Przestępstwa podobne

Czyny z art. 178a § 4 KK oraz z art. 244 KK chronią różne dobra prawne. Oskarżonemu skazanemu za prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości po wcześniejszym skazaniu za to samo przestępstwo, nie można przypisać podobieństwa czynu do występku niezastosowania się do zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych, stypizowanego w art. 244 KK. Publikacja analizuje orzecznictwo dotyczące podobieństwa przestępstw i wyroków w kontekście art. 75 § 1 KK oraz art. 115 § 3 KK.

Tematyka: przestępstwo, art. 178a § 4 KK, art. 244 KK, podobieństwo czynów, kara pozbawienia wolności, warunkowe zawieszenie wykonania kary, Sąd Najwyższy, zarządzenie wykonania kary, umorzenie postępowania, rażące naruszenie prawa

Czyny z art. 178a § 4 KK oraz z art. 244 KK chronią różne dobra prawne. Oskarżonemu skazanemu za prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości po wcześniejszym skazaniu za to samo przestępstwo, nie można przypisać podobieństwa czynu do występku niezastosowania się do zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych, stypizowanego w art. 244 KK. Publikacja analizuje orzecznictwo dotyczące podobieństwa przestępstw i wyroków w kontekście art. 75 § 1 KK oraz art. 115 § 3 KK.

Czyny z art. 178a § 4 KK (poza częścią in fine) oraz z art. 244 KK. chronią różne dobra prawne. Pierwszy
z nich godzi w bezpieczeństwo w ruchu, drugi skierowany jest przeciwko wymiarowi sprawiedliwości. Jeżeli
więc, oskarżonemu nie przypisano czynu polegającego na prowadzeniu pojazdu mechanicznego w stanie
nietrzeźwości w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych, a wyłącznie
prowadzenie w takim stanie pojazdu mechanicznego w sytuacji wcześniejszego skazania za przestępstwo
z art. 178a § 1 KK, to nie może być mowy o podobieństwie tego czynu do popełnionego następnie występku
niezastosowania się do zakazu prowadzenia pojazdów stypizowanego w art. 244 KK.
Opis stanu faktycznego
Wyrokiem z 26.9.2011 r. Sąd Rejonowy w I. uznał M.L. za winnego popełnienia przestępstwa określonego w art.
178a § 1 i 4 KK, polegającego na tym, że 22.4.2011 r. na parkingu samochodowym przed sklepem, przy ul. D. w I.,
będąc w stanie nietrzeźwości 0,95 i 1,00 mg/1dcm3 alkoholu w wydychanym powietrzu, kierował w ruchu drogowym
samochodem osobowym marki Nissan Tiida, przy czym czynu tego dopuścił się będąc wcześniej skazanym
prawomocnym wyrokiem za prowadzenie pojazdów mechanicznych w stanie nietrzeźwości i za to wymierzył mu karę
roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby 3 lat. Nadto, orzeczono
wobec oskarżonego grzywnę w wysokości 100 stawek dziennych przy ustaleniu jednej stawki dziennej na kwotę 30
złotych oraz środek karny zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na okres 2 lat.
Wyrok ten, nie został zaskarżony przez strony i uprawomocnił się 4.10.2011 r. Postanowieniem z 4.6.2014 r. Sąd
Rejonowy w I., na podstawie art. 75 § 1 KK, zarządził wykonanie kary roku pozbawienia wolności orzeczonej wobec
M.L. powołanym wyżej orzeczeniem, skracając ją o 100 dni odpowiadających liczbie uiszczonych przez niego stawek
dziennych grzywny.
Postanowienie powyższe zaskarżył w całości wniesioną na korzyść skazanego kasacją Minister Sprawiedliwości-
Prokurator Generalny. W kasacji zarzucił:
1) rażące i mające istotny wpływ na treść postanowienia naruszenie przepisu prawa karnego materialnego,
a mianowicie art. 75 § 1 KK, polegające na zarządzeniu na jego podstawie wykonania warunkowo zawieszonej kary
pozbawienia wolności w sytuacji, gdy popełnione w okresie próby przestępstwa, za które orzeczono prawomocnie
karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, nie były podobnymi przestępstwami
umyślnymi do przestępstwa będącego przedmiotem rozpoznania w rozumieniu art. 115 § 3 KK, a tym samym nie
było podstaw do obligatoryjnego zarządzenia kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania
orzeczonej prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w I. z 26.9.2011 r.;
2) rażące i mające wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa karnego wykonawczego, a mianowicie art. 22
§ 1 KKW i art. 178 § 2 KKW, w brzmieniu obowiązującym do 30.6.2015 r., polegające na niezasadnym odstąpieniu
przez Sąd od zawiadomienia skazanego o terminie posiedzenia, i wydaniu na nim, na podstawie art. 75 § 1 KK, pod
nieobecność skazanego, postanowienia o zarządzeniu wykonania warunkowo zawieszonej kary pozbawienia
wolności, co łącznie z jednoczesnym przesłaniem odpisu tego postanowienia na niewłaściwy adres do
korespondencji i w konsekwencji tego pobawienia skazanego możliwości zaskarżenia nieprawomocnego orzeczenia
do instancji odwoławczej, doprowadziło do naruszenia jego prawa do obrony wynikającego z art. 6 KPK.
W oparciu o powyższe zarzuty Minister Sprawiedliwości-Prokurator Generalny wniósł o uchylenie zaskarżonego
postanowienia i umorzenie postępowania wykonawczego na podstawie art. 15 § 1 KKW, wobec zatarcia skazania.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 KPK kasacji wniesionej przez Ministra
Sprawiedliwości-Prokuratora Generalnego na korzyść skazanego wobec skazanego warunkowo zawieszonej kary
pozbawienia wolności, postanowił uchylić zaskarżone postanowienie i na podstawie art. 15 § 1 KKW umorzyć
postępowania wykonawcze.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego, mimo pewnych niedoskonałości wniesionego w niniejszej sprawie na korzyść
skazanego nadzwyczajnego środka zaskarżenia, kasacja Ministra Sprawiedliwości-Prokuratora Generalnego jest
oczywiście zasadna, w związku z czym możliwe było jej uwzględnienie na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 KPK.
Nie ulega przede wszystkim wątpliwości, że procedujący w postępowaniu wykonawczym Sąd Rejonowy w I. naruszył
i to w sposób rażący prawo materialne tj. art. 75 § 1 KK. Przepis ten w dacie orzekania przez sąd w przedmiocie
zarządzenia wykonania warunkowo zawieszonej kary pozbawienia wolności przewidywał obligatoryjne zarządzenie



wykonania takiej kary, jeżeli skazany w okresie próby popełnił podobne przestępstwo umyślne, za które orzeczono
prawomocnie karę pozbawienia wolności.
Nie można odmówić racji autorowi kasacji, że w realiach niniejszej sprawy przesłanka obligatoryjnego zarządzenia
wykonania kary warunkowo zawieszonej, jaką było popełnienie w okresie próby umyślnego przestępstwa podobnego,
nie wystąpiła.
SN wskazał, że powodem wszczęcia procedury zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności warunkowo
zawieszonej było powzięcie przez sąd w postępowaniu wykonawczym informacji o skazaniu M.L. przez Sąd
Rejonowy w I. wyrokiem z 3.7.2012 r. Orzeczeniem tym wyżej wymieniony uznany został za winnego popełnienia,
w warunkach ciągu przestępstw, dwóch czynów z art. 244 KK, polegających na tym, że 21.3 i 3.4.2012 r. w I.
kierował samochodem osobowym marki Nissan Tiida, czym nie zastosował się do orzeczonego przez Sąd Rejonowy
w I. zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na okres do 4.10.2012 r. Za te występki sąd meriti na
mocy art. 244 KK w zw. z art. 91 § 1 KK wymierzył oskarżonemu karę 6 miesięcy pozbawienia wolności
z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby 4 lat oraz grzywnę w wymiarze 80 stawek dziennych przy
ustaleniu wysokości jednej stawki na kwotę 30 złotych.
W świetle wskazanych wyżej ustaleń zasadnie autor kasacji wywiódł, że przypisane skazanemu wyrokiem Sądu
Rejonowego w I. czyny zakwalifikowane z art. 244 KK k.k. nie są przestępstwami podobnymi do czynu
określonego w art. 178a § 4 KK, za który – wyrokiem tegoż Sądu – orzeczono wobec M.L. karę roku pozbawienia
wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania. Trafnie wskazuje skarżący, że art. 178a § 4 KK. cechuje
niejednorodny charakter normatywny. W przepisie tym zawarte zostały alternatywnie określone znamiona
kwalifikujące czyn polegający na prowadzeniu pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości, którymi są: 1)
uprzednie prawomocne skazanie za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem
środka odurzającego albo za przestępstwo określone w art. 173 KK, art. 174 KK, art. 177 KK, lub art. 355 § 2 KK
popełnione w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo 2) dopuszczenie się czynu
określonego w art. 178a § 1 KK w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych
orzeczonego w związku ze skazaniem za przestępstwo.
O ile w tym ostatnim przypadku, tj. popełnienia czynu z art. 178a § 1 KK w okresie obowiązywania zakazu
prowadzenia pojazdów mechanicznych orzeczonego w związku ze skazaniem, możliwe jest hipotetyczne rozważanie
podobieństwa przestępstwa z art. 178a § 4 KK do przestępstwa określonego w art. 244 KK, a to z uwagi na pośredni
przedmiot ochrony, o tyle możliwość taka nie istnieje, gdy powodem przypisania takiego występku są pozostałe
znamiona kwalifikujące.
Oczywista w tym stanie rzeczy zasadność sformułowanego w pkt I kasacji zarzutu rażącego naruszenia prawa
materialnego, które z uwagi na swoje konsekwencje – obligatoryjne zarządzenie wykonania warunkowo zawieszonej
kary pozbawienia wolności – miało bezspornie istotny wpływ na treść zaskarżonego postanowienia, jest
wystarczające do wydania przez Sąd Najwyższy orzeczenia kasatoryjnego czyniąc zbędnym (art. 518 KPK w zw.
z art. 436 KPK) rozpoznanie pozostałych uchybień, w tym kwestii ewentualnego naruszenia prawa procesowego,
aczkolwiek podzielić należy w szczególności te rozważania kasatora, w których wskazuje on na konsekwencje
prawne stwierdzenia przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 17.7.2013 r. (SK 9/10), n iekonstytucyjności art. 75
§ 1 KK w zakresie, w jakim nie przewiduje możliwości odstąpienia przez sąd od zarządzenia wykonania kary
w sytuacji, gdy wobec skazanego – jak w niniejszej sprawie – ponownie orzeczono karę pozbawienia
wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, jeżeli przemawiają za tym szczególne względy.
Konsekwencją uchylenia zaskarżonego kasacją orzeczenia musiało być jednoczesne wydanie orzeczenia
następczego przez umorzenie postępowania wykonawczego (art. 15 § 1 KKW). Określony w wyroku Sądu
Rejonowego w I. okres próby upłynął 4.10.2014 r., a wobec zakończenia liczonego od tej daty biegu 6 miesięcznego
terminu określonego w art. 75 § 4 KK, zarządzenie wykonania kary chociażby na podstawie art. 75 § 2 KK nie jest już
możliwe.
Przestępstwami podobnymi, zgodnie z dyspozycją art. 115 § 3 KK, są między innymi przestępstwa należące do tego
samego rodzaju. Tymczasem czyny z art. 178a § 4 KK (poza częścią in fine) oraz z art. 244 KK chronią różne dobra
prawne. Pierwszy z nich godzi w bezpieczeństwo w ruchu, drugi skierowany jest przeciwko wymiarowi
sprawiedliwości. Jeżeli więc, oskarżonemu nie przypisano czynu polegającego na prowadzeniu pojazdu
mechanicznego w stanie nietrzeźwości w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych,
a wyłącznie prowadzenie w takim stanie pojazdu mechanicznego w sytuacji wcześniejszego skazania za
przestępstwo z art. 178a § 1 KK, to nie może być mowy o podobieństwie tego czynu do popełnionego następnie
występku niezastosowania się do zakazu prowadzenia pojazdów, stypizowanego w art. 244 KK.
Postanowienie SN z 10.4.2018 r., III KK 97/18.







Sąd Najwyższy uchylił postanowienie o wykonaniu warunkowo zawieszonej kary pozbawienia wolności, uzasadniając to brakiem podobieństwa czynów z art. 178a § 4 KK i art. 244 KK. Decyzja ta wynikała z braku znamion kwalifikujących czyn jako podobny oraz rażącego naruszenia prawa materialnego. Postępowanie wykonawcze zostało umorzone na podstawie art. 15 § 1 KKW.