Europejski nakaz aresztowania

Organy państw członkowskich, w tym sądy, są zobowiązane do dokonywania wykładni prawa krajowego zgodnej z unijnym prawem umożliwiającej osiągnięcie rezultatu zgodnego z celem wyznaczonym w decyzji ramowej. Wyrok TS z 24.6.2019 r., Popławski, C- 573/17, dotyczył interpretacji zasady pierwszeństwa prawa Unii, nakładającej obowiązek wykonania wykładni zgodnej z unijnym prawem.

Tematyka: Europejski nakaz aresztowania, decyzja ramowa, TS, wykładnia prawa, zasada pierwszeństwa prawa Unii, organy państw członkowskich

Stan faktyczny
Wyrokiem z 2007 r. sąd w Poznaniu skazał D.P. (obywatela polskiego), na karę pozbawienia wolności. Orzeczeniem
z 2010 r. sąd ten zarządził wykonanie kary, a w 2013 r. wydał przeciwko D.P. europejski nakaz aresztowania (dalej
jako: ENA) w celu jej wykonania. W ramach postępowania dotyczącego wykonania tego ENA sąd w Amsterdamie
rozważał, czy powinien zastosować art. 6 ust. 2 i 5 niderlandzkiej ustawy o przekazywaniu osób (dalej jako: OLW),
przewidujący podstawę niewykonania ENA wobec m.in. osób, które mieszkają w Niderlandach, tak jak D.P. Sąd
w Amsterdamie skierował pierwszy wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym. W wyroku z 29.6.2017 r.,
Popławski (C-579/15) TS dokonał wykładni art. 4 pkt 6 decyzji ramowej 2002/584/WSiSW z 13.6.2002 r. w sprawie
europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między państwami członkowskimi (Dz. Urz. L Nr
190 z 2002 r., s. 1). Wobec treści tego wyroku sąd odsyłający podniósł, że z wyroku Popławski wynika, iż art. 6 ust. 2,
3 i 5 OLW jest sprzeczny z art. 4 pkt 6 decyzji ramowej 2002/584.
Pytania prejudycjalne
- Czy art. 28 ust. 2 decyzji ramowej Rady 2008/909/WSiSW z 27.11.2008 r. o stosowaniu zasady wzajemnego
uznawania do wyroków skazujących na karę pozbawienia wolności lub inny środek polegający na pozbawieniu
wolności – w celu wykonania tych wyroków w Unii Europejskiej (Dz. Urz. L Nr 327 z 2008 r., s. 27) należy
interpretować w ten sposób, że oświadczenie złożone przez państwo członkowskie na podstawie tego przepisu, po
przyjęciu tej decyzji ramowej, może wywierać skutki prawne?
- Czy zasadę pierwszeństwa prawa Unii należy interpretować w ten sposób, że zobowiązuje ona sąd państwa
członkowskiego do odstąpienia od stosowania przepisu prawa tego państwa, który jest niezgodny z przepisami
decyzji ramowej 2008/909?
Stanowisko TS
Skutki prawne oświadczenia złożonego przez państwo członkowskie
Na podstawie art. 28 ust. 2 decyzji ramowej 2008/909 każde państwo członkowskie może przy przyjęciu tej decyzji
ramowej na złożenie oświadczenia wskazującego, że w przypadkach, w których prawomocny wyrok został
wydany przed datą przez nie określoną, z zastrzeżeniem, że nie może ona być późniejsza niż dzień 5.12.2011 r.,
będzie ono, jako państwo wydające i wykonujące, nadal stosowało istniejące instrumenty prawne dotyczące
przekazywania osób skazanych mające zastosowanie przed dniem 5.12.2011 r. Jeśli państwo członkowskie
złoży takie oświadczenie, te instrumenty mają zastosowanie w takich przypadkach w stosunku do wszystkich innych
państw członkowskich, niezależnie od tego, czy złożyły one takie samo oświadczenie.
Decyzja ramowa 2008/909 została przyjęta w dniu 27.11.2008 r. W dniu 24.3.2009 r. Królestwo Niderlandów
przekazało Radzie oświadczenie na podstawie art. 28 ust. 2 tej decyzji ramowej, w którym to państwo wskazało, że
we wszystkich przypadkach, w których prawomocny wyrok został wydany przed dniem 5.12.2011 r., będzie ono
stosowało istniejące instrumenty prawne dotyczące przekazywania osób skazanych mające zastosowanie przed tym
dniem.
Z treści art. 28 ust. 2 decyzji ramowej 2008/909 wynika, że oświadczenie, którego dotyczy, powinno zostać złożone
przez państwo członkowskie w dniu przyjęcia decyzji ramowej. Zatem TS stwierdził, że oświadczenie złożone po tym
dniu nie spełnia przesłanek wyraźnie przewidzianych przez prawodawcę Unii, aby mogło ono wywoływać skutki
prawne. Trybunał orzekł, że art. 28 ust. 2 decyzji ramowej 2008/909 należy interpretować w ten sposób, iż
oświadczenie złożone przez państwo członkowskie na podstawie tego przepisu, po przyjęciu tej decyzji
ramowej, nie może wywierać skutków prawnych.
Wykładnia zgodna z unijnym prawem
Trybunał przypomniał, że o ile decyzje ramowe nie mogą wywoływać bezpośrednich skutków, o tyle jednak ich
wiążący charakter powoduje powstanie po stronie organów krajowych obowiązku zgodnej z prawem Unii

wykładni prawa krajowego od dnia upływu terminu transpozycji tych decyzji ramowych (wyrok Ognyanov, pkt 58,
61).
W pkt 37 wyroku Popławski, Trybunał stwierdził, że ciążący na sądzie krajowym obowiązek zapewnienia pełnej
skuteczności decyzji ramowej 2002/584 nakłada na Królestwo Niderlandów obowiązek wykonania ENA, którego
dotyczy postępowanie główne, a w przypadku odmowy – obowiązek zapewnienia skutecznego wykonania kary
orzeczonej w Polsce wobec D.P.
W niniejszej sprawie sąd odsyłający wydaje się wykluczać możliwość stosowania OLW w taki sposób, aby
rozpatrywany ENA został wykonany, a D.P. przekazany polskim organom wymiaru sprawiedliwości, ponieważ
przeciwnym razie ten sąd musiałby dokonać wykładni contra legem. Trybunał stwierdził, że nawet jeśli wykładnia
prawa krajowego prowadząca do wykonania ENA wydanego przeciwko D.P. okaże się rzeczywiście niemożliwa,
czego zbadanie należy do sądu odsyłającego, do sądu tego należy jeszcze dokonanie wykładni właściwych
przepisów niderlandzkich w możliwie najszerszym zakresie w taki sposób, aby zastosowanie tego uregulowania
umożliwiło – poprzez rzeczywiste przejęcie wykonania w Niderlandach orzeczonej wobec D.P. kary pozbawienia
wolności – uniknięcie bezkarności tego ostatniego, a tym samym osiągnięcie rozwiązania zgodnego z celem
wyznaczonym w decyzji ramowej 2002/584. W wyroku Popławski (pkt 23)
Trybunał wskazał, że ustanowiony w art. 4 pkt 6 decyzji ramowej 2002/584 obowiązek polega na zapewnieniu,
w przypadku odmowy wykonania ENA, rzeczywistego przejęcia przez wykonujące nakaz państwo członkowskie
wykonania kary pozbawienia wolności. Trybunał uznał, że każda odmowa wykonania ENA musi zostać
poprzedzona weryfikacją przez wykonujący nakaz organ sądowy możliwości rzeczywistego wykonania kary zgodnie
z jego prawem krajowym (wyrok Popławski, pkt 22). Z wyroku Popławski (pkt 38) wynika, że oświadczenia, na
podstawie którego niderlandzka prokuratura informuje wydający nakaz organ sądowy o gotowości na podstawie art. 6
ust. 3 OLW, w brzmieniu obowiązującym do chwili wejścia w życie ustawy, która wdraża decyzję ramową 2008/909
(dalej jako: WETS), do przejęcia wykonania kary na podstawie rozpatrywanego w postępowaniu głównym ENA, nie
można interpretować w ten sposób, że stanowi ono rzeczywiste zobowiązanie Królestwa Niderlandów do wykonania
tej kary, chyba że art. 4 pkt 6 decyzji ramowej 2002/584 można uznać za podstawę prawną w konwencji
w rozumieniu wspomnianego art. 6 ust. 3 OLW dla rzeczywistego wykonania takiej kary w Niderlandach. Trybunał
stwierdził, że ocena w tym zakresie należy do sądu odsyłającego, ale jego zdaniem unijne prawo nie sprzeciwia się
takiemu utożsamieniu.
Trybunał stwierdził, że obowiązek dokonywania wykładni prawa krajowego w sposób zgodny z decyzją ramową
2002/584 ciąży na wszystkich organach państw członkowskich, w tym, w niniejszym przypadku, również na
ministrze.
Cel, do jakiego zmierza ustanowiona podstawa fakultatywnej odmowy wykonania, zgodnie z jednolitym
orzecznictwem TS, polega na umożliwieniu wykonującemu nakaz organowi sądowemu przypisania szczególnej wagi
zwiększeniu szans resocjalizacji osoby, której dotyczy ENA, po wykonaniu kary, na którą osoba ta była skazana
(wyrok Popławski, pkt 21). Wobec powyższego TS uznał, że z możliwości odmowy na podstawie art. 4 pkt 6
przekazania osoby, której dotyczy nakaz, można skorzystać wyłącznie wtedy, gdy ten organ sądowy – po
zweryfikowaniu, po pierwsze, czy osoba ta przebywa w państwie wykonującym nakaz, jest jego obywatelem lub
ma w nim miejsce zamieszkania, a po drugie, czy kara pozbawienia wolności orzeczona w państwie
wydającym nakaz wobec tej osoby może zostać rzeczywiście wykonana w państwie wykonującym nakaz –
stwierdzi, że istnieje uzasadniony interes w tym, aby kara orzeczona w wydającym nakaz państwie członkowskim
została wykonana na terytorium państwa wykonującego nakaz (wyrok Sut, pkt 37). Trybunał wskazał, że do sądu
odsyłającego należy dokonanie wykładni prawa krajowego w sposób w możliwie największym zakresie
zgodny z powyższym wymogiem. Sąd ten powinien przynajmniej przyjąć wykładnię prawa krajowego
umożliwiającą mu osiągnięcie rozwiązania, które w sprawie w postępowaniu głównym nie będzie sprzeczne z celem
wyznaczonym w decyzji ramowej 2002/584.
Trybunał orzekł, że zasadę pierwszeństwa prawa Unii należy interpretować w ten sposób, że nie nakłada ona
na sąd krajowy obowiązku odstąpienia od stosowania przepisu prawa krajowego niezgodnego z przepisami
decyzji ramowej, takiej jak decyzje ramowe rozpatrywane w postępowaniu głównym, których skutki prawne
są utrzymane zgodnie z art. 9 Protokołu (Nr 36) w sprawie postanowień przejściowych, załączonego do
Traktatów, z uwagi na to, iż przepisy te nie wywierają bezpośredniego skutku. Organy państw członkowskich,
w tym sądy, są jednak zobowiązane do dokonywania wykładni prawa krajowego w możliwie największym
zakresie zgodnej z unijnym prawem, umożliwiającej osiągnięcie rezultatu zgodnego z celem wyznaczonym
w danej decyzji ramowej.
Trybunał po raz kolejny rozstrzygał w sprawie niderlandzkich przepisów dotyczących niewykonania ENA (zob. wyrok
Popławski (C-579/15; szerzej: Odmowa wykonania europejskiego nakazu aresztowania, oprac. E. Skibińska, MoP
17/2017). Trybunał podkreślił, że odmowa przez państwo członkowskie przekazania osoby, której dotyczy ENA nie
może prowadzić do jej bezkarności. W uzasadnieniu TS precyzyjnie określił obowiązki sądu krajowego w sytuacji,
gdy przepisy decyzji ramowej 2008/909 oraz decyzji ramowej 2002/584 nie wywierają bezpośredniego skutku.

Trybunał szczegółowo argumentując wskazał, że w takim przypadku na sądzie krajowym ciąży obowiązek dokonania
wykładni zgodnej w granicach określonych w jego orzecznictwie.
Trybunał uznał również, że oświadczenia wydawane na podstawie art. 28 ust. 2 decyzji ramowej 2008/909, aby
wywoływały określony w nich skutek prawny, powinny zostać złożone w dniu przyjęcia tej decyzji ramowej, tj.
27.11.2008 r.

Wyrok TS z 24.6.2019 r., Popławski, C- 573/17

Trybunał stwierdził, że organy państw członkowskich, w tym sądy, są zobowiązane do dokonywania wykładni prawa krajowego zgodnej z unijnym prawem, umożliwiającej osiągnięcie rezultatu zgodnego z celem wyznaczonym w danej decyzji ramowej. Wyrok TS z 24.6.2019 r., Popławski, C- 573/17, precyzyjnie określił obowiązki sądu krajowego w sytuacji, gdy przepisy decyzji ramowej nie wywierają bezpośredniego skutku.