Istota występku naruszenie zasad bezpieczeństwa w określonej sferze ruchu i spowodowanie wypadku

Istotą występku z art. 177 § 1 KK jest naruszenie, chociażby nieumyślne, zasad bezpieczeństwa w określonej sferze ruchu i spowodowanie wypadku. Publikacja omawia szczegółowo sprawę J.K., która została uznana za winną naruszenia zasad bezpieczeństwa ruchu drogowego oraz skutkującego wypadkiem, w którym inna osoba odniosła obrażenia ciała. Analizuje decyzje sądowe oraz argumenty obrony i oskarżenia dotyczące umyślności lub nieumyślności czynu, oraz konsekwencje prawne dla sprawcy.

Tematyka: występek, naruszenie zasad bezpieczeństwa, wypadek drogowy, umyślność, nieumyślność, Sąd Najwyższy, kasacja, analiza dowodów

Istotą występku z art. 177 § 1 KK jest naruszenie, chociażby nieumyślne, zasad bezpieczeństwa w określonej
sferze ruchu i spowodowanie wypadku, w którym inna osoba odnosi obrażenia ciała określone w art. 157 § 1
KK. Nie może zatem ulegać wątpliwości, że ustalenie rodzaju naruszonych zasad bezpieczeństwa oraz
kwestii, czy do ich naruszenia doszło umyślnie czy nieumyślnie, może mieć zasadnicze znaczenie z punktu
widzenia oceny stopnia zawinienia sprawcy, a w konsekwencji rzutować może na rozstrzygnięcie o karze.
Opis stanu faktycznego
Wyrokiem nakazowym z 23.2.2017 r. Sąd Rejonowy w W. uznał J.K. za winną tego, że 27.2.2016 r. w W. kierując
samochodem marki Porsche nieumyślnie naruszyła zasady bezpieczeństwa określone w art. 3 ust. 1, art. 19 ust. 1
oraz art. 22 ust. 1 i 4 PrDrog w ten sposób, że jadąc ulicą D. w kierunku K. i, wykonując manewr zmiany pasa ruchu,
nie zachowała szczególnej ostrożności przez nieustąpienie pierwszeństwa pojazdowi marki Nissan, doprowadzając
do zderzenia tych pojazdów, w wyniku którego samochód marki Nissan zderzył się z jadącym w tym samym kierunku
pojazdem marki Toyota, wskutek czego M.B., pasażerka tego pojazdu doznała obrażeń ciała skutkujących
naruszeniem czynności organizmu trwającym dłużej niż 7 dni. Czyn sprawczyni wypełnił znamiona przestępstwa
określonego w art. 177 § 1 KK. Na tej podstawie prawnej oraz w zw. z art. 37a KK rozpoznający sprawę Sąd
wymierzył jej karę grzywny w liczbie 100 stawek dziennych, ustalając wysokość jednej stawki na 30 zł. Na podstawie
art. 46 § 2 KK orzekł wobec oskarżonej obowiązek zapłaty na rzecz pokrzywdzonej M.B. nawiązki w wysokości 3000
zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, a także zasądził od oskarżonej na rzecz Skarbu Państwa 510
złotych tytułem kosztów sądowych. Żadna ze stron postępowania nie wniosła sprzeciwu i w ten sposób 12.4.2017 r.
orzeczenie się uprawomocniło. 20.12.2017 r.
Do Sądu Najwyższego wpłynęła kasacja od opisanego wyroku, wniesiona przez Ministra Sprawiedliwości -
Prokuratora Generalnego na niekorzyść skazanej. Skarżący, powołując się na przepisy określone w art. 523 § 1
KPA, 526 § 1 KPA i 537 § 1 i 2 KPA, zaskarżył wyrok w całości, zarzucając rażące i mogące mieć istotny wpływ na
treść wyroku naruszenie przepisów prawa karnego procesowego, a mianowicie art. 500 § 1 i 3 KPK, polegające na
niesłusznym przyjęciu, że okoliczności czynu zarzuconego oskarżonej nie budziły wątpliwości, co w konsekwencji
doprowadziło do rozpoznania sprawy J.K. na posiedzeniu i wydaniu wyroku nakazowego. Tymczasem, w świetle
dowodów wskazane w akcie oskarżenia, istotne dla właściwej oceny prawnej czynu okoliczności dotyczące
nieumyślnego naruszenia zasad bezpieczeństwa w ruchu lądowym, budziły poważne wątpliwości, przez co wyłączały
dopuszczalność nakazowego trybu rozpoznania sprawy i nakazywały skierowanie sprawy na rozprawę celem
przeprowadzenia postępowania dowodowego. Odwołując się do przestawionego zarzutu skarżący wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu 24.4.2018 r. wniesionej przez Ministra Sprawiedliwości - Prokuratora Generalnego
kasacji na niekorzyść skazanej, uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Rejonowemu w W. do
ponownego rozpoznania.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja zasługuje na uwzględnienie, ponieważ zaskarżony wyrok zapadł z rażącą
obrazą przepisów określonych w art. 500 § 1 i 3 KPK. Przepisy te pozwalają na wydanie wyroku nakazowego
i wymierzenie kary ograniczenia wolności lub grzywny w sprawach, w których prowadzono dochodzenie, o ile na
podstawie zebranego w postępowaniu przygotowawczym materiału, przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne,
a także, jeżeli na podstawie zebranych dowodów okoliczności czynu i wina oskarżonego nie budzą wątpliwości. Brak
spełnienia któregokolwiek z wymienionych warunków wyklucza możliwość wydania wyroku nakazowego, co
oznacza konieczność skierowania sprawy do rozpoznania na rozprawie głównej. W orzecznictwie przyjmuje
się, że wydanie wyroku nakazowego uzależnione jest od osiągnięcia przez sąd, na gruncie zebranego
w dochodzeniu materiału dowodowego, określonego stopnia pewności co do tego, że okoliczności popełnienia czynu
przez oskarżonego i jego wina nie budzą wątpliwości. Wymóg ten jest spełniony zazwyczaj wówczas, gdy oskarżony
przyznał się do zarzuconemu mu czynu, a przyznanie to nie nasuwa zastrzeżeń lub gdy wymowa zgromadzonych
dowodów jest oczywista.
Przechodząc na grunt rozważanej sprawy należy zauważyć, że J.K. 23.5.2016 r. została przesłuchana w charakterze
świadka, a gdy następnie postawiono jej zarzut popełnienia występku z art. 177 § 1 KK oświadczyła, że przyznaje się
do jego popełnienia i odwołała się do swoich zeznań. Dodała również, że żałuje tego co zrobiła, uczyniła to
nieumyślnie. Procesowe wypowiedzi oskarżonej nie zawierają zatem żadnej relacji związanej z przebiegiem

zdarzenia (jej wcześniejsze zeznania, ze względu na zakaz dowodowy, nie mogą być w procesie wykorzystane).
Zdawkowe oświadczenie oskarżonej, że przyznaje się do popełnienia zarzuconego jej czynu i wskazanie na
nieumyślność działania, w realiach rozważanej sprawy okazało się niewystarczające do wydania wyroku
nakazowego. Wydanie takiego wyroku jest dopuszczalne, gdy wątpliwości nie budzi nie tylko zasadnicza kwestia
sprawstwa czynu przez określoną osobę, ale wszelkie okoliczności, które są istotne dla właściwej oceny prawnej
czynu będącego przedmiotem osądu. Stwierdzenie jakichkolwiek wątpliwości nakazuje sadowi skierowanie sprawy
na rozprawę celem przeprowadzenia postępowania dowodowego, które pozwoli te wątpliwości wyjaśnić.
Istotą występku z art. 177 § 1 KK jest naruszenie, chociażby nieumyślne, zasad bezpieczeństwa w określonej sferze
ruchu i spowodowanie wypadku, w którym inna osoba odnosi obrażenia ciała określone w art. 157 § 1 KK. Nie może
zatem ulegać wątpliwości, że ustalenie rodzaju naruszonych zasad bezpieczeństwa oraz kwestii, czy do ich
naruszenia doszło umyślnie czy nieumyślnie, może mieć zasadnicze znaczenie z punktu widzenia oceny stopnia
zawinienia sprawcy, a w konsekwencji rzutować może na rozstrzygnięcie o karze. Z opisu czynu przypisanego
wynika, że J.K. nieumyślnie naruszyła zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym wykonując manewr zmiany pasa
ruchu, nie zachowała przy tym szczególnej ostrożności i nie ustąpiła pierwszeństwa innemu pojazdowi. Wymieniono
przy tym owe zasady i wskazano ich umocowanie prawne wynikające z PrDrog: ogólna zasada zachowania
ostrożności (art. 3 ust. 1 PrDrog), zasada prowadzenia pojazdu z prędkością zapewniającą panowanie nad pojazdem
(art. 19 ust. 1 PrDrog) i zasady zachowania szczególnej ostrożności przez kierującego wykonującego manewr
zmiany pasa ruchu i obowiązku ustąpienia pierwszeństwa pojazdowi jadącemu po pasie ruchu, na który kierujący –
zmieniający pas ruchu – zamierza wjechać (art. 22 ust. 1 i ust. 2 pkt 4 PrDrog). Zaprezentowany opis zachowania
skazanej oraz kwalifikacja prawna rzekomo naruszonych przez nią zasad nasuwają istotne zastrzeżenia i w świetle
zgromadzonych dowodów powinny wzbudzić w Sądzie orzekającym zasadnicze wątpliwości.
Jak słusznie zauważono w uzasadnieniu kasacji, z zeznań P.K. wynika, że skazana jadąc lewym pasem,
przeznaczonym do skrętu w lewo, zaczęła go wyprzedzać, zajechała mu drogę i uderzyła w przód prowadzonego
przez niego samochodu marki Nissan. Z protokołu oględzin miejsca zdarzenia oraz szkicu wynika, że skazana
poruszała się lewym skrajnym pasem ruchu, oznaczonym linią P - 2, na którym namalowany jest też znak P - 8b.
Stosownie do § 86 rozporządzenia Ministra Infrastruktury oraz Spraw Wewnętrznych i Administracji z 31.7.2002 r.
w sprawie znaków i sygnałów drogowych (Dz.U. z 2002 r. Nr 170, poz. 1393; dalej jako: ZnakDrogR02), znak P - 2
oznacza linię pojedynczą ciągłą, oddzielającą pasy ruchu o tym samym kierunku z zakazem przejeżdżania
i najeżdżania na nią. Natomiast zgodnie z § 87 ust. 1 pkt 2 ZnakDrogR02, znak P - 8b - strzałka kierunkowa do
skręcania - oznacza, że jazda z pasa ruchu, na którym został usytuowany, jest dozwolona tylko w kierunku
wskazanym przez strzałkę. W świetle tych dowodów i okoliczności orzekający w sprawie Sąd powinien rozważyć, czy
skazana wbrew opisanym wyżej znakom i wynikającym z nich nakazom i obowiązkom nie skręciła w lewo, lecz
przekroczyła linię ciągłą rozgraniczającą pasy ruchu i czy w związku z tym opis najpierw zarzuconego, a później
przypisanego jej czynu odpowiada rzeczywistości, a także czy zachowaniem swoim naruszyła wskazane w zarzucie
zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym oraz czy naruszenie zasad w istocie było nieumyślne. Jak łatwo zauważyć,
ustalenie, że skazana nie dostosowała się do nakazu skrętu w lewo i wbrew zakazowi przekroczyła linię
ciągłą w celu kontynuowania jazdy na wprost czyni wątpliwą możliwość przyjęcia, że jej zachowanie
ograniczało się jedynie do błędu związanego z niezachowaniem wymaganej ostrożności,
charakterystycznego dla nieumyślności.
Rozpoznający sprawę Sąd Rejonowy w W. nie sprostał powinności dokonania analizy materiału dowodowego
z najwyższą starannością dla ustalenia przyczyn zaistnienia wypadku drogowego i wyjaśnienia okoliczności jego
przebiegu. Brak tej staranności po stronie Sądu w konsekwencji spowodował rażące naruszenie przepisów
określonych w art. 500 § 1 i 3 KPK, ponieważ określony stan rzeczy wykluczał możliwość procedowania w trybie
nakazowym. Nie ma wątpliwości, że kwestia prawidłowego ustalenia przebiegu zdarzenia, rodzaju
naruszonych zasad bezpieczeństwa w ruchu i kwestii umyślnego bądź nieumyślnego ich naruszenia miała
zasadnicze znaczenie dla oceny stopnia winy, a w konsekwencji dla rozstrzygnięcia o karze i środku karnym
w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych. Kierując się powyższym tokiem rozumowania należy
uznać za słuszne uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu w W. do
ponownego rozpoznania, w toku którego wnikliwa analiza materiału dowodowego doprowadzi do słusznego
rozstrzygnięcia.
Wyrok SN z 24.4.2018 r., II KK 446/17.

Sąd Najwyższy uchylił wyrok nakazowy wobec J.K. i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Decyzja ta wynikała z rażącego naruszenia przepisów procesowych oraz braku wystarczającej analizy dowodów. Publikacja podsumowuje istotę sprawy, konieczność analizy szczegółów zdarzenia oraz znaczenie ustalenia umyślności lub nieumyślności naruszenia zasad bezpieczeństwa w ruchu drogowym.