ust. 1 i art. 121 ust. 2
Konstytucji RP przez to, że zakres uchwalonych przez Senat poprawek wykroczył poza materię uchwaloną przez
Sejm;
• zarzut niezgodności art. 1 pkt 37 lit. c ZmKK19, w części obejmującej zmieniany art. 115 § 19 KK, w zakresie
dotyczącym pkt 4 lit. b, z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP;
• zarzut niezgodności art. 1 pkt 37 lit. c, w części obejmującej zmieniany art. 115 § 19 KK, w zakresie dotyczącym
pkt 4 lit. d z art. 42 ust. 1 Konstytucji.

Prezydent skierował nowelizację Kodeksu karnego do Trybunału Konstytucyjnego, argumentując naruszenie trybu kodeksowego. Projekt przewiduje szereg istotnych zmian w prawie karnym, w tym zaostrzenie kar za przestępstwa seksualne oraz wprowadzenie nowych typów przestępstw. Decyzja Marszałka Sejmu o procedowaniu projektu w trybie zwykłym spotkała się z krytyką Prezydenta, który zarzucił niezgodności norm z Konstytucją RP.