Przeprowadzenie ponownie postępowania dowodowego w całości

Konieczność przeprowadzenia wszystkich dowodów na rozprawie przed sądem pierwszej instancji będzie również zachodziła, gdy nieprawidłowe przeprowadzenie większości dowodów spowoduje niemożność oceny tych prawidłowo przeprowadzonych. Prawidłowe przeprowadzenie choć jednego dowodu nie może uniemożliwiać przyjęcia przez sąd odwoławczy konieczności ponownego przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości. Sąd Najwyższy uznaje, że postępowanie przed sądem pierwszej instancji powinno zostać przeprowadzone ponownie, jeżeli było całkowicie nieprzydatne dla osiągnięcia celu.

Tematyka: konieczność przeprowadzenia postępowania dowodowego, sąd pierwszej instancji, sąd odwoławczy, ponowne przeprowadzenie dowodów, konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu, postępowanie karnem, kluczowe dowody, Sąd Najwyższy

1. Konieczność przeprowadzenia wszystkich dowodów na rozprawie przed sądem pierwszej instancji będzie
również zachodziła, gdy nieprawidłowe przeprowadzenie większości dowodów w sądzie pierwszej instancji
spowoduje niemożność poddania ocenie tych prawidłowo przeprowadzonych. Innymi słowy, postępowanie
przed sądem pierwszej instancji powinno też zostać przeprowadzone ponownie, jeżeli w kontekście
wszystkich okoliczności istotnych dla prawidłowego rozstrzygnięcia w kwestii odpowiedzialności karnej,
było ono w istocie całkowicie nieprzydatne dla osiągnięcia tego celu (z obiektywnego punktu widzenia
nieprowadzące do możliwości poczynienia trafnych ustaleń przez sąd pierwszej instancji). Konkludując,
prawidłowe przeprowadzenie choć jednego dowodu przez sąd pierwszej instancji, zważywszy zawsze na
niepowtarzalne okoliczności konkretnej sprawy, nie może uniemożliwiać przyjęcia przez sąd odwoławczy, że
zachodzi konieczność ponownego przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości przez sąd
pierwszej instancji. Jeżeli w ustawie jest mowa o konieczności przeprowadzenia na nowo przewodu przez
sąd pierwszej instancji w całości, to tę niemożność należy oceniać w kontekście całego materiału
dowodowego sprawy, nie zaś jego części, nawet znacznej.
2. Kontrola skargowa podstaw uchylenia wyroku związanych z uchybieniami określonymi w art. 438 KPK nie
może prowadzić do badania zasadności ich stwierdzenia przez sąd odwoławczy, a powinna ograniczyć się
tylko do tego, czy z tego powodu dopuszczalne jest wydanie kasatoryjnego orzeczenia. W przeciwnym
wypadku musiałaby ona obejmować także kontrolę rozpoznania sprawy co do istoty. Taki zaś zakres kontroli
skargowej pozostawałby w sprzeczności z wynikami wykładni językowej i systemowej przepisów o skardze –
postanowił Sąd Najwyższy (IV KS 21/19).
Opis stanu faktycznego
Sprawa dotyczyła K. S. oskarżonego o to, że 13.11.2016 r. w miejscowości Ł. woj. (...) użył jako autentycznego
przerobionego dokumentu legitymacji szkolnej o numerze (...) wydanej przez Zespół Szkół (...) w R. dla M. H.,
a umieszczone było jego zdjęcie, w ten sposób, że okazał go podczas kontroli tożsamości zawodników w trakcie
odbywającego się meczu piłki nożnej, tj. o czyn zakwalifikowany z art. 270 § 1 KK.
Stanowisko SR i SO
Sąd Rejonowy wyrokiem uniewinnił oskarżonego K. S. od zarzucanego mu czynu. Z kolei Sąd Okręgowy na skutek
apelacji prokuratora, uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.
Na powyższy wyrok Sądu drugiej instancji została złożona skarga obrońcy oskarżonego, który zaskarżonemu
orzeczeniu zarzucił naruszenie art. 437 § 2 KPK poprzez błędne uznanie, iż zachodzi jedna z podstaw
uzasadniających uchylenie wyroku Sądu Rejonowego, uzasadniająca przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania, a to reguła ne peius określona w art. 454 § 1 KPK oraz konieczność przeprowadzenia na nowo
przewodu sądowego w całości. Podnosząc powyższy zarzut, autor skargi wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku
i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania. W ocenie obrońcy oskarżonego,
konieczność powtórzenia przewodu zachodzi w dwóch sytuacjach: po pierwsze w razie nieujawnienia dowodów, na
których sąd oparł wyrok albo nieprawidłowego ujawnienia tych dowodów; po drugie – w razie naruszenia przepisów
procesowych odnoszących się do prawidłowego przebiegu postępowania rozpoznawczego. Żadna z tych sytuacji
w jego ocenie nie zaistniała w tej sprawie. Ponadto obrońca podniósł, że konieczności powtórzenia przewodu
w całości nie można uzasadniać koniecznością przeprowadzenia ponownej oceny dowodów, gdyż taka podstawa nie
mieści się w kręgu podstaw kasatoryjnych.
Stanowisko SN
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu skargi obrońcy oskarżonego, oddalił skargę. Uznał, że obrońca oskarżonego K. S.
słusznie argumentuje, że Sąd Odwoławczy nie podjął żadnych czynności zmierzających do uzupełnienia
postępowania dowodowego i tym samym usunięcia uchybień wskazanych w apelacji prokuratora od wyroku
uniewinniającego K. S. Odnosząc się do konieczności przeprowadzenia na nowo przewodu w całości, Sąd
Najwyższy wskazał, że obowiązek taki zachodzi wówczas, gdy orzekający sąd pierwszej instancji naruszył przepisy
prawa procesowego, co skutkowało, w realiach sprawy, nierzetelnością prowadzonego postępowania sądowego,
uzasadniającą potrzebę powtórzenia wszystkich czynności procesowych składających się na przewód
sądowy w sądzie pierwszej instancji. Powyższe oznacza, że wszystkie dowody były nieprawidłowo przeprowadzone,
jak również sytuację, kiedy w sprawie w ogóle żaden dowód nie został przeprowadzony przez sąd pierwszej instancji.
Słusznie zastrzega się jednak, że konieczności ponownego przeprowadzenia w postępowaniu przed sądem
pierwszej instancji wszystkich dowodów nie można zawężać jedynie do tych dwóch przypadków. Owa konieczność

przeprowadzenia wszystkich dowodów na rozprawie przed sądem pierwszej instancji będzie również zachodziła,
gdy nieprawidłowe przeprowadzenie większości dowodów w sądzie pierwszej instancji spowoduje
niemożność poddania ocenie tych prawidłowo przeprowadzonych. Innymi słowy, Sąd Najwyższy uznaje, że
postępowanie przed sądem pierwszej instancji powinno także zostać przeprowadzone ponownie, jeżeli w kontekście
wszystkich okoliczności istotnych dla prawidłowego rozstrzygnięcia w kwestii odpowiedzialności karnej, było ono
w istocie całkowicie nieprzydatne dla osiągnięcia tego celu. Konkludując, prawidłowe przeprowadzenie choć
jednego dowodu przez sąd pierwszej instancji, zważywszy zawsze na niepowtarzalne okoliczności
konkretnej sprawy, nie może uniemożliwiać przyjęcia przez sąd odwoławczy, że zachodzi konieczność
ponownego przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości przez sąd pierwszej instancji. Jeżeli
w procedurze karnej jest mowa o konieczności przeprowadzenia na nowo przewodu przez sąd pierwszej instancji
w całości, to ewentualną niemożność należy oceniać w kontekście całego zebranego materiału dowodowego sprawy,
nie zaś jego części, nawet znacznej.
SN mając powyższe na uwadze uznał, że w rozpatrywanej sprawie kluczowych dowodów dostarczali świadkowie,
a braki postępowania dowodowego i zakres dowodów, które powinny być ponownie przeprowadzone
w postępowaniu karnym, przy uwzględnieniu konieczności dokonania oceny tych dowodów przez pryzmat całego
materiału dowodowego, uprawniały do uznania, że zachodzi konieczność „przeprowadzenia przewodu na nowo
w całości” w rozumieniu art. 437 § 2 in fine KPK.
Prezentowane postanowienie Sądu Najwyższego doprecyzowuje i niejako uzupełnia dotychczasowe stanowisko
tegoż Sądu wyrażone uchwale z 22.5.2019 r. (I KZP 3/19) i traktuje o istotnej kwestii stanowiącej przesłankę
procesową uchylenia przez sąd odwoławczy orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi
pierwszej instancji, czyli wydania tzw. orzeczenia kasatoryjnego. Warunkami uchylenia orzeczenia i przekazania
sprawy do ponownego rozpoznania może być wyłącznie ujawnienie bezwzględnej przyczyny odwoławczej,
wystąpienie reguły ne peius z art. 454 KPK (zakaz orzekania przez sąd odwoławczy na niekorzyść oskarżonego) lub
konieczność przeprowadzenie na nowo przewodu w całości. Problematyka sprowadza się do określenia, kiedy
pojawia się konieczność przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości na nowo. Według niektórych
bowiem konieczność taka występuje, gdy orzekający sąd pierwszej instancji naruszył przepisy prawa procesowego,
co skutkowało koniecznością powtórzenia wszystkich czynności procesowych składających się na przewód sądowy
w sądzie pierwszej instancji. Z kolei według innego poglądu powodem uchylenia może być już sama konieczność
ponowienia kluczowych, a zatem niekoniecznie wszystkich dowodów w sprawie. Najnowsza wykładnia Sądu
Najwyższego pozwala przyjąć, że ostatnie stanowisko jest prawidłowe.

Postanowienie Sądu Najwyższego z 10.7.2019 r., IV KS 21/19

Postanowienie Sądu Najwyższego doprecyzowuje kwestię przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości na nowo. Decyzja ta stanowi istotną przesłankę procesową uchylenia orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji. Ostateczne stanowisko Sądu Najwyższego pozwala przyjąć, że konieczność ponownego przeprowadzenia przewodu w całości może być uzasadniona przez ponowne ocenienie kluczowych dowodów.