Powaga rzeczy osądzonej

Publikacja "Powaga rzeczy osądzonej" omawia kwestie prawomocności skazania za przestępstwo z art. 107 § 1 KKS oraz analizuje wpływ różnych konfiguracji osobowych i miejsc popełnienia czynu na powagę rzeczy osądzonej. Przedstawia także interpretację Sądu Najwyższego w kontekście tożsamości czynów oraz konsekwencje postanowień sądowych w sprawach o przestępstwa skarbowe z art. 107 § 1 KKS.

Tematyka: prawomocne skazanie, art. 107 § 1 KKS, powaga rzeczy osądzonej, tożsamość czynów, przestępstwa skarbowe

Publikacja "Powaga rzeczy osądzonej" omawia kwestie prawomocności skazania za przestępstwo z art. 107 § 1 KKS oraz analizuje wpływ różnych konfiguracji osobowych i miejsc popełnienia czynu na powagę rzeczy osądzonej. Przedstawia także interpretację Sądu Najwyższego w kontekście tożsamości czynów oraz konsekwencje postanowień sądowych w sprawach o przestępstwa skarbowe z art. 107 § 1 KKS.

Nie ulega wątpliwości, że prawomocne skazanie za przestępstwo z art. 107 § 1 KKS, popełnione w innym
miejscu i innej konfiguracji osobowej i przy użyciu innych automatów, nawet przy uprzednim przyjęciu przez
sąd skazujący za przestępstwa podobne działania w warunkach czynu ciągłego (art. 6 § 2 KKS), w którym
czas jego popełnienia obejmuje czasokres popełnienia obecnie osądzanego czynu z art. 107 § 1 KKS, nie
stanowi przeszkody w postaci powagi rzeczy osądzonej, albowiem nie jest spełniony warunek tożsamości
czynów - orzekł Sąd Najwyższy (Wyrok SN z 12.2.2020 r., III KK 323/19, 
 nr 2287696).
Opis stanu faktycznego
M. W. został oskarżony o to, że w okresie od 1.4. 2015 r. do 24.4.2015 r. w sklepie monopolowym „B.” przy ul. K.
w E., jako Prezes Zarządu T. sp. z o.o., urządzał gry na automatach w rozumieniu art. 2 ustawy z 19.11.2009 r.
o grach hazardowych (Dz.U. z 2009 r. Nr 201, poz. 1540, dalej jako: GryHazardU) w postaci urządzeń w ilości jednej
sztuki - A. - będącego w dyspozycji T. sp. z o.o. z/s w W., wbrew przepisom art. 3, art. 4, art. 6 ust. 1, art. 14 ust. 1,
art. 23 i art. 23a ust. 1 GryHazardU, a to bez wymaganej koncesji oraz poza kasynem gry – a więc o przestępstwo
skarbowe z art. 107 § 1 KKS w zw. z art. 9 § 3 KKS.
Sąd Rejonowy w E. wyrokiem z 17.8.2017 r., w sprawie o sygn. akt VIII K (…), uznał M.W. za winnego popełnienia
zarzucanego mu czynu.
Sąd Okręgowy w E. rozpoznając apelację M.W. uchylił wyrok i umorzył postępowanie. Kasacje od wyroku Sądu
odwoławczego wnieśli Prokurator Rejonowy w E. oraz Naczelnik (...) Urzędu Celno-Skarbowego w O.
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie w dniu 12.2.2020 r., kasacji uchylił zaskarżony wyrok
wobec M.W. i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w E. do ponownego rozpoznania w postępowaniu
odwoławczym.
Z uzasadnienia sądu
A zatem, postępowanie co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone, co rodzi stan
materialnej prawomocności w stosunku do okresu objętego skazaniem, także w odniesieniu do jednostkowych
zachowań, które nie zostały objęte opisem czynu przypisanego. Ta sytuacja rodzi więc powagę rzeczy osądzonej, co
wyklucza przypisanie skazanemu kolejnych, takich samych zachowań z okresu opisanego w prawomocnym wyroku.
Ponowne orzekanie co do czynu z 107 § 1 KKS, zarzucanego oskarżonemu w innym postępowaniu i popełnionego
w tożsamym okresie czasu w stosunku do sprawy o sygn. akt II K (…), skutkowało obciążeniem następnego
orzeczenia - obecnie zaskarżonego wyroku - bezwzględną przesłanką odwoławczą.
Sąd Najwyższy stwierdza, że takie rozumowanie sądu odwoławczego jest w oczywisty sposób niesłuszne. Nie
sposób bowiem uznać, aby działanie M.W. polegające na popełnieniu przestępstw skarbowych z art. 107 § 1 KKS,
będących przedmiotem niniejszego postępowania, było tożsamym z przestępstwem skarbowym z art. 107 § 1 KKS
w zw. z art. 6 § 2 KKS, za które został on wcześniej skazany prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w B.
z 16.12.2016 r., sygn. akt II K (…). Z pewnością wydanie wyroku przez Sąd Rejonowy w B. nie doprowadziło do
wystąpienia powagi rzeczy osądzonej w stosunku do wszystkich zdarzeń zaistniałych w tym okresie czasu,
a stanowiących czyn urządzania gier na automatach poza kasynem gry.
Należy po raz kolejny podkreślić, że samo istnienie wyroków dotyczących popełnienia przestępstw określonych w art.
107 KKS w obiegu prawnym nie oznacza, że doprowadzają one automatycznie do powstania stanu rzeczy osądzonej
dla wszystkich innych zachowań polegających na naruszeniu art. 107 § 1 KKS, które miały miejsce w wymienionym
w tym wyroku okresie i to na terytorium całej Polski.
Wielokrotnie zwracał na to uwagę Sąd Najwyższy podkreślając, że poprzednie prawomocne skazanie za
przestępstwo z art. 107 § 1 KKS w warunkach czynu ciągłego (art. 6 § 2 KKS), popełnione w innym miejscu,
z wykorzystaniem innych podmiotów gospodarczych, w którym czas jego popełnienia obejmuje czasookres
popełnienia czynu z art. 107 § 1 KKS, co do którego jeszcze toczy się postępowanie karno-skarbowe, nie stanowi
w tym późniejszym procesie przeszkody procesowej w postaci powagi rzeczy osądzonej, gdyż nie jest spełniony
warunek tożsamości czynów. Nie ma możliwości przyjęcia konstrukcji tożsamości czynu w rozumieniu art. 6 § 1 i 2
KKS w odniesieniu do innego, wcześniej prawomocnie osądzonego przestępstwa z art. 107 § 1 KKS w zw. z art. 6 §
2 KKS, popełnionego w innym miejscu i w stosunku do innego automatu. W rezultacie, zachowanie osoby, która nie
posiadając koncesji na prowadzenie kasyna podejmuje działanie w postaci urządzania gry na automatach w różnych



miejscach (miejscowościach, lokalach) i utrzymuje taki stan, stanowi każdorazowo – od strony prawnokarnej – inny
czyn, podjęty z zamiarem naruszenia przepisów w każdym z tych miejsc, tym bardziej, że automaty do gier
eksploatowane przez podmioty posiadające koncesję na prowadzenie kasyna muszą być każdorazowo
zarejestrowane przez naczelnika urzędu celno-skarbowego, co oznacza dopuszczenie automatu do eksploatacji (art.
23a GryHazardU). Każdorazowe urządzanie gier na automatach wymaga podjęcia działań od nowa. Uwzględniając
różnicę między sformułowaniem „ten sam zamiar" oraz zwrotem „taki sam zamiar”, należy stwierdzić, że nie spełnia
przesłanki subiektywnej czynu ciągłego przypadek, w którym sprawca podejmuje poszczególne zachowania
z nowym, pojawiającym się przed rozpoczęciem kolejnych zachowań zamiarem. W takiej sytuacji sprawca działa co
prawda z takim samym zamiarem, lecz w odniesieniu do każdego zachowania innym, co wyklucza spełnienie
warunku tożsamości, określonego w art. 6 § 2 KKS (zob. wyrok SN z 19.9.2018 r., V KK 415/18, OSNKW 2018, z.
10, poz. 71). Podkreślić należy, że w niniejszej sprawie, w której doszło do umorzenia postępowania, czyn będący
jego przedmiotem oraz czyny będące przedmiotem postępowania prawomocnie zakończonego wyrokiem Sądu
Rejonowego w B., zostały popełnione przy użyciu automatów do gier o innych nazwach i numerach seryjnych,
znajdujących się w zupełnie innych miejscach. Wyrok Sądu Rejonowego w B. z 16.12.2016 r. dotyczył automatów
znajdujących się w różnych lokalach: na stacji paliw w D.; w sklepach spożywczo-przemysłowych w D. i w Z.;
w lokalu „D.” w P. i w lokalu w G. Tymczasem w niniejszej sprawie chodziło o czyn popełniony w sklepie
monopolowym przy ul. K. w E. Nie ulega wątpliwości, że wyrok Sądu Rejonowego w B. z 16.12.2016 r., sygn. akt II K
(…), nie kreuje stanu rzeczy osądzonej dla czynów rozpoznawanych w niniejszej sprawie. Samo w sobie
przestępstwo z art. 107 § 1 KKS ma charakter trwały, ponieważ polega, m.in., na wywołaniu i utrzymaniu stanu
przestępnego (zob. uzasadnienie uchwały składu 7 sędziów SN z 7.9.2000 r., I KZP 22/00, OSNKW 2000, z. 9 – 10,
poz. 79 i powołane tam orzecznictwo). Jednak jest to przestępstwo trwałe jedynie w odniesieniu do konkretnego
automatu i jego lokalizacji – nie obejmuje wszystkich podobnych zachowań danego sprawcy na terytorium całej
Polski. Tymczasem w niniejszej sprawie brak wspólnego zamiaru i brak wykorzystania tej samej sposobności
wyklucza tożsamość porównywanych przez Sądy procedujące w sprawie czynów. Oskarżony M.W. od samego
początku prowadzenia działalności w zakresie wstawiania automatów w różnych miejscach i czerpania z nich
korzyści musiałby mieć świadomość zakresu tej działalności i obejmować nią wolę realizacji każdego ze znamion
czynu zabronionego w stosunku do wielu różnych automatów. Realizował on działania bez z góry ustalonego planu.
Za każdym razem tworzył nowe warunki do popełniania kolejnych przestępstw i tylko to jednostkowe działanie
obejmował odrębnym zamiarem. Dlatego też nie sposób przyjąć określonej w art. 6 § 2 KKS przesłanki „z
wykorzystaniem takiej samej sposobności” w stosunku do zachowania oskarżonego w niniejszej sprawie.
Reasumując, nie ulega wątpliwości, że prawomocne skazanie za przestępstwo z art. 107 § 1 KKS, popełnione
w innym miejscu i innej konfiguracji osobowej i przy użyciu innych automatów, nawet przy uprzednim przyjęciu przez
Sąd skazujący za przestępstwa podobne działania w warunkach czynu ciągłego (art. 6 § 2 KKS), w którym czas jego
popełnienia obejmuje czasokres popełnienia obecnie osądzanego czynu z art. 107 § 1 KKS, nie stanowi przeszkody
w postaci powagi rzeczy osądzonej, albowiem nie jest spełniony warunek tożsamości czynów.
Sąd odwoławczy w niniejszej sprawie dopuścił się więc rażącego i mającego istotny wpływ na treść wyroku
naruszenia przepisów prawa procesowego i materialnego, a mianowicie art. 17 § 1 pkt 7 KPK w zw. z art. 6 § 2 KKS,
a w konsekwencji i art. 439 § 1 pkt 8 KPK.
Zachowanie osoby, która nie posiadając koncesji na prowadzenie punktu gry na automatach podejmuje zabronione
prawem działanie w postaci urządzania gry na automatach w różnego rodzaju lokalach, za każdym razem stanowi
inny czyn, dokonany w każdym z tych miejsc. Podkreślić też należy, że automaty do gier eksploatowane przez
podmioty posiadające koncesję na prowadzenie punktu gry muszą być każdorazowo zarejestrowane przez
naczelnika właściwego urzędu celno-skarbowego, co stanowi dopuszczenie automatu do eksploatacji.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 2020 r., III KK 323/19, 
 nr 2287696







Publikacja "Powaga rzeczy osądzonej" podkreśla, że prawomocne skazanie za przestępstwo z art. 107 § 1 KKS, popełnione w innej konfiguracji osobowej i miejscu, nie stanowi przeszkody w postaci powagi rzeczy osądzonej, gdyż nie jest spełniony warunek tożsamości czynów. Analiza sądowych decyzji ukazuje istotę rozróżnienia zachowań oraz konsekwencje braku wspólnego zamiaru w popełnianiu przestępstw skarbowych.