Zwrot wydatków niezbędnych dla wydania opinii

Tematyka: zwrot wydatków, opinia, wydatki niezbędne, Sąd Najwyższy, organ procesowy, biegły, specjalista, koszty materiałowe, koszty niezbędne, prawo, interpretacja, zagadnienie prawne, zwrot kosztów

Instytucji naukowej przysługuje zwrot wydatków niezbędnych dla wydania opinii, za które w okolicznościach
konkretnej sprawy, mogą zostać uznane koszty np. papieru, energii elektrycznej, utrzymania infrastruktury.
Wydatki takie podlegają zwrotowi, w razie ich należytego wykazania, tylko wtedy, gdy były niezbędne do
wydania opinii, co niekoniecznie musi oznaczać, że były bezpośrednio związane z jej wydaniem. Organ
procesowy każdorazowo orzekając o zwrocie wydatków musi ocenić, czy wskazane przez biegłego albo
specjalistę wydatki w związku z wydaniem konkretnej opinii były niezbędne - orzekł Sąd Najwyższy.
Opis stanu faktycznego
Prokuratura Regionalna w K. nadzorowała śledztwo w sprawie narażenia T.S. na bezpośrednie niebezpieczeństwo
utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu przez lekarzy Szpitala Uniwersyteckiego w K., na których ciążył
obowiązek opieki nad pokrzywdzonym, skutkiem czego doprowadzono do nieumyślnego spowodowania śmierci, tj.
o przestępstwo z art. 160 § 2 KK i art. 155 KK w zw. z art. 11 § 2 KK.
Postanowieniem z 15.3.2018 r. prokurator, na podstawie art. 201 KPK, zasięgnął uzupełniającej specjalistycznej
opinii Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej (…) Uniwersytetu Medycznego w S. W dniu 4.12.2018 r. ta instytucja
wystawiła fakturę za wykonaną opinię, nr (…), opiewającą na kwotę 5322,46 zł. Wskazano w niej następujące
pozycje: - wydanie opinii na podstawie akt – 434,19 zł, - koszty materiałowe – 36,90 zł, - koszty niezbędne do
wydania opinii – 94,22 zł, - studium dokumentacji, udział w opracowaniu i wydaniu opinii przez biegłego profesora
chirurga (spoza tut. Zakładu) – 4757,15 zł.
Postanowieniem z 11.1.2019 r. prokurator Prokuratury Okręgowej w K. del. do Prokuratury Regionalnej w K. przyznał
(…) Uniwersytetowi Medycznemu w S. za wykonaną pracę wynagrodzenie w wysokości 5191,34 zł brutto, nie
uwzględniając tzw. „kosztów materiałowych” oraz „kosztów niezbędnych do wydania opinii”. Zdaniem prokuratora,
analiza przepisów WynagrBiegKarR, prowadzi do wniosku, że zlecający wydanie opinii ponosi wydatki niezbędne do
jej wydania, tj. będące w bezpośrednim związku z wydaniem opinii, a zatem do kosztów wydania opinii nie można
zaliczyć kosztów działalności instytucji naukowej wydającej opinię, które ponosi ona niezależnie od opiniowania
(nazwanych w fakturze „kosztami niezbędnymi do wydania opinii”), np. kosztów utrzymania infrastruktury, czy opłat
za media. Ponadto podniósł, że koszty nazwane w fakturze „kosztami materiałowymi” obliczono wskaźnikowo, nie
podając faktycznych kosztów materiałów użytych do wydania opinii – co również uniemożliwia ich uwzględnienie.
Na to postanowienie zażalenie wniósł pełnomocnik (…) Uniwersytetu Medycznego w S., zaskarżając je w części
dotyczącej odmowy zwrotu „kosztów niezbędnych do wydania opinii” oraz „kosztów materiałowych”, wynikającej
z faktury wystawionej za wykonaną usługę, to jest odmowy zapłaty kwoty 131,12 zł. Zarzucił naruszenie art. 618f
KPK w zw. z § 8 in fine rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 24.4.2013 r. w sprawie określenia stawek
wynagrodzenia biegłych, taryf zryczałtowanych oraz sposobu dokumentowania wydatków niezbędnych dla wydania
opinii w postępowaniu karnym (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 2049 ze zm.; dalej jako: WynagrBiegKarR), poprzez błędne
ustalenie, że skarżący nie wykazał, iż koszty niezbędne do wydania opinii oraz koszty materiałowe zostały
poniesione przez skarżącego w bezpośrednim związku ze sporządzoną w sprawie opinią oraz nie stanowią one
wydatków niezbędnych do jej wydania. Podnosząc ten zarzut wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia,
poprzez: 1. przyznanie skarżącemu wynagrodzenia wskazanego jako „koszty niezbędne do wydania opinii” w kwocie
94,22 zł brutto zgodnie z przedłożoną fakturą VAT będącą podstawą jej rozliczenia, 2. przyznanie skarżącemu
wynagrodzenia wskazanego jako „koszty materiałowe” w kwocie 36,90 zł brutto zgodnie z przedłożoną fakturą VAT
będącą podstawą jej rozliczenia.
Rozpoznając ten środek odwoławczy, Sąd Rejonowy w K. uznał, że w sprawie wyłoniło się zagadnienie prawne
wymagające zasadniczej wykładni ustawy, które sformułował w powołanym wyżej pytaniu. Prokurator Prokuratury
Krajowej wniósł o odmowę podjęcia uchwały stwierdzając, że w realiach sprawy rozpoznawanej przez Sąd Rejonowy
w K., przedmiot sformułowanego pytania prawnego nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia środka odwoławczego,
wątpliwość jest bowiem wynikiem nieodpowiedniej analizy przepisu art. 618f § 1 KPK oraz § 8 WynagrBiegKarR.
Z uzasadnienia Sądu
W świetle obowiązującego porządku prawnego nie może wszakże istnieć wątpliwość co do tego, że podmiotowi
opiniującemu przysługuje zwrot poniesionych wydatków niezbędnych do wydania opinii. Zgodnie bowiem z treścią
art. 618f § 1 KPK, biegłemu i specjaliście niebędącemu funkcjonariuszem organów procesowych powołanym przez
sąd lub organ prowadzący postępowanie przygotowawcze, przysługuje wynagrodzenie za wykonaną pracę oraz

zwrot poniesionych przez nich wydatków niezbędnych dla wydania opinii. Treść tych regulacji prawnych wprost
wskazuje, iż jedynym kryterium odnoszącym się do zwrotu wydatków jest ich „niezbędność do sporządzenia opinii”.
Pojęcie „niezbędny” oznacza: „taki, bez którego nie można się obejść”. Jednocześnie trzeba podnieść, że
prawodawca w żaden inny sposób nie zawęził kryteriów przyznawania zwrotu kosztów za wydanie opinii. Jedynym
więc warunkiem do spełnienia dla podmiotu opiniującego, a żądającego zwrotu wydatków za wydanie opinii, jest
wyłącznie ich niezbędność do zrealizowania celu wyznaczonego postanowieniem organu procesowego, dotyczącego
zasięgnięcia opinii biegłego bądź instytucji naukowej. Skoro zatem prawodawca nie zawęził tych wydatków do
bezpośrednich, a konstruując wskazane przepisy mógł to zrobić, to nie można wykluczyć zwrotu wydatków
niezbędnych do wydania opinii, ale nieposiadających waloru bezpośredniości.
W tym miejscu wypada zaznaczyć, że pojęcie „bezpośredniości” może, lecz nie musi mieścić się w granicach pojęcia
„niezbędny”. W realiach konkretnej sprawy, organ wydający postanowienie w przedmiocie zwrotu kosztów,
musi dokonać oceny, który wydatek miał charakter niezbędny. Nie zawsze nim jednak - jednocześnie - będzie
wydatek bezpośrednio związany z wydaniem opinii. Stąd też to właśnie na organie procesowym spoczywa
obowiązek umiejętnej oceny tego, czy określony koszt wykazany przez podmiot opiniujący można uznać za
podlegający zwrotowi. Wobec braku bardziej skonkretyzowanych przez prawodawcę kryteriów, organom
podejmującym decyzję w omawianym zakresie, pozostawiono sporą przestrzeń do dokonywania samodzielnej oceny
zakresu wydatków podlegających zwrotowi. Ramy zwrotu poniesionych wydatków niezbędnych do wydania
opinii w praktyce, wyznacza racjonalność oraz zasada doświadczenia życiowego w odniesieniu do
charakteru i specyfiki zasięganej opinii w konkretnej sprawie. Prawodawca nie skonstruował bowiem przepisów
tak, aby można było mówić o numerus clausus wydatków niezbędnych do wydania opinii, które zawsze będą
podlegały zwrotowi. Ten swoisty, charakterystyczny dla konkretnej sprawy, katalog powinien być ustanawiany
w każdej sprawie samodzielnie przez organ podejmujący decyzję co do zwrotu wydatków. Ze zrozumiałych,
praktycznych względów, w każdej sprawie, która ma swoją specyfikę, wydanie opinii może wiązać się z potrzebą
dokonania różnych czynności, co uniemożliwia wprowadzenie do porządku prawnego jednolitego katalogu wydatków
niezbędnych do wydania opinii. Bez znaczenia dla uzyskania zwrotu omawianej kategorii wydatków, powinna też
pozostawać kwestia całokształtu działalności jednostki opiniującej i ustalenie czy wydawanie opinii w ogóle stanowi
podstawę funkcjonowania określonej instytucji, czy też jest jej funkcją poboczną.
Przekazanie Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego, o którym mowa w art. 441 § 1 KPK,
wymaga łącznego wystąpienia trzech przesłanek. Po pierwsze, musi zachodzić istotny problem interpretacyjny. Po
drugie, chodzi o zagadnienie wymagające „zasadniczej wykładni ustawy”, czyli odnoszące się do sytuacji, gdy norma
umożliwia odmienne interpretacje, co jest niekorzystne dla funkcjonowania prawa w praktyce. Po trzecie, chodzi
o zagadnienie wyłaniające się „przy rozpoznawaniu środka odwoławczego”, a więc powiązane z konkretną sprawą
w ten sposób, że od rozstrzygnięcia przekazanego zagadnienia prawnego zależy rozstrzygnięcie sprawy
w postępowaniu odwoławczym. Tym samym przedmiotem zagadnienia prawnego nie może być określenie sposobu
rozstrzygnięcia konkretnej sprawy, zastosowanie przepisów, potwierdzenie albo zaprzeczenie słuszności
określonego poglądu interpretacyjnego prezentowanego przez sąd odwoławczy, a także kwestie ustaleń faktycznych.
Słusznie więc Sąd Najwyższy wskazał, że organ procesowy każdorazowo orzekając o zwrocie wydatków musi
ocenić, czy wskazane przez biegłego albo specjalistę wydatki w związku z wydaniem konkretnej opinii były
niezbędne.
Postanowienie SN z 15.1.2020 r., I KZP 11/19

W świetle obowiązującego porządku prawnego nie może wszakże istnieć wątpliwość co do tego, że podmiotowi opiniującemu przysługuje zwrot poniesionych wydatków niezbędnych do wydania opinii. Prawodawca nie skonstruował bowiem przepisów tak, aby można było mówić o numerus clausus wydatków niezbędnych do wydania opinii, które zawsze będą podlegały zwrotowi. Ten swoisty, charakterystyczny dla konkretnej sprawy, katalog powinien być ustanawiany w każdej sprawie samodzielnie przez organ podejmujący decyzję co do zwrotu wydatków.