Uznanie wyroku orzekający karę pozbawienia wolności z zawieszeniem jej wykonania

Uznanie wyroku orzekającego karę pozbawienia wolności, którego wykonanie zostało zawieszone pod warunkiem niepopełnienia nowego przestępstwa, jest omawiane w kontekście decyzji ramowej 2008/947. Sprawa dotyczyła interpretacji warunków zawieszenia oraz kar alternatywnych w świetle przepisów prawa estońskiego i decyzji ramowej Rady. Trybunał stwierdził, że obowiązek niepopełnienia nowego przestępstwa może być traktowany jako warunek zawieszenia, przyczyniając się do realizacji celów resocjalizacji skazanych oraz ochrony społeczeństwa.

Tematyka: Uznanie wyroku, kara pozbawienia wolności, zawieszenie wykonania, warunki zawieszenia, decyzja ramowa 2008/947, resocjalizacja, ochrona społeczeństwa

Uznanie wyroku orzekającego karę pozbawienia wolności, której wykonanie zostało zawieszone pod
warunkiem niepopełnienia w okresie próby nowego przestępstwa, jest objęte zakresem decyzji ramowej
2008/947.
Stan faktyczny
Wyrokiem ze stycznia 2017 sąd w Rydze (Łotwa) skazał A.P. na karę trzech lat pozbawienia wolności
z zawieszeniem jej wykonania. Następnie estońskie Ministerstwo Sprawiedliwości przekazało estońskiemu sądowi
wniosek łotewskich organów o uznanie i wykonanie tego wyroku w Estonii. Postanowieniem z lutego 2018 r. sąd
uwzględnił ten wniosek. Rozpatrujący zażalenie wniesione przez A.P. estoński SN uważał, że w świetle wyroku sądu
w Rydze zawieszenie wykonania kary wymierzonej A.P. jest obwarowane jedynie obowiązkiem – wynikającym z § 73
ust. 1 estońskiego KK – niepopełnienia nowego przestępstwa umyślnego. Zdaniem SN taki obowiązek nie odpowiada
żadnemu z warunków zawieszenia lub żadnej z kar alternatywnych, o których mowa w art. 4 ust. 1 decyzji ramowej
Rady 2008/947/WSiSW z 27.11.2008 r. o stosowaniu zasady wzajemnego uznawania do wyroków i decyzji
w sprawie zawieszenia lub warunkowego zwolnienia w celu nadzorowania przestrzegania warunków zawieszenia
i obowiązków wynikających z kar alternatywnych (Dz.Urz. L Nr 337 z 2008 r., s. 102). Estońskie prawo zezwala na
uznanie wyroku na podstawie tej decyzji ramowej jedynie wówczas, gdy nakłada on przynajmniej jeden z tych
warunków zawieszenia lub jedną z tych kar alternatywnych.
Pytanie prejudycjalne
Czy art. 1 ust. 2 decyzji ramowej 2008/947 należy interpretować w ten sposób, że w zakres stosowania tej decyzji
ramowej wchodzi uznanie wyroku orzekającego karę pozbawienia wolności, której wykonanie zostało zawieszone
pod jedynym warunkiem, polegającym na ustawowym obowiązku niepopełnienia w okresie próby nowego
przestępstwa?
Stanowisko TS
Zgodnie z art. 1 ust. 2 decyzji ramowej 2008/947 ma ona zastosowanie do uznawania wyroków i, w stosownych
przypadkach, decyzji w sprawie zawieszenia, do przejęcia odpowiedzialności za nadzór nad przestrzeganiem
warunków zawieszenia oraz obowiązków wynikających z kar alternatywnych, a także do wszystkich innych decyzji
związanych z tym uznaniem lub nadzorem. Z art. 2 pkt 1 tej decyzji ramowej wynika, że do celów tej decyzji ramowej
termin „wyrok” oznacza prawomocne orzeczenie lub nakaz sądu państwa wydania, ustalające, że osoba fizyczna
popełniła przestępstwo, i nakładające jeden ze środków wymienionych w art. 2 pkt 1 lit. a)–d) tej decyzji ramowej.
Ponieważ prejudycjalne pytanie dotyczyło uznania decyzji sądowej wymierzającej karę pozbawienia wolności, której
wykonanie zostało zawieszone, TS stwierdził, że należy ustalić, czy taką decyzję sądową trzeba uważać za wyrok
w rozumieniu art. 2 pkt 1 decyzji ramowej 2008/947 na podstawie art. 2 pkt 1 lit. b) tej decyzji ramowej, w którym jest
mowa o decyzjach sądowych orzekających karę z zawieszeniem wykonania.
Pojęcie „kara z zawieszeniem wykonania” jest w art. 2 pkt 2 decyzji ramowej zostało zdefiniowane jako kara
pozbawienia wolności lub środek polegający na pozbawieniu wolności, których wykonanie zostało w całości lub
w części warunkowo zawieszone w wyroku skazującym poprzez nałożenie co najmniej jednego warunku
zawieszenia. Z art. 2 pkt 7 tej decyzji ramowej wynika, że warunkami zawieszenia są nakazy i polecenia nałożone
przez właściwy organ na osobę fizyczną zgodnie z prawem krajowym państwa wydania, w związku z karą
z zawieszeniem wykonania, karą warunkową lub warunkowym zwolnieniem. Przepis ten nie zastrzega
zakwalifikowania jako „warunku zawieszenia” w rozumieniu tej decyzji ramowej dla pewnych konkretnych rodzajów
obowiązków, dlatego TS stwierdził, że obowiązek niepopełnienia nowego przestępstwa można uznać za taki warunek
zawieszenia, jeżeli uzależnione jest od niego zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności.
Trybunał wskazał, że obowiązek niepopełnienia w okresie próby nowego przestępstwa nie jest wyraźnie wymieniony
wśród kategorii obowiązków i poleceń wskazanych w art. 4 ust. 1 decyzji ramowej 2008/947. Jednakże art. 4 ust. 1 lit.
d) tej decyzji ramowej odwołuje się do szerszej kategorii „poleceń co do sposobu zachowania”. Trybunał stwierdził,
że skoro nałożony na osobę skazanego obowiązek niepopełnienia w okresie próby nowego przestępstwa stanowi
dyspozycję mającą na celu określenie zachowania tej osoby, należy go uznać za „polecenie co do sposobu
zachowania” zgodnie ze zwyczajowym znaczeniem tego wyrażenia w języku potocznym. Zdaniem TS również
kontekst, w który wpisuje się art. 4 ust. 1 lit. d) decyzji ramowej 2008/947, wskazuje, że ten przepis należy
interpretować w ten sposób, że obejmuje on m.in. taki obowiązek.

Trybunał wskazał, że art. 14 ust. 1 decyzji ramowej 2008/947 przewiduje, że właściwy organ państwa wykonania
jest uprawniony m.in. do podejmowania wszelkich dalszych decyzji w sprawie kary z zawieszeniem
wykonania, między innymi w przypadku popełnienia przez osobę skazaną nowego przestępstwa. Jak wynika z art.
14 ust. 1 lit. a) i b) tej decyzji ramowej, decyzje podejmowane w tym kontekście mogą obejmować zmianę warunku
zawieszenia, zmianę długości okresu zawieszenia lub uchylenie zawieszenia. Zatem jednym ze skutków uznania
wyroku orzekającego karę z zawieszeniem wykonania jest powierzenie właściwemu organowi państwa
członkowskiego wykonania uprawnienia do stosowania środków dotyczących pierwotnie orzeczonego zawieszenia,
które okazują się konieczne, w sytuacji gdy skazany popełni nowe przestępstwo. W tych okolicznościach
interpretowanie wykazu zawartego w art. 4 ust. 1 decyzji ramowej 2008/947 w ten sposób, że nie obejmuje on
obowiązku niepopełnienia nowego przestępstwa, zdaniem TS, prowadziłoby do paradoksalnego rezultatu. W sytuacji
gdyby wyrok orzekający karę z zawieszeniem wykonania wiązał utrzymanie zawieszenia z przestrzeganiem tego
obowiązku, interpretacja taka prowadziłaby do odebrania właściwemu organowi państwa członkowskiego pobytu
prawa do podejmowania dalszych decyzji w razie popełnienia przez osobę skazaną nowego przestępstwa. Prawo to
przysługiwałoby natomiast temu organowi, gdyby zawieszenie to było uzależnione od przestrzegania innego
obowiązku wskazanego w art. 4 ust. 1 decyzji ramowej 2008/947, bez bezpośredniego związku z ewentualnym
popełnieniem nowego przestępstwa. To ostatnie rozwiązanie miałoby zastosowanie w szczególności w sytuacji,
gdyby ten inny obowiązek miał bardzo ograniczony zakres, jak przewidziany w art. 4 ust. 1 lit. a) tej decyzji ramowej
obowiązek informowania określonego organu o każdej zmianie miejsca pobytu lub miejsca pracy, lub gdyby inny
obowiązek nie miał żadnego związku z państwem wykonania, jak przewidziany w art. 4 ust. 1 lit. b) zakaz wstępu do
określonych obszarów w państwie wydania.
Ponadto w ocenie TS, dopuszczenie możliwości uznania na podstawie decyzji ramowej 2008/947 wyroku
orzekającego karę z zawieszeniem wykonania, gdy wykonanie tej kary jest zawieszone pod jedynym warunkiem
niepopełnienia nowego przestępstwa, może przyczynić się do realizacji celów tej decyzji ramowej. Z art. 1 ust. 1
oraz z motywów 8 i 24 decyzji ramowej 2008/947 wynika, że służy ona trzem komplementarnym celom, którymi są:
ułatwienie resocjalizacji osób skazanych, skuteczniejsza ochrona ofiar i ogółu społeczeństwa poprzez zapobieganie
powrotowi do przestępstwa, a także ułatwienie stosowania odpowiednich warunków zawieszenia i obowiązków
wynikających z kar alternatywnych w przypadku sprawców przestępstw, którzy nie mieszkają w państwie
członkowskim skazania. Trybunał podkreślił, że w szczególności organy państwa członkowskiego, w którym osoba
skazana przebywa, generalnie lepiej poradzą sobie z nadzorowaniem przestrzegania tego obowiązku
i wyciągnięciem konsekwencji z jego ewentualnego naruszenia, ponieważ co do zasady mają większe możliwości
dokonania oceny charakteru tego naruszenia, sytuacji sprawcy, a także widoków na resocjalizację. Ponadto TS
stwierdził, że ustanowienie związku między zawieszeniem wykonania kary i obowiązkiem niepopełnienia nowego
przestępstwa ma na celu zniechęcenie do powrotu do przestępstwa. Zatem umożliwienie właściwemu organowi
państwa członkowskiego pobytu wyciągnięcia konsekwencji z ewentualnego naruszenia tego obowiązku może
przyczyniać się do realizacji celu polegającego na ochronie ofiar i ogółu społeczeństwa.
Jednakże TS podkreślił, że w art. 2 pkt 2 tej decyzji ramowej uściślono, że warunki zawieszenia związane z karą
z zawieszeniem wykonania mogą być zawarte w treści wyroku lub określone w odrębnej decyzji w sprawie
zawieszenia podjętej przez właściwy organ. Trybunał wskazał, że do sądu odsyłającego należy ustalenie, czy
w świetle informacji zawartych w przekazanym wyroku ma to miejsce w sprawie w postępowaniu głównym.
Reasumując TS orzekł, że art. 1 ust. 2 w zw. z art. 4 ust. 1 lit. d) decyzji ramowej 2008/947 należy
interpretować w ten sposób, iż w zakres stosowania tej decyzji ramowej wchodzi uznanie wyroku
orzekającego karę pozbawienia wolności, której wykonanie zostało zawieszone pod jedynym warunkiem,
polegającym na ustawowym obowiązku niepopełnienia w okresie próby nowego przestępstwa, jeżeli ten
ustawowy obowiązek wynika z tego wyroku lub decyzji w sprawie zawieszenia wydanej na podstawie tego
wyroku. Dokonanie stosownych ustaleń należy do sądu odsyłającego.
Trybunał uznał, że zakresem stosowania decyzji ramowej 2008/947 jest objęte uznanie wyroku orzekającego karę
pozbawienia wolności, której wykonanie zostało zawieszone jedynie pod warunkiem niepopełnienia w okresie próby
nowego przestępstwa. Tym samym TS stwierdził, że ten obowiązek powstrzymania się w okresie próby od
popełnienia nowego przestępstwa, co do zasady, może stanowić warunek zawieszenia w rozumieniu art. 2 pkt 7
decyzji ramowej 2008/947.
Wyrok TS z 26.3.2020 r., A. P. (Mesures de probation), C-2/19

Trybunał Europejski potwierdził, że uznanie wyroku orzekającego karę pozbawienia wolności z zawieszeniem wykonania pod warunkiem niepopełnienia nowego przestępstwa jest zgodne z decyzją ramową 2008/947. Decyzja ta pozwala na przejęcie odpowiedzialności za nadzór nad przestrzeganiem warunków zawieszenia i obowiązków wynikających z kar alternatywnych, wspierając resocjalizację skazanych oraz zapobiegając powrotowi do przestępstwa.