Zmiana sytuacji pokrzywdzonego w procesie karnym

4.10.2019 r. weszła w życie ustawa wprowadzająca zmiany do Kodeksu postępowania karnego, w tym wzmocnienie pozycji pokrzywdzonych. Nowe przepisy m.in. wydłużają termin cofnięcia wniosku o ściganie sprawcy, wprowadzają obowiązek doręczania odpisu wyroku nakazowego pokrzywdzonemu oraz instrukcyjny 14-dniowy termin do przesłuchania małoletniego pokrzywdzonego. Dodatkowo umożliwiają upoważnienie osoby do odbioru pism na poczcie i usprawniają powiadamianie pokrzywdzonych o sposobie zakończenia sprawy.

Tematyka: zmiana, sytuacja pokrzywdzonego, proces karny, ustawa, Kodeks postępowania karnego, zmiany prawne, pozycja pokrzywdzonego, ściganie, przesłuchanie małoletniego, doręczanie pism, powiadomienie pokrzywdzonego, upoważnienie do odbioru pism, ochrona pokrzywdzonych

4.10.2019 r. weszła w życie ustawa wprowadzająca zmiany do Kodeksu postępowania karnego, w tym wzmocnienie pozycji pokrzywdzonych. Nowe przepisy m.in. wydłużają termin cofnięcia wniosku o ściganie sprawcy, wprowadzają obowiązek doręczania odpisu wyroku nakazowego pokrzywdzonemu oraz instrukcyjny 14-dniowy termin do przesłuchania małoletniego pokrzywdzonego. Dodatkowo umożliwiają upoważnienie osoby do odbioru pism na poczcie i usprawniają powiadamianie pokrzywdzonych o sposobie zakończenia sprawy.

4.10.2019 r. weszła w życie ustawa z 19.7.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz
niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 1694). Ustawą tą wprowadzono szereg zmian do Kodeksu
postępowania karnego. Między innymi zmienia ona sytuację pokrzywdzonego w procesie karnym poprzez
wzmocnienie jego pozycji.
Główne założenia:
• przedłużenie terminu, do którego pokrzywdzony w sprawach o przestępstwa ścigane na wniosek może ów
wniosek cofnąć – aż do czasu zamknięcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej;
• wprowadzenie obowiązku doręczania odpisu wyroku nakazowego pokrzywdzonemu;
• wprowadzenie instrukcyjnego 14-dniowego terminu do przesłuchania przez sąd małoletniego
pokrzywdzonego szczególnie ciężkimi przestępstwami, przede wszystkim przeciwko wolności seksualnej;
• wprowadzenie możliwości upoważnienia przez osobę niepełnosprawną, obłożnie chorą dowolnie wybranej
osoby do odbioru pism na poczcie, a także powszechne umożliwienie wskazania przez każdego uczestnika
procesu skrytki pocztowej do skutecznego doręczenia pism;
• usprawnienie sposobu powiadamiania pokrzywdzonego o sposobie zakończenia sprawy;
• możliwość odstąpienia od przesłuchania pokrzywdzonego w charakterze świadka.
Przedłużenie terminu, do którego pokrzywdzony w sprawach o przestępstwa ścigane na wniosek może ów
wniosek cofnąć
W obecnym stanie prawnym pokrzywdzony przestępstwem ściganym na wniosek ma prawo oświadczyć, że cofa
swój wniosek o ściganie sprawcy przestępstwa do momentu rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej
rozprawie głównej. Nowelizacja zmienia § 3 w art. 12 KPK, przez wydłużenie wspomnianego ograniczenia
czasowego aż do zamknięcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej. Ponadto niezbędny dla cofnięcia
wniosku po rozpoczęciu przewodu sądowego będzie brak sprzeciwu oskarżyciela publicznego obecnego na
rozprawie lub posiedzeniu. Ponowne złożenie wniosku będzie niedopuszczalne.
Wprowadzenie obowiązku doręczania odpisu wyroku nakazowego pokrzywdzonemu
W aktualnym stanie prawnym przepis art. 505 KPK nie wymienia pokrzywdzonego wśród uczestników postępowania,
którym doręcza się odpis wyroku nakazowego. Nowe brzmienie art. 505 KPK wprowadza obowiązek doręczania
odpisu wyroku nakazowego również pokrzywdzonemu.
Wprowadzenie instrukcyjnego 14-dniowego terminu do przesłuchania przez sąd małoletniego
pokrzywdzonego szczególnie ciężkimi przestępstwami, przede wszystkim przeciwko wolności seksualnej.
Nowe brzmienie art. 505 KPK wprowadza obowiązku doręczania odpisu wyroku nakazowego również
pokrzywdzonemu
Zmiany w treści art. 185a § 2 i § 4 i art. 185c KPK polegają na wprowadzeniu dla sądu instrukcyjnego terminu do
przesłuchania pokrzywdzonego. Zmiany te zdaniem projektodawcy wprowadzone zostały ze względu na potrzebę
maksymalnego zredukowania traumatycznych przeżyć i dyskomfortu psychicznego pokrzywdzonych małoletnich lub
pokrzywdzonych przestępstwami przeciwko wolności seksualnej. Wprowadzony został zatem zapis „niezwłocznie,
nie później niż w terminie 14 dni od dnia wpływu wniosku”. Nadto zmiany treści art. 185c KPK mają na celu
zrównanie gwarancji dla pokrzywdzonych, przesłuchiwanych w charakterze świadka, o których mowa w art. 185c
KPK, z tymi, które do tej pory przysługiwały przesłuchiwanym w charakterze świadka pokrzywdzonym, o których
mowa w art. 185a KPK. W sprawach o przestępstwa określone w § 1 pokrzywdzonego, który w chwili przesłuchania
ukończył 15 lat, przesłuchuje się w charakterze świadka tylko wówczas, gdy jego zeznania mogą mieć istotne
znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, i tylko raz, chyba że wyjdą na jaw istotne okoliczności, których wyjaśnienie
wymaga ponownego przesłuchania
Wprowadzenie możliwości upoważnienia przez osobę niepełnosprawną, obłożnie chorą dowolnie wybranej
osoby do odbioru pism na poczcie, a także powszechne umożliwienie wskazania przez każdego uczestnika
procesu skrytki pocztowej do skutecznego doręczenia pism





Dodany § 1a do art. 132 KPK umożliwia doręczanie pism organów procesowych na adres skrytek pocztowych. W tym
wypadku pismo przesłane za pośrednictwem operatora pocztowego, o którym mowa w art. 131 § 1 pkt 1 KPK, składa
się w placówce pocztowej tego operatora, umieszczając zawiadomienie o tym w skrytce pocztowej adresata.
Znowelizowany art. 133 § 2a KPK umożliwia odebranie także przez osobę upoważnioną na podstawie
pełnomocnictwa pocztowego do odbioru przesyłek pocztowych w rozumieniu tej ustawy Prawo pocztowe do odbioru
pism pozostawionych w placówce pocztowej w rozumieniu ustawy z 23.11.2012 r. – Prawo pocztowe (t.j.: Dz.U.
z 2018 r. poz. 2188 ze zm.), adresowanych do:
1) obrońcy albo pełnomocnika będącego adwokatem lub radcą prawnym,
2) osoby, której stan zdrowia uniemożliwia lub w znacznym stopniu utrudnia osobiste odebranie pisma w placówce
pocztowej.
Kolejne dodane § 2b i 2c do art. 133 KPK stanowią, że stwierdzenie, iż stan zdrowia osoby, która udzieliła
pełnomocnictwa pocztowego do odbioru przesyłek pocztowych w placówce pocztowej w rozumieniu ustawy
z 23.11.2012 r. – Prawo pocztowe, uniemożliwia lub w znacznym stopniu utrudnia osobiste odebranie pisma
w placówce pocztowej, następuje na podstawie zaświadczenia lekarza podstawowej opieki zdrowotnej wystawionego
na wniosek tej osoby lub osoby upoważnionej na podstawie pełnomocnictwa pocztowego. Zaświadczenie wydaje się
na czas określony albo bezterminowo. Czynności związane z wydaniem zaświadczenia oraz zaświadczenie są
nieodpłatne.
Usprawnienie sposobu powiadamiania pokrzywdzonego o sposobie zakończenia sprawy
Obowiązek ten mógłby być spełniony także przy użyciu drogi elektronicznej. Znowelizowany art. 299 a § 2 KPK
stanowi na wniosek pokrzywdzonego zgłoszony w postępowaniu przygotowawczym sąd powiadamia go o sposobie
zakończenia sprawy listem zwykłym, przesłanym na wskazany przez pokrzywdzonego adres, za pośrednictwem
telefaksu lub poczty elektronicznej wraz z odpisem prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie
lub jego wyciągiem, które mogą być przesłane w postaci elektronicznej.
Możliwość odstąpienia od przesłuchania pokrzywdzonego w charakterze świadka
Dodany art. 315a KPK stanowi, że od przesłuchania pokrzywdzonego w charakterze świadka można odstąpić, jeżeli
czynność ta nie jest niezbędna do dokonania ustaleń faktycznych. Pokrzywdzony, który nie był przesłuchany
w charakterze świadka, powinien zostać przesłuchany w tym charakterze, jeżeli tego zażąda, chyba że
uwzględnienie żądania prowadziłoby do przewlekłości postępowania. Zmodyfikowany art. 300 § 2 KPK nakłada
natomiast obowiązek przed pierwszym przesłuchaniem albo niezwłocznie po ustaleniu pokrzywdzonego, jeżeli
odstępuje się od jego przesłuchania, pouczenia pokrzywdzonego o posiadaniu statusu strony procesowej
w postępowaniu przygotowawczym oraz o wynikających z tego uprawnieniach, w szczególności: do składania
wniosków o dokonanie czynności śledztwa lub dochodzenia i warunkach uczestniczenia w tych czynnościach,
określonych w art. 51, art. 52 i art. 315–318 KPK, do korzystania z pomocy pełnomocnika, w tym do złożenia wniosku
o wyznaczenie pełnomocnika z urzędu w okolicznościach wskazanych w art. 78 KPK, jak również o uprawnieniach
określonych w art. 23a § 1, art. 156, art. 204, art. 306 i art. 315a KPK oraz o obowiązkach i konsekwencjach
wskazanych w art. 138 i art. 139 KPK. Pouczenie obejmuje również informację o: możliwościach naprawienia szkody
przez oskarżonego lub uzyskania kompensaty państwowej, dostępie do pomocy prawnej, dostępnych środkach
ochrony i pomocy, o których mowa w ustawie z 28.11.2014 r. o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka
(Dz.U. z 2015 r. poz. 21 ze zm.), pomocy przewidzianej w art. 43 § 8 KKW, możliwości wydania europejskiego
nakazu ochrony, organizacjach wsparcia pokrzywdzonych, treści art. 337a KPK oraz możliwości zwrotu kosztów
poniesionych w związku z udziałem w postępowaniu. Pouczenie należy wręczyć pokrzywdzonemu na piśmie;
pokrzywdzony otrzymanie pouczenia potwierdza podpisem. W razie odstąpienia od przesłuchania pokrzywdzonego
pouczenie podlega doręczeniu.







Nowe przepisy wprowadzone do Kodeksu postępowania karnego zmieniają sytuację pokrzywdzonych poprzez zwiększenie ich praw i ułatwień. Dzięki nim pokrzywdzeni mogą skuteczniej korzystać z przysługujących im uprawnień oraz być informowani o postępach w sprawie. Zmiany te mają na celu zwiększenie ochrony pokrzywdzonych oraz poprawę efektywności procesu karnego.