Nieodpłatne przekazanie zajętych przedmiotów w stanie epidemii
Ustawa z 31.3.2020 r. wprowadziła zmiany w Kodeksie postępowania karnego, umożliwiając nieodpłatne przekazanie zajętych przedmiotów leczniczych w stanie zagrożenia epidemicznego lub epidemii. Nowy przepis art. 232b KPK daje organom możliwość rozdysponowania przedmiotów mających znaczenie dla zdrowia lub bezpieczeństwa publicznego. Nieprecyzyjność przepisu budzi jednak wątpliwości co do jego zastosowania i konsekwencji prawnych.
Tematyka: nieodpłatne przekazanie, przedmioty lecznicze, stan epidemii, Kodeks postępowania karnego, zagrożenie epidemiczne, bezpieczeństwo publiczne
Ustawa z 31.3.2020 r. wprowadziła zmiany w Kodeksie postępowania karnego, umożliwiając nieodpłatne przekazanie zajętych przedmiotów leczniczych w stanie zagrożenia epidemicznego lub epidemii. Nowy przepis art. 232b KPK daje organom możliwość rozdysponowania przedmiotów mających znaczenie dla zdrowia lub bezpieczeństwa publicznego. Nieprecyzyjność przepisu budzi jednak wątpliwości co do jego zastosowania i konsekwencji prawnych.
Ustawą z 31.3.2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2020 r. poz. 568; dalej jako: ZmKoronawirusU2 0), która weszła w życie 31.3.2020 r. wprowadziła szeregów zmian mających na celu niwelowanie skutków sytuacji kryzysowej również w sferze postępowania karnego. Do ustawy z 6.6.1997 r. – Kodeks postępowania karnego (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 30) wprowadzono nowy przepis art. 232b KPK, który daje możliwość nieodpłatnego przekazania zajętych przedmiotów leczniczych. Kiedy może to nastąpić? Komu mogą zostać przekazane takie przedmioty? Kto decyduje o przekazaniu? Kiedy można przekazać przedmioty lecznicze Tytułem wstępu zaakcentować należy, że Kodeks postępowania karnego umożliwiał urzędowi prokuratorskiemu zastosowanie regulacji wynikającej z treści przepisu art. 291 KPK, dotyczącej zabezpieczenia majątkowego. Zabezpieczenie to miało na celu umożliwienie wykonania przyszłych ewentualnie orzeczonych kar. Przepis ten jednakże nie torował drogi dla organów procesowych w sferze dowolności postępowania względem np. zabezpieczonego mienia w postaci nieruchomości do czasu prawomocnego zakończenia postępowania jurysdykcyjnego. Nowo wprowadzony przepis art. 232b KPK, już taką możliwość daje, co zdaniem autora jest założeniem błędnym, godzącym w fundamentalne zasady prawa, o czym więcej poniżej. Wskazać należy dodatkowo, że przepis art. 291 KPK, jak podkreśla się w doktrynie stosowany musi być ostrożnie, przy zachowaniu i spełnieniu określonych przesłanek, w tym względzie judykatura wypracowała już odpowiednie mechanizmy dokonujące oceny racjonalności i zasadności zastosowania tego środka. W przypadku zaś sformułowanego w sposób tak ogólnikowo przepisu art. 232b KPK, nie sposób takich reguł się doszukać. ZmKoronawirusU20 dopuściła możliwość rozdysponowania zajętych przedmiotów również w sposób umożliwiający ich nieodpłatnego przekazanie odpowiednim służbom. Komentowany przepis stanowi w § 1 „W stanie zagrożenia epidemicznego lub stanie epidemii zajęte przedmioty mające znaczenie dla zdrowia lub bezpieczeństwa publicznego, można nieodpłatnie przekazać podmiotom leczniczym, Państwowej Straży Pożarnej, Siłom Zbrojnym Rzeczypospolitej Polskiej, Policji, Straży Granicznej oraz instytucjom państwowym i samorządowym”. Przepis ten ma zastosowanie jednak tylko w stanie zagrożenia epidemicznego lub w stanie epidemii. Ustawodawca zawęził również kategorie możliwych do przekazania przedmiotów do przedmiotów mających znaczenie dla zdrowia lub bezpieczeństwa publicznego. W czasie zagrożenia epidemiologicznego lub w stanie epidemii zajęte przedmioty, jeśli są użyteczne, należy przekazać odpowiednim służbom. Wskazując, że przekazanie nastąpi nieodpłatnie. Przepis ten charakteryzuje się pewną dowolnością. Nie wskazano wszak dokładnie jakie to przedmioty uznawać należy za mające znaczenie dla zdrowia lub bezpieczeństwa publicznego. Zapewne praktyka w stosowaniu przedmiotowego zapisu pozwoli wypracować stosowne normy. Komu mogą zostać przekazane takie przedmioty? Zajęte przedmioty mogą zostać nieodpłatnie przekazane podmiotom leczniczym, Państwowej Straży Pożarnej, Siłom Zbrojnym Rzeczypospolitej Polskiej, Policji, Straży Granicznej oraz instytucjom państwowym i samorządowym. Kto decyduje o przekazaniu? Postanowienie o nieodpłatnym przekazaniu przedmiotów wydaje w postępowaniu przygotowawczym prokurator, a po wniesieniu aktu oskarżenia sąd właściwy do rozpoznania sprawy. Zwrócenia uwagi wymaga fakt, że na postanowienie w przedmiocie przekazania zajętych przedmiotów służy zażalenie, którego wniesienie nie powoduje wstrzymania wykonania przedmiotowego postanawiania. Słusznie wskazać należy, że wszelkiego tego rodzaju posunięcia gwarantujące możliwość zapewnienia bezpieczeństwa szeroko rozumianego z punktu widzenia ogółu społeczeństwa są pożądane. Nie można jednakże stracić z pola widzenia zasadniczej kwestii jaką jest zapewnienie bezpieczeństwa zdrowia przez organy Państwa. Posiłkowanie się wprowadzaniem tego rodzaju zapisami prawnymi jest zdaniem autora posunięciem nie zupełnie racjonalnym, założyć należy równocześnie korzystanie z przedmiotowego zapisu będzie traktowane wyjątkowo. Budzi także uzasadnione obawy zapis w przedmiocie nieodpłatnego przekazania. Imaginować należy sobie konfigurację procesową kiedy to zajęciu podlegał będzie dowód w sprawie, którego zbędność w późniejszym terminie stwierdzi organ procesowy. Nasuwa się zasadnicze pytanie, jak w takiej sytuacji zachowają się organy procesowe w związku z zaistniałym stanem faktycznym i konsekwencjami. Pierwszorzędne znaczenie zdaniem autora ma tutaj zapis wyrażony w Konstytucji RP wyrażony w przepisie art. 2, a mianowicie zasadę zaufania obywatela do państwa. Oczywiście zdaniem autora możliwym będzie w późniejszym terminie ewentualne żądanie odszkodowania, jednakże po pierwsze tego rodzaju postępowanie jest czasochłonne, wymaga ponadto zaangażowania środków i ewentualne skorzystanie z profesjonalnej pomocy prawnej. Niewątpliwe nie może zniknąć z pola widzenia okoliczność, że implementacja przedmiotowego przepisu prawnego – raz jeszcze podkreślić należy nieostrego w swej treści - narusza zasadę wyrażoną w np. w art. 21 ust. 2 i art. 64 Konstytucji RP w przedmiocie ochrony prawa własności obywatela. Zdaniem autora skoro ustawodawca zdecydował się na implementowanie przedmiotowego zapisu nowelizującego procedurę karną, winien dokonać tego z zachowaniem praw wynikających z Konstytucji RP. Jakiekolwiek inne rozwiązania winny być wprowadzane w poszanowaniu reguł wynikających z nadrzędnych norm wynikających z Konstytucji RP. Podsumowanie Podsumowując autor zawraca uwagę, że racjonalniejszym posunięciem ustawodawcy było by zawężenie przedmiotowego przepisu do przedmiotów pochodzących z przestępstwa i następnie podlegających przepadkowi. Jak wskazano wcześniej wyeliminowano by przykładowo nieprzydatne dowody rzeczowe.
Przepis o nieodpłatnym przekazaniu zajętych przedmiotów w stanie epidemii budzi kontrowersje ze względu na brak precyzji oraz potencjalne naruszenie zasad Konstytucji RP. Autor zwraca uwagę na konieczność zapewnienia bezpieczeństwa społeczeństwu, jednocześnie podkreślając znaczenie poszanowania praw obywateli.