Zaostrzona odpowiedzialność sprawcy za prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości
Brzmienie przepisu art. 178a § 4 KK jasno określa surowszą odpowiedzialność sprawcy, który był wcześniej skazany za prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości. Analiza orzecznictwa Sądu Najwyższego potwierdza, że istotną kwestią jest brak zatarcia wcześniejszego skazania w dacie wyrokowania.
Tematyka: odpowiedzialność sprawcy, prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości, art. 178a § 4 KK, skazanie, zatarcie skazania, Sąd Najwyższy, orzecznictwo, surowsza kara
Brzmienie przepisu art. 178a § 4 KK jasno określa surowszą odpowiedzialność sprawcy, który był wcześniej skazany za prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości. Analiza orzecznictwa Sądu Najwyższego potwierdza, że istotną kwestią jest brak zatarcia wcześniejszego skazania w dacie wyrokowania.
Brzmienie przepisu art. 178a § 4 KK nie pozostawia wątpliwości, że jeżeli sprawca czynu z art. 178a § 1 KK był wcześniej prawomocnie skazany za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości podlega surowszej, niż przewidziana w art. 178a § 1 KK odpowiedzialności. (...) Dokonując analizy czynu stypizowanego w art. 178a § 4 KK w orzecznictwie Sądu Najwyższego wypracowany został jednolity pogląd, że przesłanką owej surowszej kwalifikacji czynu jest stwierdzenie, że prawomocne skazanie sprawcy za opisane przestępstwo nie uległo zatarciu w dacie wyrokowania. Opis stanu faktycznego Sąd Rejonowy w L., wyrokiem z 16.3.2017 r., uznał D.B. za winnego tego, że 11.11.2016 r. w miejscowości S. po drodze publicznej w ruchu drogowym kierował samochodem A., będąc w stanie nietrzeźwości nie mniej niż 0,5 promila alkoholu we krwi z tym ustaleniem, że czynu tego dopuścił się będąc uprzednio karanym za kierowanie w stanie nietrzeźwości wyrokiem Sądu Rejonowego w L. z 29.5.2014 r., tj. popełnienia występku określonego w art. 178a § 4 KK i za to skazał go na karę 4 miesięcy pozbawienia wolności. Ponadto, orzeczono wobec oskarżonego, na podstawie art. 42 § 3 KK, środek karny w postaci dożywotniego zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych oraz na podstawie art. 43a § 2 KK świadczenie pieniężne w kwocie 10.000 zł na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej. Wyrok ten nie został zaskarżony i uprawomocnił się 24.3.2017 r. Orzeczenie powyższe zaskarżył w całości wniesioną na korzyść skazanego D.B. kasacją Minister Sprawiedliwości - Prokurator Generalny. Zarzucił w niej „rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa karnego materialnego, a mianowicie art. 178a § 4 KK i art. 76 § 1 KK, przez uznanie, że D.B. był wcześniej skazany za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości uprawomocnionym 6.6.2014 r. wyrokiem Sądu Rejonowego w L. z 29.5.2014 r., mimo że przywołany wyżej wyrok w dacie orzekania przez Sąd meriti uległ już zatarciu z mocy prawa, co nastąpiło 6.12.2016 r., co z kolei implikowało konieczność skazania wymienionego za czyn z art. 178a § 1 KK”, wnosząc w konkluzji o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w L. Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez Ministra Sprawiedliwości - Prokuratora Generalnego na korzyść skazanego od wyroku Sądu Rejonowego w L. z 16.3.2017 r., uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w L. Uzasadnienie SN Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja Ministra Sprawiedliwości - Prokuratora Generalnego, tak w zakresie podniesionego zarzutu, jak i wniosku końcowego, jest oczywiście zasadna, co implikowało jej uwzględnieniem w całości na posiedzeniu w oparciu o przepis art. 535 § KPK. Brzmienie przepisu art. 178a § 4 KK nie pozostawia wątpliwości, że jeżeli sprawca czynu z art. 178a § 1 KK był wcześniej prawomocnie skazany za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości podlega surowszej, niż przewidziana w art. 178a § 1 KK odpowiedzialności. Dokonując analizy czynu stypizowanego w art. 178a § 4 KK w orzecznictwie Sądu Najwyższego wypracowany został jednolity pogląd, że przesłanką owej surowszej kwalifikacji czynu jest stwierdzenie, że prawomocne skazanie sprawcy za opisane przestępstwo nie uległo zatarciu w dacie wyrokowania (zob. postanowienie z 21.8.2012 r., IV KK 59/12 oraz wyroki: z 4.12.2014 r., III KK 381/14; z 1.4.2016 r., III KK 427/15; z 29.6.2017 r., IV KK 3221/17 i z 20.2.2018 r., V KK 517/17). Tak więc, przeszkodą do przyjęcia wobec sprawcy, któremu zarzucono prowadzenie w stanie nietrzeźwości pojazdu mechanicznego w ruchu lądowym surowszej odpowiedzialności karnej z art. 178a § 4 KK, jest fakt zatarcia z mocy prawa wcześniejszego skazania za przestępstwo określone w art. 178a § 1 KK lub wymienione w art. 178a § 4 KK, zaistniały w dacie wyrokowania co do popełnienia czynu określonego w art. 178a § 1 KK, również wtedy, gdy do popełnienia tego czynu doszło przed upływem okresu niezbędnego do zatarcia wcześniejszego skazania (zob. wyrok SN z 21.3.2018 r., III KK 36/18). W tym stanie rzeczy koniecznym warunkiem oceny odpowiedzialności sprawcy na podstawie art. 178a § 4 KK jest dokonanie poprawnej analizy uprzedniej jego karalności w zakresie typów wskazanych w tym przepisie. W niniejszej sprawie, co słusznie wytknięte zostało w kasacji, Sąd Rejonowy w L. zadaniu temu nie sprostał, a skutkowało to rażącym naruszeniem prawa materialnego przez jego wadliwe zastosowanie wobec D.B. Zasadnie wskazuje przy tym skarżący, że sąd meriti dysponował wszelkimi danymi dotyczącymi uprzedniego skazania D.B. za przestępstwo z art. 178a § 1 KK, ponieważ, jak wynika z protokołu rozprawy z 16.3.2017 r., przeprowadzono wówczas m.in. dowód z akt sprawy tego Sądu. Z akt tych wynika natomiast, że D.B. wyrokiem Sądu Rejonowego w L. z 29.5.2014 r. skazany został za przestępstwo z art. 178a § 1 KK, popełnione 4.4.2014 r., na karę 10 miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawieszono na okres próby 2 lat, orzekając jednocześnie środki karne w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych kat. „B” na okres 2 lat z zaliczeniem okresu rzeczywistego zatrzymania prawa jazdy od 4.4.2014 r. oraz świadczenia pieniężnego w kwocie 300 zł na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym i Pomocy Postpenitencjarnej. Wyrok ten uprawomocnił się 6.6.2014 r. Zważywszy, że ani w okresie próby, ani też kolejnych 6 miesięcy od zakończenia tego okresu, nie zarządzono wykonania warunkowo zawieszonej kary pozbawienia wolności, a jednocześnie wykonane zostały wcześniej środki karne (zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych 4.4.2016 r. oraz świadczenie pieniężne 7.10.2014 r., stosownie do treści art. 76 § 1 KK w zw. z art. 76 § 4 KK skazanie powyższe uległo zatarciu z mocy prawa 6.12.2016 r. Nie wchodziło przy tym w grę zastosowanie art. 108 KK, ponieważ, jak wynika z powołanej wyżej karty karnej D.B., wyrok Sądu Rejonowego w L. z 29.5.2014 r. był jego jedynym skazaniem. Zbędne były w związku z tym te wszystkie zawarte w uzasadnieniu kasacji wywody dotyczące nowelizacji art. 76 KK, który zresztą zarówno w dacie czynu, jak i w dacie wyrokowania w tej sprawie, obowiązywał od 15.4.2016 r. w tym samym brzmieniu nadanym ustawą z 11.3.2016 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2016 r., poz. 437 – art. 7 pkt 9). Trafna w tym kontekście jest jedynie ta uwaga, że przepis art. 108 KK nie mógł mieć in concreto zastosowania i z tego względu, że ponowne popełnienie przestępstwa – przed upływem okresu wymaganego do zatarcia skazania – wymaga stwierdzenia powyższego prawomocnym wyrokiem, ten natomiast co do czynu z 11.112016 r., objętego nota bene niniejszą kasacją, uprawomocnił się 24.3.2017 r., a więc już po 6.12.2016 r., kiedy to nastąpiło zatarcie skazania w sprawie Sądu Rejonowego w L. z 29.5.2014 r. i nie mógł w związku z tym mieć znaczenia dla samego faktu wcześniejszego zatarcia skazania. Jest z natury rzeczy oczywiste – przy uwzględnieniu powołanych wyżej zaszłości – że przypisanie D.B. przestępstwa z art. 178a § 4 KK stanowiło rażące naruszenie zarówno tego przepisu, jak i przepisu art. 76 § 1 KK, ponieważ nie uwzględniało wcześniejszego, przed datą wyrokowania, zatarcia skazania za czyn z art. 178a § 1 KK. Poza sporem jawi się twierdzenie, że opisane uchybienie miało istotny, niekorzystny dla skazanego, wpływ na treść zaskarżonego kasacją wyroku w związku ze skazaniem go za typ kwalifikowany, skutkujący surowszą odpowiedzialnością karną. Powyższe względy w rzeczy samej nakazywały uchylenie poddanego kontroli kasacyjnej orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji w celu wyeliminowania stwierdzonego uchybienia w powtórnym postępowaniu. Wyrok SN z 8.1.2019 r., III KK 699/18.
Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok, zgodnie z argumentacją kasacyjną Ministra Sprawiedliwości. Konieczne jest dokładne sprawdzenie historii karnej sprawcy przed zastosowaniem surowszej odpowiedzialności z art. 178a § 4 KK.