Zmiana ustawodawstwa karnego wydającego ENA państwa członkowskiego

Wykonujący ENA organ sądowy powinien uwzględniać stan prawny obowiązujący w wydającym państwie podczas osądzania czynów będących u podstaw sprawy. Publikacja omawia przypadek X, raper i kompozytora, skazanego w Hiszpanii za 'wychwalanie terroryzmu i poniżanie ofiar terroryzmu'. Zawiera także pytania prejudycjalne dotyczące interpretacji decyzji ramowej Rady dot. ENA.

Tematyka: ENA, europejski nakaz aresztowania, stan prawny, wykładnia TS, decyzja ramowa, podwójna odpowiedzialność, prawo państwa członkowskiego

Wykonujący ENA organ sądowy powinien wziąć pod uwagę stan prawnych obowiązujący w wydającym
państwie w czasie osądzania czynów będących u podstaw sprawy, w ramach której wydano ten nakaz.
Stan faktyczny
X, wobec którego został wydany europejski nakaz aresztowania (dalej jako: ENA) jest raperem i kompozytorem.
W latach 2012 i 2013 został skazany w Hiszpanii m.in. za „wychwalanie terroryzmu i poniżanie ofiar terroryzmu”.
Zgodnie z przepisem obowiązującym w chwili popełnienia tego czynu był on zagrożony karą pozbawienia wolności,
której górna granica wynosiła dwa lata. Ponieważ X opuścił Hiszpanię i udał się do Belgii hiszpański sąd wydał
w 2018 r. ENA w celu wykonania kary pozbawienia wolności. W ENA wskazano, że czyn polegający na wychwalaniu
terroryzmu i poniżaniu ofiar terroryzmu wchodzi w zakres kategorii „terroryzm”. Zawarta została w nim także
informacja, iż w następstwie nowelizacji hiszpańskiego KK w 2015 r. górna granica kary pozbawienia wolności za
czyn polegający na wychwalaniu terroryzmu i poniżaniu ofiar terroryzmu wynosi trzy lata.
Pytania prejudycjalne
Czy art. 2 ust. 2 decyzji ramowej Rady 2002/584/WSiSW z 13.6.2002 r. w sprawie europejskiego nakazu
aresztowania i procedury wydawania osób między państwami członkowskimi (Dz.Urz. L Nr 190 z 2002 r., s. 1) należy
interpretować w ten sposób, że w celu sprawdzenia, czy przestępstwo, w związku z którym wydano ENA, jest
zagrożone w wydającym nakaz państwie członkowskim karą pozbawienia wolności lub środkiem zabezpieczającym
polegającym na pozbawieniu wolności, których górna granica wynosi przynajmniej trzy lata, tak jak jest ono
zdefiniowane w prawie państwa wydającego nakaz, wykonujący nakaz organ sądowy powinien wziąć pod uwagę
prawo państwa wydającego nakaz w wersji mającej zastosowanie do czynów leżących u podstaw sprawy, w ramach
której wydano ENA, czy prawo państwa wydającego nakaz w wersji obowiązującej w chwili wydania tego nakazu?
Stanowisko TS
Zgodnie z art. 2 ust. 2 decyzji ramowej 2002/584 przestępstwa wymienione w tym przepisie stanowią podstawę do
przekazania na warunkach przewidzianych w tej decyzji ramowej i bez weryfikacji pod kątem podwójnej
odpowiedzialności karnej za popełniony czyn, jeśli w wydającym nakaz państwie członkowskim są zagrożone
karą pozbawienia wolności lub środkiem zabezpieczającym polegającym na pozbawieniu wolności, których górna
granica wynosi przynajmniej trzy lata, tak jak są zdefiniowane w prawie państwa wydającego nakaz. Trybunał
stwierdził, że z tego przepisu wynika, iż definicja tych przestępstw i zagrożenie karą wynikają z prawa „wydającego
nakaz państwa członkowskiego” (wyrok Advocaten voor de Wereld, C-303/05, pkt 52). Jednakże w art. 2 ust. 2
decyzji ramowej 2002/584 nie uściślono, jaką wersję tego prawa powinien wziąć pod uwagę wykonujący nakaz organ
sądowy w celu sprawdzenia, czy jest spełniony przewidziany w tym przepisie warunek dotyczący tego, aby górna
granica kary pozbawienia wolności wynosiła przynajmniej trzy lata, gdy prawo to uległo zmianie między datą czynów
leżących u podstaw sprawy, w ramach której wydano ENA, a datą wydania lub nawet wykonania tego nakazu.
Okoliczność, że w art. 2 ust. 2 decyzji ramowej 2002/584 zastosowano czas teraźniejszy trybu oznajmującego,
zdaniem TS, nie pozwala na stwierdzenie, że stan prawny wydającego nakaz państwa członkowskiego, który należy
wziąć pod uwagę, jest ten obowiązujący w chwili wydania ENA.
Odnosząc się do kontekstu, w który wpisuje się art. 2 ust. 2 decyzji ramowej 2002/584, TS stwierdził, że art. 2
określa, jak wskazuje jego tytuł, zakres stosowania ENA. Zgodnie z art. 2 ust. 1 tej decyzji ramowej ENA może
zostać wydany w przypadku czynów, które w świetle prawa obowiązującego w państwie wydającym nakaz są
zagrożone karą pozbawienia wolności lub środkiem zabezpieczającym polegającym na pozbawieniu wolności,
których górna granica wynosi przynajmniej 12 miesięcy, albo w przypadku gdy zapadł wyrok orzekający karę
pozbawienia wolności lub wydano środek zabezpieczający polegający na pozbawieniu wolności o wymiarze co
najmniej czterech miesięcy. Rzecznik generalny wskazał w pkt 22 i 24 opinii, że w razie spełnienia ustanowionego
w art. 2 ust. 1 w dwóch alternatywnych postaciach warunku wydania ENA, art. 2 ust. 2 i 4 decyzji ramowej
wprowadzają rozróżnienie pomiędzy przestępstwami, w odniesieniu do których wykonanie w ten sposób wydanego
ENA powinno nastąpić bez weryfikacji pod kątem podwójnej odpowiedzialności karnej za popełniony czyn,
a przestępstwami, w odniesieniu do których to wykonanie można uzależnić od takiej weryfikacji. Z art. 2 ust. 1 decyzji
ramowej wynika, że w odniesieniu do wydania ENA w celu wykonania orzeczenia skazującego – jak ma to miejsce
w niniejszym przypadku – minimalna granica czterech miesięcy może odnosić się jedynie do kary wymierzonej
konkretnie w tym orzeczeniu zgodnie z prawem państwa wydającego nakaz mającym zastosowanie do czynów

leżących u podstaw tego orzeczenia, a nie do kary, którą można byłoby orzec na mocy prawa tego państwa
członkowskiego mającego zastosowanie w dacie wydania tego nakazu aresztowania. Zdaniem TS nie można
interpretować inaczej w odniesieniu do wykonania ENA na podstawie art. 2 ust. 2 decyzji ramowej 2002/584. Przede
wszystkim wykładnia, zgodnie z którą wykonujący nakaz organ sądowy powinien wziąć pod uwagę prawo
wydającego państwa nakaz mające zastosowanie w różnym momencie w zależności od tego, czy sprawdza, czy
ENA mógł zostać wydany zgodnie z art. 2 ust. 1 tej decyzji ramowej, czy też ten nakaz aresztowania należy wykonać
bez weryfikacji pod kątem podwójnej odpowiedzialności karnej za popełniony czyn na podstawie art. 2 ust. 2 decyzji
ramowej, naruszałaby spójne stosowanie tych dwóch przepisów.
Trybunał powołał się również na art. 8 decyzji ramowej, który określa informacje mające na celu dostarczenie
minimalnych danych formalnych, koniecznych, aby umożliwić wykonującym nakaz organom sądowym szybkie
rozpatrzenie ENA poprzez wydanie w trybie pilnym decyzji w sprawie przekazania (wyrok Piotrowski, C-367/16, pkt
59). W szczególności zgodnie z art. 8 ust. 1 lit. f) ENA zawiera między innymi informacje dotyczące orzeczonej kary,
jeśli został wydany ostateczny wyrok, lub skali przewidzianych za to przestępstwo kar przez ustawodawstwo
wydającego nakaz państwa członkowskiego, przy czym takie informacje należy podać „zgodnie z formularzem
znajdującym się w załączniku” do decyzji ramowej (wyrok Bob-Dogi, C-241/15, pkt 44).
Zdaniem TS wykonujący nakaz organ sądowy nie może w celu sprawdzenia poszanowania przewidzianego w art. 2
ust. 2 decyzji ramowej 2002/584 progu kary wziąć pod uwagę wersji prawa państwa wydającego nakaz, która byłaby
inna od wersji mającej zastosowanie do czynów leżących u podstaw sprawy, w ramach której wydano ENA.
Trybunał stwierdził, że powyższą wykładnię art. 2 ust. 2 decyzji ramowej 2002/584 potwierdza jej cel. Z motywu 5
decyzji ramowej wynika, że służy ona dzięki ustanowieniu nowego, prostszego i wydajniejszego systemu
przekazywania osób skazanych lub podejrzanych o naruszenie przepisów ustawy karnej, ułatwieniu i przyspieszeniu
współpracy sądowej, przyczyniając się w ten sposób do realizacji wyznaczonego UE celu, jakim jest ustanowienie
przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości w oparciu o wysoki stopień zaufania, jakie powinno istnieć
między państwami członkowskimi (wyrok Vilkas, C-640/15, pkt 31). Gdyby zaś prawo państwa wydającego nakaz,
które powinien wskazać wydający nakaz organ sądowy zgodnie z formularzem ujętym w załączniku do decyzji
ramowej 2002/584 i które powinien wziąć pod uwagę wykonujący nakaz organ sądowy w celu sprawdzenia, czy ENA
należy wykonać na podstawie art. 2 ust. 2 tej decyzji ramowej bez weryfikacji pod kątem podwójnej
odpowiedzialności karnej za popełniony czyn, nie było prawem mającym zastosowanie do czynów leżących
u podstaw sprawy, w ramach której wydano ten ENA, wykonujący nakaz organ sądowy mógłby mieć trudności
w określeniu mającej znaczenie wersji tego prawa. Zwłaszcza dotyczy to sytuacji, w której to prawo zostało
zmienione pomiędzy datą popełnienia czynów a datą, w której ten ostatni organ ma orzec o wykonaniu ENA.
W związku z tym wykonujący nakaz organ sądowy powinien mieć możliwość oparcia się w ramach stosowania art. 2
ust. 2 decyzji ramowej 2002/584 na informacjach dotyczących długości kary, które są zawarte w samym ENA
zgodnie z formularzem ujętym w załączniku do tej decyzji ramowej.
Reasumując TS orzekł, że art. 2 ust. 2 decyzji ramowej 2002/584 należy interpretować w ten sposób, że w celu
sprawdzenia, czy przestępstwo, w związku z którym wydano ENA, jest zagrożone w wydającym nakaz
państwie członkowskim karą pozbawienia wolności lub środkiem zabezpieczającym polegającym na
pozbawieniu wolności, których górna granica wynosi przynajmniej trzy lata, tak jak jest ono zdefiniowane
w prawie wydającego nakaz państwa członkowskiego, wykonujący nakaz organ sądowy powinien wziąć pod
uwagę prawo wydającego nakaz państwa członkowskiego w wersji mającej zastosowanie do czynów
leżących u podstaw sprawy, w ramach której wydano ENA.
Trybunał dokonał interpretacji art. 2 ust. 2 decyzji ramowej 2002/584, który stanowi, że wymienione w nim
przestępstwa, w tym „terroryzm”, nie powodują konieczności dokonywania weryfikacji pod kątem podwójnej
odpowiedzialności karnej, jeżeli są one zagrożone karą pozbawienia wolności, których górna granica wynosi
przynajmniej 3 lata. W praktyce sporna jest kwestia jaki jest właściwy stan prawny dla dokonania oceny, czy wymóg
ten jest spełniony. W niniejszym wyroku Trybunał uznał, że wykładnia, zgodnie z którą wersją prawa wydającego
nakaz państwa członkowskiego, jaką powinien wziąć pod uwagę wykonujący nakaz organ sądowy dla celów art. 2
ust. 2 decyzji ramowej 2002/584, jest wersja mająca zastosowanie do czynów leżących u podstaw sprawy, w ramach
której wydano ENA.
Wyrok TS z 3.3.2020 r., X (Mandat d'arrêt européen - Double incrimination), C-717/18

Trybunał stwierdził, że organ sądowy wykonujący ENA powinien brać pod uwagę prawo państwa wydającego nakaz w wersji mającej zastosowanie do czynów leżących u podstaw sprawy. Wyrok TS potwierdza, że przestępstwa zagrożone karą pozbawienia wolności górnej granicy 3 lata nie wymagają weryfikacji podwójnej odpowiedzialności karnej.