Zmiana definicji groźby bezprawnej

Ustawa z 21.2.2019 r. wprowadziła zmiany w definicji groźby bezprawnej, rozszerzając jej zakres o spowodowanie postępowania administracyjnego. Nowelizacja art. 115 § 12 KK wprowadziła nowe znamiona czynów zabronionych oraz określiła wyjątki dotyczące groźby bezprawnej.

Tematyka: groźba bezprawna, definicja groźby karalnej, zmiany w Kodeksie karnym, postępowanie administracyjne, ochrona danych osobowych

W dniu 4.5.2019 r. weszła w życie ustawa z 21.2.2019 r. o zmianie niektórych ustaw w związku
z zapewnieniem stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z 27.4.2016 r.
w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie
swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie
o ochronie danych). Ustawa wprowadziła zmiany w definicji groźby bezprawnej, o której mowa w art. 115 § 12
KK. W wyniku wprowadzonych zmian pod pojęciem groźby bezprawnej należy także rozumieć grożenie
spowodowania postępowania administracyjnego, w którym może zostać nałożona kara administracyjna.
Groźba karalna na gruncie przepisów Kodeksu karnego w brzmieniu sprzed nowelizacji
Groźba bezprawna należy do znamion wielu typów czynów zabronionych, charakteryzując sposób zachowania
sprawcy (m.in. przestępstwa dotyczące: wpływania na czynności urzędowe organu konstytucyjnego (art. 128 § 3 KK),
wywierania wpływu na czynności urzędowe lub czynności służbowe funkcjonariusza (art. 224 KK), wywierania
wpływu na czynności urzędowe sądu (art. 232 KK), wywierania wpływu na uczestników postępowania sądowego (art.
245 KK) czy wymuszania zeznań, wyjaśnień, informacji lub oświadczenia (art. 246 KK). Groźbą bezprawną
w brzmieniu sprzed nowelizacji była zarówno groźba, o której mowa w art. 190 KK (tzw. groźba karalna), jak i groźba
spowodowania postępowania karnego lub rozgłoszenia wiadomości uwłaczającej czci zagrożonego lub jego osoby
najbliższej. Nie stanowiła groźby bezprawnej zapowiedź spowodowania postępowania karnego, jeżeli miała ona
jedynie na celu ochronę prawa naruszonego przestępstwem.
Artykuł 115 § 12 KK w brzmieniu sprzed nowelizacji nie precyzował, czy postępowanie wobec zagrożonej osoby
ma mieć związek z jego uprzednim czynem, tak więc można przyjąć, że groźba ta obejmowała zarówno sytuację
szantażu, gdy zagrożony faktycznie popełnił zarzucany mu groźbą czyn, jak i wtedy, gdy wyrażone groźbą
oskarżenie jest bezpodstawne. Istotą bowiem tej postaci groźby nie jest to, czy postępowanie karne jest uzasadnione
i powinno się toczyć, lecz jedynie groźba jego spowodowania, co stanowi element nacisku na osobę zagrożoną.
Ustawodawca ograniczał jednak zakres groźby spowodowania postępowania karnego, wyłączając przypadki, gdy ma
ona jedynie na celu ochronę prawa naruszonego przestępstwem,.
W orzecznictwie wskazywano, że ograniczenie to należy rozumieć literalnie i nie może być ono modyfikowane w taki
sposób, że unormowany tam wyjątek miałby dotyczyć groźby spowodowania postępowania dyscyplinarnego w celu
ochrony prawa naruszonego deliktem dyscyplinarnym, albowiem byłoby to nielogiczne i sprzeczne z celem tego
wyjątku, który nie może być interpretowany rozszerzająco (postanowienie SN z 9.10.2013 r., SD 127/13). Ponadto
omawiana postać groźby jest zapowiedzią spowodowania wszczęcia postępowania karnego, a zatem nie może
dotyczyć postępowania, które już się toczy. Groźby skierowane wobec innej osoby w trakcie toczącego się
postępowania, o ile nie będą stanowić innych postaci groźby bezprawnej wskazanych w art. 115 § 12 KK, nie
mieściły, się w zakresie treściowym omawianej postaci.
Nowelizacja art. 115 § 12 KK
Wprowadzenie zmiany w art. 115 § 12 KK, polegającej na rozszerzeniu definicji groźby bezprawnej, było
motywowane brakiem objęcia tym przepisem zapowiedzi spowodowania postępowania administracyjnego,
chociażby nawet wiązało się to ze znaczną dolegliwością dla adresata takiej zapowiedzi. Artykuł 40
rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 zmienił definicję groźby bezprawnej z art.
115 § 12 KK. Groźbą bezprawna jest zarówno groźba, o której mowa w art. 190 KK, jak i groźba spowodowania
postępowania karnego lub innego postępowania, w którym może zostać nałożona administracyjna kara pieniężna,
jak również rozgłoszenia wiadomości uwłaczającej czci zagrożonego lub jego osoby najbliższej; nie stanowi groźby
zapowiedź spowodowania postępowania karnego lub innego postępowania, w którym może zostać nałożona
administracyjna kara pieniężna, jeżeli ma ona jedynie na celu ochronę prawa naruszonego przestępstwem lub
zachowaniem zagrożonym administracyjną karą pieniężną.
W uzasadnieniu do projektu ustawy ustawodawca wskazywał na znaczącą znaczącą różnicę pomiędzy
administracyjną karą pieniężną, a karą grzywny, orzekaną na podstawie przepisów karnych.W uzasadnieniu do
projektu ustawy wskazywano na zjawisko zaistniałe po 25.5.2018 r. polegające na masowym rozsyłaniu wiadomości
e-mail zawierających oferty usług doradczych w obszarze ochrony danych osobowych sugerujące, że odmowa
skorzystania z usług skutkować może złożeniem skargi do Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych.
Wiadomości te zawierały często adresowane świadomie nieprawdziwe informacje o prawnej konieczności nabycia
szaf zapewniających zgodność z RODO, krat w oknach, szczególnych kategorii niszczarek, nakładek na ekrany
monitorów, kłódek oraz innych związanych z RODO rozwiązań. W ocenie projektodawcy konieczne było zatem
objęcie takich działań podejmowanych na ogromną skalę, regulacjami KK. Warto zauważyć, że nowelizacja przepisu

art. 115 § 12 KK nie wprowadza nowych, ani też nie modyfikuje przesłanek wystąpienia groźby bezprawnej.
W wyniku zmiany art. 115 § 12 KK definicja groźby karalnej będzie obejmować również groźby
spowodowania nie tylko postępowania karnego, lecz też innego postępowania, w którym może zostać
nałożona administracyjna kara pieniężna. Powyższe rozszerzenie definicji groźby karalnej dotyczyć będzie
w głównej mierze postępowań w sprawie stwierdzenia naruszenia ochrony danych prowadzonych przez
Prezesa Urzędu Ochrony Danych, które może zakończyć się wymierzeniem kary administracyjnej.
Nowelizacja art. 115 § 12 KK ma na celu wyeliminowanie sytuacji, jakie pojawiały się w związku z wejściem w życie
przepisów RODO. Podmioty działające na rynku kierowały bowiem do przedsiębiorców pisma zawierające groźbę
zawiadomienia o nieprawidłowościach panujących w ich przedsiębiorstwach do Prezesa Urzędu Ochrony Danych
Osobowych, czy też prokuratury. W związku z wejściem w życie nowej definicji groźby karanej pojawia się
jednak zasadnicza wątpliwość, czy ustawodawca chciał tym przepisem objąć również postępowanie
administracyjne przed Prezesem UOKiK. W postępowaniu tym bowiem może zostać nałożona kara pieniężna,
a charakter tej sankcji jest różnie kwalifikowany w doktrynie, bądź jako sankcja administracyjna lub też jako
administracyjno-karna. Przyjęcie, że jest to kara administracyjna prowadzi do objęcia zakresem art. 115 § 12 KK
postępowania administracyjnego toczącego się przed Prezesem UOKiK, które może zakończyć się nałożeniem kary
pieniężnej.

Nowelizacja art. 115 § 12 KK ma na celu eliminację sytuacji związanych z masowym rozsyłaniem wiadomości e-mail grożących skargą do Prezesa UODO. Zmiana definicji groźby bezprawnej ma również zastosowanie do postępowań administracyjnych, w których grożona jest kara pieniężna.