Uprowadzenie dziecka przez rodzica
Sąd Najwyższy orzekł, że rodzic posiadający pełnię władzy rodzicielskiej nie może być podmiotem przestępstwa uprowadzenia dziecka zgodnie z art. 211 KK. Publikacja omawia kontrowersyjną sprawę, gdzie ojciec zabrał dzieci bez zgody matki, co doprowadziło do postawienia zarzutów. Stanowiska sądów wskazują, że decydujące jest pozbawienie, ograniczenie lub zawieszenie władzy rodzicielskiej w kontekście odpowiedzialności karnej za uprowadzenie dziecka.
Tematyka: Sąd Najwyższy, władza rodzicielska, uprowadzenie dziecka, art. 211 KK, odpowiedzialność karne, rodzice, decyzje sądów
Sąd Najwyższy orzekł, że rodzic posiadający pełnię władzy rodzicielskiej nie może być podmiotem przestępstwa uprowadzenia dziecka zgodnie z art. 211 KK. Publikacja omawia kontrowersyjną sprawę, gdzie ojciec zabrał dzieci bez zgody matki, co doprowadziło do postawienia zarzutów. Stanowiska sądów wskazują, że decydujące jest pozbawienie, ograniczenie lub zawieszenie władzy rodzicielskiej w kontekście odpowiedzialności karnej za uprowadzenie dziecka.
Rodzic posiadający pełnię władzy rodzicielskiej nie może być podmiotem przestępstwa określonego w art. 211 KK – uznał Sąd Najwyższy. Stan faktyczny W 2016 r. wobec małżonków B.K. i A.K. orzeczono separację, ustalając jednocześnie miejsce zamieszkania dwójki małoletnich dzieci w miejscu dotychczasowego zamieszkania małżonków, czyli z matką. Ojciec uzyskał prawo do zabierania dzieci do siebie co drugi weekend. Po jeden z takich wizyt nie odwiózł małoletnich do ich matki, później wielokrotnie odmówił ich wydania B.K. Sąd w trybie zabezpieczenia zobowiązał A.K. do wydania dzieci w ciągu trzech dni. Ojciec nie wykonał zobowiązania, nie wydał też dzieci kuratorowi, który podjął próbę ich przymusowego odebrania A.K. Po upływie niemal dwóch lat i uprawomocnieniu się wyroku, w którym orzeczono rozwód uznając jednocześnie A.K. za wyłącznie winnego rozpadu małżeństwa i pozbawiono go władzy rodzicielskiej, ojciec wydał dzieci matce. Prokurator wniósł do sądu akt oskarżenia przeciwko A.K. zarzucając mu popełnienie przestępstwa określonego w art. 211 KK. Zgodnie ze wskazaną regulacją, kto, wbrew woli osoby powołanej do opieki lub nadzoru, uprowadza lub zatrzymuje małoletniego poniżej lat 15 albo osobę nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Stanowiska sądów Sąd I instancji uznał, że nie można obwiniać kogoś, kto dysponuje pełnią władzy rodzicielskiej o czyn z art. 211 KK. W konsekwencji uniewinnił A.K. od zarzutu uprowadzenia własnych dzieci. Sąd II instancj i rozpoznający apelacje prokuratora i oskarżycielki posiłkowej - B.K. skierował do Sądu Najwyższego pytanie prawne o następującej treści: Czy podmiotem przestępstwa określonego w art. 211 KK może być rodzic dziecka, posiadający nad nim władzę rodzicielską? W orzecznictwie utrwalił się pogląd, że każde z rodziców może być podmiotem przestępstwa uprowadzenia dziecka z art. 211 KK, ale jedynie w wypadku pozbawienia, ograniczenia lub zawieszenia przysługującej mu władzy rodzicielskiej (zob. wyrok SN z 14.2.2019 r., V KK 42/18; postanowienie SN z 30.9.2013 r., IV KK 232/13; uchwała SN z 7.8.1982 r., VI KZP 18/82; uchwała SN z 21.11.1979 r., VI KZP 15/79). Jeżeli bowiem sąd w trybie art. 443 § 1 KPC powierza w toku procesu o rozwód tymczasowo małoletnie wspólne dziecko poniżej lat 15 pieczy jednego rodziców, to drugi z rodziców, który uprowadza lub zatrzymuje to dziecko, nie może być podmiotem przestępstwa z art. 211 KK, chyba że uprzednio ograniczono już jego władzę rodzicielską albo w trybie art. 443 § 1 KPC rozstrzygnięto co do sprawowania pieczy przez drugiego z rodziców w sposób podobny do ograniczenia władzy rodzicielskiej, nie zawężając tej decyzji do samego powierzenia pieczy nad dzieckiem i nakazu wydania go danemu rodzicowi, a odebranie dziecka spod pieczy godzi w to ograniczenie lub w ograniczający władzę rodzicielską sposób sprawowania pieczy (zob. postanowienie SN z 9.12.2003, III KK 116/03). Zgodnie z art. 97 § 1 KRO, jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania. Na mocy art. 97 § 2 KRO, o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie, a w braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy. Zasadniczo zatem rodzice małoletniego dziecka posiadają pełny i równy zakres władzy rodzicielskiej wobec niego. Od ich wspólnego rozstrzygnięcia zależy m.in. gdzie będzie ulokowane miejsce pobytu dziecka. W orzecznictwie wyrażono pogląd, że jednostronna decyzja w tym zakresie, jeżeli jest niezgodna z zapatrywaniem drugiego z rodziców, może być upatrywana jako działanie „wbrew woli osoby powołanej do opieki lub nadzoru"- wbrew woli rodzica, który ma taki sam zakres władzy, jak rodzic, który decyzję taką podjął czyli w takiej sytuacji rodzic ten popełniałby przestępstwo. Stwierdzono jednak, że możliwe jest to wyłącznie w sytuacji, gdyby uprowadzenie lub zatrzymanie przybierało charakter trwały tzn. gdyby nastąpiło wyjęcie małoletniego spod władztwa tego z rodziców, który do tej pory wykonywał wobec dziecka władzę w sposób samodzielny lub w przeważającej mierze, a tym samym doszłoby do pozbawienie tego rodzica możliwości faktycznego sprawowania opieki nad dzieckiem (zob. wyrok SO w Gliwicach z 23.3.2018 r., VI Ka 142/18). Sąd Najwyższy postanowił odmówić podjęcia uchwały. Wyjaśnił jednak, że dopóki oboje rodzice mają pełnię praw rodzicielskich, to ich działania jednego polegające na przetrzymywaniu dziecka wbrew woli drugiego z rodziców, nie są objęte odpowiedzialnością wynikającą z art. 211 KK. Postanowienie SN z 5.9.2019 r., I KZP 7/19
Sąd Najwyższy odmówił podjęcia uchwały w sprawie. Wskazał jednak, że dopóki obaj rodzice posiadają pełnię praw rodzicielskich, to działania jednego z nich, polegające na zatrzymaniu dziecka wbrew woli drugiego rodzica, nie podlegają karze z art. 211 KK. Decyzja ta ma istotne znaczenie dla interpretacji przepisów dotyczących uprowadzenia dzieci przez rodziców.