Uznanie i wykonanie w Polsce kary pieniężnej nałożonej z powodu naruszenia prawa drogowego

Polski sąd nie może odmówić uznania i wykonania orzeczenia nakładającego karę o charakterze pieniężnym z wykroczeń drogowych na osobę, na której nazwisko zarejestrowany jest pojazd, o ile to domniemanie może zostać obalone. Artykuł analizuje decyzję CJIB w kontekście unijnego prawa oraz pytania prejudycjalne dotyczące interpretacji decyzji ramowej w przypadku naruszenia praw podstawowych. Stanowisko TS podkreśla konieczność poszanowania praw podstawowych oraz zasady wzajemnego uznawania orzeczeń w Unii Europejskiej.

Tematyka: kara pieniężna, wykroczenia drogowe, decyzja ramowa, Trybunał Sprawiedliwości, interpretacja prawa, naruszenie praw podstawowych, domniemanie odpowiedzialności

Polski sąd nie może odmówić uznania i wykonania orzeczenia nakładającego karę o charakterze pieniężnym
w związku z wykroczeniami drogowymi, gdy ta kara została nałożona na osobę, na której nazwisko
zarejestrowany jest pojazd, o ile to domniemanie może zostać obalone.
Stan faktyczny
Niderlandzki organ (dalej jako: CJIB), który jest odpowiedzialny za windykację grzywien w związku z wykroczeniami
drogowymi wydał 9.11.2017 r. decyzję nakładającą na Z.P. karę pieniężną w wysokości 232 EUR za naruszenie
niderlandzkiego Kodeksu drogowego (dalej jako: KD), którego dopuścił się kierowca pojazdu zarejestrowanego
w Polsce na nazwisko Z.P. Wynika z niej prawa do wniesienia odwołania przysługuje do 21.12.2017 r. Decyzja ta
została przekazana przesyłką pocztową. Wobec braku wniesienia odwołania od spornej decyzji stała się ona
ostateczna. Następnie CJIB zwrócił się do Sądu Rejonowego w Chełmnie o uznanie i wykonanie decyzji z 9.11.2017
r. o nałożeniu kary pieniężnej na Z.P. ze względu na zachowanie stanowiące naruszenie KD. Do pisma zostało
załączone zaświadczenie sporządzone w języku polskim oraz decyzja nakładająca karę pieniężną. Zaświadczenie to
wskazywało, że Z.P., miał możliwość wniesienia sprawy do sądu właściwego w sprawach karnych, zgodnie
z wymogami art. 1 lit. a) ppkt (iii) decyzji ramowej Rady 2005/214/WSiSW z 24.2.2005 r. w sprawie stosowania
zasady wzajemnego uznawania do kar o charakterze pieniężnym (Dz.Urz. L z 2005 r. Nr 76, s. 16). Z.P. podnosił
przed sądem, że przed datą spornego naruszenia sprzedał przedmiotowy pojazd i poinformował o tym swego
ubezpieczyciela, przy czym nie przekazał tej informacji organowi odpowiedzialnemu za rejestrację pojazdu. Ponadto
Z.P. wyjaśniał, że zarówno forma nadania decyzji z 9.11.2017 r., jak i jej treść były dla niego niezrozumiałe oraz że
nie wiedział o tym, iż doręczony dokument miał charakter urzędowy. Z.P. podnosił również, że nie znał daty
doręczenia tej decyzji, a gdy sąd odsyłający zwrócił się do CJIB o wskazanie tej daty, to organ przyznał, że nie
posiada tej informacji.
Pytania prejudycjalne
- Czy art. 7 ust. 2 lit. g) i art. 20 ust. 3 decyzji ramowej należy interpretować w ten sposób, że w sytuacji gdy
orzeczenie nakładające karę pieniężną zostało przekazane zgodnie z przepisami krajowymi wydającego państwa
członkowskiego, ze wskazaniem prawa do wniesienia skargi oraz terminu do dokonania tej czynności, organ
wykonującego państwa członkowskiego może odmówić uznania i wykonania tego orzeczenia, jeżeli okaże się, że
zainteresowanemu nie został zapewniony wystarczający termin do wniesienia skargi na to orzeczenie?
- Czy art. 20 ust. 3 decyzji ramowej należy interpretować w ten sposób, że właściwy organ wykonującego państwa
członkowskiego może odmówić uznania i wykonania orzeczenia nakładającego karę pieniężną za wykroczenia
drogowe, jeżeli taka kara została nałożona na osobę, na którą dany pojazd jest zarejestrowany, na podstawie
domniemania odpowiedzialności przewidzianego w przepisach krajowych wydającego państwa?
Stanowisko TS
Podstawa odmowy uznania i wykonania orzeczenia
Trybunał wskazał, że celem decyzji ramowej, jak wynika w szczególności z jej art. 1 i 6, a także z motywów 1 i 2, jest
ustanowienie skutecznego mechanizmu transgranicznego uznawania i wykonywania orzeczeń wymierzających
ostatecznie osobie fizycznej lub prawnej karę o charakterze pieniężnym w związku z popełnieniem jednego
z naruszeń wymienionych w art. 5 tej decyzji (wyrok Baláž, C-60/12, pkt 27). W przypadku gdy zaświadczenie
określone w art. 4 decyzji ramowej, dołączone do orzeczenia wymierzającego karę o charakterze pieniężnym,
pozwala podejrzewać, że naruszone zostały prawa podstawowe lub podstawowe zasady prawne zawarte w art. 6
TUE, właściwe organy państwa wykonującego mogą odmówić uznania i wykonania takiego orzeczenia w obliczu
jednej z podstaw nieuznania i niewykonania wymienionych w art. 7 ust. 1 i 2 decyzji ramowej, a także na podstawie
jej art. 20 ust. 3 (wyrok Baláž, pkt 28). Zasada wzajemnego uznawania, na której opiera się systematyka decyzji
ramowej, oznacza stosownie do art. 6 decyzji ramowej, iż państwa członkowskie są co do zasady zobowiązane
uznać orzeczenie nakładające karę o charakterze pieniężnym, które zostało przekazane zgodnie z art. 4 tej decyzji,
bez jakiegokolwiek innego wymogu formalnego, oraz niezwłocznie podjąć wszelkie działania konieczne do jego
wykonania, podstawy odmowy uznania czy wykonania takiego orzeczenia powinny podlegać ścisłej wykładni (wyrok
Baláž, pkt 29).
Zgodnie z art. 3 decyzji ramowej nie może ona naruszać obowiązku poszanowania praw podstawowych
i podstawowych zasad prawnych zawartych w art. 6 TUE. Na podstawie art. 20 ust. 3 decyzji ramowej właściwy

organ wykonującego państwa członkowskiego może odmówić uznania i wykonania orzeczenia nakładającego karę
pieniężną w przypadku naruszenia praw podstawowych lub podstawowych zasad prawnych określonych
w art. 6 TUE. W tym względzie zasada skutecznej ochrony sądowej praw, jakie jednostki wywodzą z unijnego
prawa, do której odnosi się art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE, stanowi zasadę ogólną prawa Unii, wyrażoną w art. 6 i 13
europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, a obecnie potwierdzoną w art. 47 Karty
praw podstawowych (wyrok Associação Sindical dos Juízes Portugueses, C-64/16, pkt 35). Z orzecznictwa TS
wynika, że gwarancja faktycznego oraz skutecznego otrzymania orzeczeń, czyli ich doręczenie zainteresowanemu,
a także istnienie wystarczająco długiego czasu do wniesienia skargi na te orzeczenia oraz przygotowania tej skargi,
jest wymogiem poszanowania prawa do skutecznej ochrony sądowej (wyrok Henderson, C-354/15, pkt 72).
W ocenie TS termin sześciu tygodni, taki jak ten, o którym mowa w postępowaniu głównym, jest wystarczający, aby
zainteresowany mógł zdecydować w sprawie wniesienia ewentualnego środka zaskarżenia od orzeczenia
nakładającego karę pieniężną. Natomiast wątpliwości istnieją co do dokładnej daty doręczenia decyzji z 9.11.2017 r.
(ponieważ to doręczenie zostało dokonane przez złożenie w skrzynce pocztowej adresata), a tym samym co do daty,
od której adresat mógł skorzystać z terminu na wniesienie środka zaskarżenia od decyzji wydanej w stosunku do
niego. Trybunał stwierdził, że chociaż z wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym nie wynika, aby
w postępowaniu głównym Z.P. nie przysługiwał wystarczający termin do przygotowania obrony, to sąd odsyłający
powinien zbadać, czy zainteresowany mógł rzeczywiście zapoznać się z decyzją nakładającą na niego karę
pieniężną i dysponował wystarczającym terminem na przygotowanie obrony. Jeżeli w świetle dostępnych mu
informacji właściwy organ wykonującego państwa stwierdzi, że zaświadczenie, o którym mowa w art. 4 decyzji
ramowej, pozwala sądzić, iż naruszono prawa podstawowe lub podstawowe zasady prawne, może sprzeciwić się
uznaniu i wykonaniu przekazanego orzeczenia. Powinien wówczas zwrócić się do organu wydającego państwa
o wszelkie niezbędne informacje, zgodnie z art. 7 ust. 3 decyzji ramowej.
Trybunał orzekł, że art. 7 ust. 2 lit. g) i art. 20 ust. 3 decyzji ramowej należy interpretować w ten sposób, że
jeśli orzeczenie nakładające karę o charakterze pieniężnym notyfikowano zgodnie z ustawodawstwem
krajowym wydającego państwa członkowskiego, ze wskazaniem prawa do wniesienia skargi i terminu do jej
wniesienia, to organ wykonującego państwa członkowskiego nie może odmówić uznania i wykonania tego
orzeczenia, o ile termin na wniesienie przez zainteresowanego skargi na to orzeczenie był wystarczający, co
powinien zbadać sąd odsyłający, oraz że w tym względzie jest bez znaczenia fakt, iż postępowanie w sprawie
nałożenia przedmiotowej kary pieniężnej ma charakter administracyjny.
Domniemanie odpowiedzialności
Zgodnie z art. 5 KD, jeżeli naruszenie zostało dokonane przy użyciu pojazdu mechanicznego, który posiada numer
rejestracyjny, lecz w przypadku którego nie można od razu określić, kto jest jego kierowcą, kara administracyjna jest
nakładana na osobę, pod której nazwiskiem numer rejestracyjny był wpisany do ewidencji pojazdów w momencie,
w którym miało miejsce zdarzenie. Zgodnie z art. 8 KD decyzję, na mocy której nałożono karę administracyjną,
należy uchylić, jeżeli osoba, pod której nazwiskiem figuruje w rejestrze pojazd o takim numerze rejestracyjnym,
o którym mowa, przedstawi zaświadczenie stwierdzające, że nie była właścicielem tego pojazdu lub jego
posiadaczem w chwili zaistnienia danych okoliczności faktycznych. W zakresie, w jakim domniemanie
odpowiedzialności przewidziane przez KD może zostać obalone oraz wykazano, iż Z.P. rzeczywiście miał w prawie
niderlandzkim podstawę pozwalającą mu na dochodzenie stwierdzenia nieważności decyzji nakładającej
przedmiotową karę pieniężną, Trybunał uznał, że art. 5 KD nie może stanowić przeszkody dla uznania i wykonania
tej decyzji.
Trybunał orzekł, że art. 20 ust. 3 decyzji ramowej należy interpretować w ten sposób, że właściwy organ
wykonującego państwa członkowskiego nie może odmówić uznania i wykonania orzeczenia nakładającego
karę pieniężną w związku z wykroczeniami drogowymi, jeżeli taka kara została nałożona na osobę, na której
nazwisko zarejestrowany jest przedmiotowy pojazd, w oparciu o domniemanie odpowiedzialności
przewidziane w ustawodawstwie krajowym wydającego państwa członkowskiego, o ile to domniemanie może
zostać obalone.
W niniejszym wyroku Trybunał potwierdził, że jedynie w drodze wyjątku, który został uregulowany w dyrektywie
ramowej, właściwy organ wykonującego państwa członkowskiego może odmówić uznania lub wykonania orzeczenia
nakładającego karę pieniężną. Analizując przesłankę takiej odmowy zawartą w art. 20 ust. 3 decyzji ramowej, tj.
dotyczącą orzeczenia nakładającego karę pieniężną w przypadku naruszenia praw podstawowych lub podstawowych
zasad prawnych określonych w art. 6 TUE, Trybunał uznał, że polski sąd na podstawie wszystkich okoliczności tej
sprawy powinien zbadać, czy zainteresowany mógł rzeczywiście zapoznać się z decyzją nakładającą na niego karę
pieniężną i czy dysponował wystarczającym terminem na przygotowanie obrony.
Wyrok TS z 5.12.2019 r., Centraal Justitieel Incassobureau (i exécution des sanctions pécuniaires), C-671/18

Trybunał Europejski potwierdził, że organ wykonującego państwa członkowskiego nie może odmówić uznania i wykonania orzeczenia nakładającego karę pieniężną na osobę, na którą zarejestrowany jest pojazd, na podstawie domniemania odpowiedzialności, chyba że to domniemanie może zostać obalone. Wyrok TS z 5.12.2019 r. stanowi istotne wyjaśnienie dotyczące interpretacji decyzji ramowej w kontekście naruszenia praw podstawowych i zasad prawnych.