Gwarancja ponownego przekazania osoby podlegającej europejskiemu nakazowi aresztowania

Gwarancja ponownego przekazania osoby podlegającej europejskiemu nakazowi aresztowania jest istotnym zagadnieniem w kontekście przekazywania osób skazanych lub podejrzanych między państwami członkowskimi. Decyzja ramowa 2002/584 oraz 2008/909 wprowadzają kompleksowe regulacje mające na celu ułatwienie resocjalizacji oraz zapewnienie skutecznego ścigania przestępstw. Termin ponownego przekazania oraz możliwość dostosowania wymiaru kary są kluczowymi zagadnieniami poruszanymi w kontekście gwarancji ponownego przekazania osoby objętej ENA.

Tematyka: gwarancja ponownego przekazania, europejski nakaz aresztowania, decyzja ramowa 2002/584, decyzja ramowa 2008/909, resocjalizacja, skuteczne ściganie, Trybunał Sprawiedliwości, dostosowanie wymiaru kary

Jeżeli państwo członkowskie wykonujące ENA powoła się na gwarancję ponownego przekazania, na
podstawie art. 5 pkt 3 decyzji ramowej 2002/584, to osoba, którą obejmuję ten nakaz, co do zasady, powinna
zostać przekazana natychmiast po uprawomocnieniu się wyroku skazującego w państwie wydającym ENA.
Stan faktyczny
Angielski sędzia wydał europejski nakaz aresztowania (dalej jako: ENA) przeciwko SF (obywatelowi Niderlandów),
dotyczący jego przekazania w celu przeprowadzenia postępowania karnego w związku z popełnieniem przestępstw.
Następnie niderlandzki prokurator zwrócił się do sądu wydającego ENA o udzielenie gwarancji określonej w art. 5 ust.
3 decyzji ramowej decyzji ramowej Rady 2002/584/WSiSW z 13.6.2002 r. w sprawie europejskiego nakazu
aresztowania i procedury wydawania osób między państwami członkowskimi (Dz.Urz. L Nr 190 z 2002 r., s. 1).
Zgodnie z tym przepisem w przypadku gdy osoba, której dotyczy ENA do celów ścigania, jest obywatelem lub osobą
mającą miejsce zamieszkania w wykonującym nakaz państwie członkowskim, przekazanie następuje pod
warunkiem, że ta osoba po rozprawie zostaje przekazana do państwa wykonującego nakaz w celu odbycia tam kary
pozbawienia wolności lub wykonania środka zabezpieczającego, orzeczonych w państwie wydającym nakaz.
Zdaniem niderlandzkiego sądu gwarancja przedstawiona przez państwo wydające ENA budzi wątpliwości co do jej
zgodności z przepisami decyzji ramowej 2002/584 oraz decyzji ramowej Rady 2008/909/WSiSW z 27.11.2008 r.
o stosowaniu zasady wzajemnego uznawania do wyroków skazujących na karę pozbawienia wolności lub inny
środek polegający na pozbawieniu wolności – w celu wykonania tych wyroków w Unii Europejskiej (Dz.Urz. L Nr 327
z 2008 r., s. 27).
Pytania prejudycjalne
- Czy art. 5 pkt 3 w zw. z art. 1 ust. 3 decyzji ramowej 2002/584, oraz w zw. z art. 1 lit. a), art. 3 ust. 3 i 4 a także art.
25 decyzji ramowej 2008/909 należy interpretować w ten sposób, że w przypadku gdy wykonujące nakaz państwo
członkowskie uzależnia przekazanie, do celów przeprowadzenia postępowania karnego, osoby, która jest jego
obywatelem lub w którym ma miejsce zamieszkania, od gwarancji, że osoba ta, po jej wysłuchaniu, zostanie
ponownie przekazana do państwa wykonującego nakaz w celu odbycia tam kary pozbawienia wolności lub
wykonania środka zabezpieczającego polegającego na pozbawieniu wolności orzeczonych w państwie wydającym
ENA, to państwo jest zobowiązane ponownie przekazać tę osobę nie tylko dopiero po uprawomocnieniu się wyroku
skazującego, ale także dopiero wtedy, gdy wszelkie inne postępowania w sprawie przestępstwa stanowiącego
podstawę ENA zostaną prawomocnie zakończone?
- Czy art. 25 decyzji ramowej 2008/909 należy interpretować w ten sposób, że w przypadku gdy wykonanie ENA
wydanego w celu przeprowadzenia postępowania karnego jest uzależnione od gwarancji, o której mowa w art. 5 pkt
3 decyzji ramowej 2002/584, wykonujące nakaz państwo członkowskie może w celu wykonania kary pozbawienia
wolności lub środka zabezpieczającego polegającego na pozbawieniu wolności orzeczonych w państwie wydającym
nakaz – odmiennie niż przewiduje to art. 8 ust. 2 decyzji ramowej 2008/909 – dostosować wymiar kary, tak aby
odpowiadała ona karze orzeczonej w państwie wykonującym za odnośne przestępstwo?
Stanowisko TS
Termin ponownego przekazania osoby, której dotyczy ENA
Trybunał wskazał, że w art. 5 pkt 3 decyzji ramowej 2002/584 nie doprecyzowano momentu, w którym powinno
nastąpić ponowne przekazanie osoby, której dotyczy ENA, którego wykonanie jest uzależnione od udzielenia
gwarancji w rozumieniu tego przepisu, do wykonującego nakaz państwa członkowskiego w celu odbycia tam kary
pozbawienia wolności lub wykonania środka zabezpieczającego polegającego na pozbawieniu wolności orzeczonych
w wydającym ENA państwie członkowskim. Z treści tego przepisu wynika, że przewiduje on w tym względzie jedynie,
iż ponowne przekazanie danej osoby do państwa wykonującego nakaz w celu odbycia tam kary pozbawienia
wolności lub wykonania środka zabezpieczającego polegającego na pozbawieniu wolności orzeczonych
w wydającym ENA państwie ma miejsce po wysłuchaniu osoby, której dotyczy nakaz, będącej obywatelem państwa
wykonującego lub mająca tam miejsce zamieszkania.
Trybunał podkreślił, że art. 5 pkt 3 decyzji ramowej 2002/584 należy interpretować z uwzględnieniem jego kontekstu
i celów tej decyzji ramowej. Trybunał przypomniał, że decyzja ramowa 2002/584 ma na celu ustanowienie nowego,
prostszego i wydajniejszego systemu przekazywania osób skazanych lub podejrzanych o naruszenie
przepisów ustawy karnej. Jednakże unijny prawodawca uznał również w art. 5 pkt 3 decyzji ramowej 2002/584

szczególną wagę zwiększenia szans resocjalizacji osoby będącej obywatelem państwa członkowskiego
wykonującego nakaz lub mającej w tym państwie miejsce zamieszkania, pozwalając jej na odbycie na jego terytorium
kary pozbawienia wolności lub środka zabezpieczającego polegającego na pozbawieniu wolności orzeczonych
w państwie wydającym nakaz po jej przekazaniu na podstawie ENA (wyrok B., C-306/09, pkt 52). W ocenie TS
związek ustanowiony przez unijnego prawodawcę pomiędzy decyzją ramową 2002/584 i decyzją ramową 2008/909
powinien przyczyniać się do osiągnięcia celu polegającego na ułatwieniu resocjalizacji danej osoby, co jest zresztą
w interesie nie tylko osoby skazanej, ale także UE (wyrok B i Vomero, C-316/16 i C‑ 424/16, pkt 75).
W sytuacji, gdyby okazało się, że obecność osoby, wobec której w wydającym nakaz państwie członkowskim została
orzeczona kara pozbawienia wolności lub środek zabezpieczający polegający na pozbawieniu wolności, a wyrok
nakładający tę karę lub ten środek nie może już podlegać zaskarżeniu przed sądem, jest wymagana w tym państwie
ze względu na inne postępowania w sprawie przestępstwa stanowiącego podstawę ENA, TS podkreślił, że cel
polegający na ułatwieniu resocjalizacji osoby skazanej realizowany przez art. 5 pkt 3 decyzji ramowej 2008/584
należy wyważyć zarówno ze skutecznością postępowania karnego w celu zapewnienia pełnego
i skutecznego ścigania przestępstwa stanowiącego podstawę wydania ENA, jak i z poszanowaniem prawa do
obrony osoby, której dotyczy wniosek.
Trybunał orzekł, że art. 5 pkt 3 w zw. z art. 1 ust. 3 decyzji ramowej 2002/584 i, a także w zw. z art. 1 lit. a), art.
3 ust. 3 i 4 oraz art. 25 decyzji ramowej 2008/909 należy interpretować w ten sposób, iż w przypadku gdy
wykonujące ENA państwo członkowskie uzależnia przekazanie, w celu przeprowadzenia postępowania
karnego, osoby, która jest obywatelem tego państwa lub ma tam miejsce zamieszkania, od gwarancji, że ta
osoba, po jej wysłuchaniu, zostanie ponownie przekazana do państwa wykonującego nakaz w celu odbycia
tam kary pozbawienia wolności lub wykonania środka zabezpieczającego polegającego na pozbawieniu
wolności orzeczonych wobec niej w państwie wydającym nakaz, to państwo jest zobowiązane ponownie
przekazać tę osobę natychmiast po uprawomocnieniu się wyroku skazującego, chyba że konkretne powody
związane z poszanowaniem prawa do obrony osoby, której dotyczy ENA, lub zapewnieniem prawidłowego
przebiegu postępowania sprawiają, że obecność tej osoby w państwie wydającym nakaz jest niezbędna aż
do czasu, gdy wszelkie inne postępowania w sprawie przestępstwa stanowiącego podstawę ENA zostaną
prawomocnie zakończone.
Wymiar kary
Na podstawie art. 8 ust. 2 decyzji ramowej 2008/909 właściwy organ wykonującego ENA państwa członkowskiego
może podjąć decyzję o dostosowaniu kary orzeczonej w wydającym nakaz państwie członkowskim, jeżeli jej wymiar
jest niezgodny z państwa prawem wykonującego nakaz. Niemniej jednak organ ten może podjąć decyzję
o dostosowaniu takiej kary jedynie w przypadku, gdy przekracza ona maksymalny wymiar kary przewidziany
za podobne przestępstwa w prawie krajowym tego państwa, przy czym dostosowana kara nie może być
łagodniejsza niż maksymalny wymiar kary przewidziany za podobne przestępstwa w prawie państwa wykonującego
nakaz. W art. 8 ust. 4 decyzji ramowej 2008/909 wskazano, że dostosowanie kary nie może spowodować zaostrzenia
kary orzeczonej w państwie wydającym pod względem rodzaju lub czasu trwania.
Trybunał orzekł, że art. 25 decyzji ramowej 2008/909 należy interpretować w ten sposób, iż w przypadku gdy
wykonanie ENA wydanego w celu przeprowadzenia postępowania karnego jest uzależnione od gwarancji,
o której mowa w art. 5 pkt 3 decyzji ramowej 2002/584, wykonujące nakaz państwo członkowskie może w celu
wykonania kary pozbawienia wolności lub środka zabezpieczającego polegającego na pozbawieniu wolności
orzeczonych wobec osoby, której dotyczy ENA w wydającym państwie nakaz, dostosować wymiar tej kary
tylko w ściśle określonych warunkach ustanowionych w art. 8 ust. 2 decyzji ramowej 2008/909.
W niniejszym wyroku Trybunałowi określił zakres gwarancji ponownego przekazania uregulowanej w art. 5 pkt 3
decyzji ramowej 2002/584. Trybunał uznał, że w przypadku gdy państwo członkowskie, działając na mocy art. 5 ust.
3 decyzji ramowej 2002/584, postawiło w ramach wykonania ENA warunek, że osoba, której dotyczy ten nakaz
(będąca obywatelem państwa wykonującego lub mająca tam miejsce zamieszkania) musi zostać ponownie
przekazana do tego państwa w celu odbycia tam kary pozbawienia wolności lub środka zabezpieczającego
polegającego na pozbawieniu wolności orzeczonych wobec niej w państwie wydającym nakaz, to państwo musi
ponownie przekazać tę osobę dopiero po uprawomocnieniu się wyroku skazującego. Przy czym TS zaznaczył, że
powinien być to termin możliwie najkrótszym.
Wyrok TS z 11.3.2020 r., SF (Mandat d’arrêt européen – Garantie de renvoi dans l’État d'exécution), C-314/18

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku SF (C-314/18) precyzyjnie określił zakres gwarancji ponownego przekazania uregulowanej w decyzji ramowej 2002/584. Podkreślił konieczność uwzględnienia celów resocjalizacji oraz skutecznego ścigania przestępstw. Interpretacje dotyczące terminu ponownego przekazania oraz dostosowania wymiaru kary stanowią istotne wytyczne dla państw członkowskich.