Przesłanki zastosowania właściwości delegacyjnej
Układ procesowy, w którym prezes sądu okręgowego lub pracownik tego sądu jest stroną postępowania karnego powinien skutkować wyłączeniem od orzekania w tej sprawie sądu rejonowego - orzekł Sąd Najwyższy. Postanowienie Sądu Najwyższego dotyczyło przekazania sprawy innemu sądowi równorzędnemu w kontekście podejrzenia popełnienia przestępstw na terenie Sądu Okręgowego w R.
Tematyka: sąd najwyższy, właściwość delegacyjna, postępowanie karnego, dobro wymiaru sprawiedliwości, przeniesienie sprawy, Sąd Rejonowy, Sąd Okręgowy, art. 37 KPK
Układ procesowy, w którym prezes sądu okręgowego lub pracownik tego sądu jest stroną postępowania karnego powinien skutkować wyłączeniem od orzekania w tej sprawie sądu rejonowego - orzekł Sąd Najwyższy. Postanowienie Sądu Najwyższego dotyczyło przekazania sprawy innemu sądowi równorzędnemu w kontekście podejrzenia popełnienia przestępstw na terenie Sądu Okręgowego w R.
Układ procesowy, w którym prezes sądu okręgowego lub pracownik tego sądu jest stroną postępowania karnego powinien skutkować wyłączeniem od orzekania w tej sprawie sądu rejonowego, wchodzącego w zakres właściwości tegoż sądu okręgowego - orzekł Sąd Najwyższy. Opis stanu faktycznego Postanowieniem z 22.11.2019 r. Sąd Rejonowy w R. wystąpił w trybie art. 37 KPK do Sądu Najwyższego z wnioskiem o przekazanie niniejszej sprawy innemu Sądowi równorzędnemu. W uzasadnieniu postanowienia podniesiono, że niniejsza sprawa dotyczy wielu czynów, zakwalifikowanych z art. 193 KK, których podejrzany M.B. miał się dopuścić na terenie Sądu Okręgowego w R. Zawiadomienie złożył Przewodniczący II Wydziału Karnego Sądu Okręgowego w R., a z akt sprawy wynika, że osobami uczestniczącymi w zdarzeniach opisanych w zarzutach są Sędziowie Sądu Okręgowego jak i pracownicy tegoż Sądu. Motywując swoje stanowisko Sąd Rejonowy odwołał się do faktu, że pokrzywdzonym jest Prezes Sądu Okręgowego w R., albowiem do czynów miało dochodzić na terenie Sądu Okręgowego w R. w gabinetach prezesa i wiceprezesów, sekretariatach wydziałów oraz gabinecie dyrektora tegoż Sądu. Sąd Najwyższy w sprawie zainicjowanej zażaleniem M.B. na zarządzenie Prokuratora Prokuratury Rejonowej dla miasta R. z 17.8.2018 r. o odmowie przyjęcia zażalenia jako niedopuszczalnego z mocy ustawy, po rozpoznaniu na posiedzeniu w dniu 3.1.2020 r., wniosku Sądu Rejonowego w R. zawartego w postanowieniu z 22.11.2019 r., sygn. akt X KP (...), o przekazanie sprawy do rozpoznania innemu sądowi równorzędnemu, na podstawie art. 37 KPK postanowił: przekazać sprawę do rozpoznania Sądowi Rejonowemu w P. Z uzasadnienia Sądu M.B. jest podejrzany o popełnienie kilku przestępstw określonych w art. 193 KK, które miały mieć miejsce, według postanowienia o przedstawienia zarzutów, na terenie budynku Sądu Okręgowego w R. i miały polegać na tym, że podejrzany, wbrew żądaniu określonych osób (w tym sędziego pełniącego obowiązki Wiceprezesa Sądu Okręgowego w R., Przewodniczącego II Wydziału Karnego, osoby pełniącej obowiązki dyrektora tego Sądu i innych pracowników administracyjnych) nie opuścił określonych w postanowieniu pomieszczeń. Zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstw złożył w tej sprawie Przewodniczący II Wydziału Karnego Sądu Okręgowego w R. Postanowieniem z 16.7.2018 r. Prokurator Rejonowy dla miasta R. powołał dwóch biegłych psychiatrów celem wydania opinii dotyczącej występowania przesłanek z art. 31 § 1 KK oraz ustalenia czy aktualny stan zdrowia pozwala podejrzanemu na udział w postępowaniu i na prowadzenie obrony w sposób samodzielny i rozsądny. Podejrzany M.B. wniósł o zmianę biegłych psychiatrów. Postanowieniem z 7.8.2018 r. Prokurator Prokuratury Rejonowej nie uwzględnił wniosku M.B. o zmianę biegłych. Orzeczenie w przedmiocie wniosku o wyłączenie biegłych psychiatrów zostało zaskarżone przez podejrzanego M.B. zażaleniem wniesionym w dniu 16.8.2018 r. M.B. zakwestionował również postanowienie z 16.7.2018 r. składając w dniu 8.8.2018 r. zażalenie na to postanowienie. Zarządzeniem z 17.8.2018 r. Prokurator Prokuratury Rejonowej dla miasta R. odmówił przyjęcia zażalenia M.B. na postanowienie z 16.7.2018 r. o powołaniu biegłych, jako niedopuszczalnego z mocy ustawy. 5.9.2018 r. do akt sprawy wpłynęło zażalenie podejrzanego na to zarządzenie i to ono, zgodnie z pismem przewodnim Prokuratora, znajdującym się na k. 1 akt X KP (...), jest przedmiotem rozpoznania w niniejszej sprawie. W dniu 27.5.2019 r. sprawa zainicjowana zażaleniem M.B. wpłynęła do Sądu Rejonowego w R. Zaprezentowane okoliczności sprawy uzasadniają jej przekazanie do rozpoznania innemu sądowi równorzędnemu. W dotychczasowym orzecznictwie słusznie przyjmuje się, że układ procesowy, w którym prezes sądu okręgowego lub pracownik tego sądu jest stroną postępowania karnego powinien skutkować wyłączeniem od orzekania w tej sprawie sądu rejonowego, wchodzącego w zakres właściwości tegoż sądu okręgowego (por. m.in.: postanowienie SN z 11.12.2019 r., IV KO 161/19; postanowienie SN z 21.2.2013 r., V KO 3/13; postanowienie SN z 29.1.2014 r., IV KO 109/13). Ponadto uznaje się, że „jeśli przedmiotowy czyn miał być popełniony w siedzibie sądu okręgowego w toku interwencji Policji podjętej na wezwanie prezesa tego sądu, to dla uniknięcia zarzutów, które mogłyby wskazywać na brak obiektywizmu i bezstronności przy rozpoznaniu zażalenia, celowe jest, by nie było ono rozstrzygane przez sąd rejonowy funkcjonujący w obszarze właściwości miejscowej tego sądu okręgowego” (postanowienie SN z 7.6.2018 r., V KO 41/18). W ocenie Sądu Najwyższego jest prawdopodobne, że w razie rozstrzygania przedmiotowej sprawy przez wyżej wymieniony Sąd Rejonowy mogłoby powstać przekonanie (zapewne nieuzasadnione), o braku warunków do jej rozstrzygnięcia w sposób obiektywny. Tymczasem w orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się zasadnie, że kryterium „dobra wymiaru sprawiedliwości” z art. 37 KPK należy odnosić do sytuacji, które mogą stwarzać w odbiorze społecznym przekonanie o niezdolności tego sądu do obiektywnego i rzetelnego rozpoznania sprawy (zob. postanowienie SN z 16.5.2018 r., V KO 31/18; postanowienie SN z 14.6.2018 r., III KO 62/18). W zaistniałym układzie sytuacyjnym przekazanie sprawy innemu sądowi równorzędnemu ma na celu wykluczenie mogących powstać w opinii publicznej nieuzasadnionych wątpliwości w tej materii. Podsumowując, dobro wymiaru sprawiedliwości uzasadnia przeniesienie rozpoznania sprawy o sygn. akt X KP (...) do innego sądu równorzędnego. Jednocześnie Sąd Najwyższy uznał, że sądem właściwym powinna być jednostka spoza właściwości Sądu Okręgowego w R., dlatego też przekazał tę sprawę do rozpoznania Sądowi Rejonowemu w P. Sąd Najwyższy może z inicjatywy właściwego sądu przekazać sprawę do rozpoznania innemu sądowi równorzędnemu, jeżeli wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości, o czym stanowi przepis art. 37 KPK. Przepis art. 37 KPK, określający wyjątek od zasady rozpoznawania sprawy przez sąd miejsca popełnienia przestępstwa, ma na względzie takie sytuacje, które mogą właśnie stwarzać przekonanie o braku warunków do rozpoznania danej sprawy w obiektywny sposób. Jednak skorzystanie z wyjątkowej instytucji procesowej, jaką jest zmiana właściwości miejscowej na podstawie art. 37 KPK, musi zostać poprzedzone ustaleniem o spełnieniu przesłanki wymienionej w tym przepisie, tj. wykazaniem, że rozpoznanie przedmiotowej sprawy w sądzie dotychczas właściwym zagraża dobru wymiaru sprawiedliwości (postanowienie SN z 17.7.2019 r., IV KO 61/19). Nie ulega wątpliwości, że kryterium „dobra wymiaru sprawiedliwości”, uzasadniające korzystanie z właściwości delegacyjnej na podstawie art. 37 KPK, przejawia się także w realnym zagrożeniu obiektywizmu w orzekaniu o odpowiedzialności karnej. Jeżeli możliwe jest więc usunięcie takiego niepożądanego stanu poprzez dopuszczenie odstępstwa od zasad wyznaczających właściwość sądu, to sprawę należy przekazać innemu sądowi. W analizowanej sprawie Sąd Najwyższy zasadnie wskazał, że układ procesowy, w którym prezes sądu okręgowego lub pracownik tego sądu jest stroną postępowania karnego powinien skutkować wyłączeniem od orzekania w tej sprawie sądu rejonowego, wchodzącego w zakres właściwości tegoż sądu okręgowego. Postanowienie SN z 3.1.2020 r., IV KO 159/19
Sąd Najwyższy uznał konieczność przeniesienia rozpoznania sprawy do innego sądu równorzędnego, aby zapewnić dobro wymiaru sprawiedliwości. Zastosowanie właściwości delegacyjnej na podstawie art. 37 KPK ma na celu zachowanie obiektywizmu w orzekaniu o odpowiedzialności karnej.