Okoliczności pozwalające dokonać ustalenia w zakresie zamiaru sprawcy

Tematyka: zamiar sprawcy, ustalenia faktyczne, apelacja, Sąd Apelacyjny, zarzuty prokuratora, zachowanie oskarżonego, wyrok sądu, analiza okoliczności, zbrodnia, śmierć pokrzywdzonego

Do okoliczności, na podstawie których, należy poczynić ustalenia w zakres zamiaru sprawcy, zalicza się
godzenie w ważne dla życia ludzkiego organy, siłę ciosu, ich wielokrotność, rodzaj i rozmiary użytego
narzędzia, głębokość i kierunek ran, rodzaj uszkodzeń ciała, stopień zagrożenia dla życia ludzkiego, lecz
również stosunek sprawcy do pokrzywdzonego, jego właściwości i dotychczasowy tryb życia, zachowanie
przed popełnieniem przestępstwa, a także pobudki, motywy oraz tło zdarzenia i stopień zagrożenia dla życia
pokrzywdzonego.
Opis stanu faktycznego
W.D. został oskarżony o to, że w nocy z 31.10. na 1.11.2017 r. w K., działając w zamiarze ewentualnym pozbawienia
życia M.H. przez bicie pięściami, kopanie po całym ciele, popchnięcie na rozbite szkła, spowodował u niego
obrażenia, które doprowadziły do ostrej niewydolności krążeniowo-oddechowej w następstwie czego, w wyniku
wykrwawienia i zatrucia alkoholem pokrzywdzony zmarł, tj. o czyn z art. 148 § 1 KK.
Po rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy w Koszalinie wyrokiem z 20.11.2018 r., II K 23/18 uznał oskarżonego W.D. za
winnego tego, że w nocy z 31.10 na 1.11.2017 r. w K., przez bicie pięściami, kopanie po całym ciele, popchnięcie na
rozbite szkła, spowodował u M.H. ranę ciętą w okolicy czoła i ranę tłuczoną płatowatą sklepienia głowy
z podbiegnięciem krwawym powłok czaszkowych, skutkujące rozstrojem zdrowia oraz naruszeniem czynności
narządów ciała na okres trwający dłużej niż 7 dni, tj. czynu z art. 157 § 1 KK i za ten czyn wymierzył mu karę 3 lat
pozbawienia wolności. Ponadto, zwolnił oskarżonego od kosztów sądowych.
Apelację od tego wyroku wywiedli obrońca oskarżonego oraz prokurator.
Prokurator wydanemu rozstrzygnięciu zarzucił „błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia
mający wpływ na jego treść przez uznanie, że oskarżony W.D. nie działał z zamiarem ewentualnym popełnienia
zbrodni zabójstwa, lecz jego celem było jedynie spowodowanie u pokrzywdzonego obrażeń ciała naruszających
czynności narządów jego ciała na okres dłuższy niż 7 dni, w sytuacji, gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy
wskazuje, że oskarżony skutek w postaci pozbawienia życia pokrzywdzonego M.H. przewidywał i godził się na to,
bądź przy odmiennej ocenie materiału dowodowego w razie przyjęcia, iż oskarżony nie miał zamiaru ewentualnego
pozbawienia życia pokrzywdzonego, uznanie, że działaniem swoim spowodował nieumyślnie śmierć
pokrzywdzonego, co powinien i mógł przewidzieć”.
Podnosząc powyższe, oskarżyciel publiczny wniósł o zmianę wyroku przez przyjęcie, że oskarżony dopuścił się
zarzucanego mu aktem oskarżenia i na podstawie art. 148 § 1 KK wymierzenie mu kary 15 lat pozbawienia wolności
lub zmianę wyroku przez przyjęcie, że w nocy z 31.10 na 1.11.2017 r. w K. przez bicie pięściami, kopanie po całym,
popchnięcie na rozbite szkła, spowodował u M.H. ranę ciętą w okolicy czoła i ranę tłuczoną płatowatą sklepienia
głowy z podbiegnięciem krwawym powłok czaszkowych, skutkujące rozstrojem zdrowia i naruszeniem czynności
narządów ciała pokrzywdzonego na okres trwający dłużej niż 7 dni oraz nieumyślnie powodując śmierć
pokrzywdzonego spowodowanego długotrwałym krwawieniem z rany tłuczonej płatowatej sklepienia głowy, co
doprowadziło do ostrej niewydolności krążeniowo-oddechowej pokrzywdzonego, to jest popełnienia czynu z art. 155
KK w zb. z art. 157 § 1 KK, w zw. z art. 11 § 2 KK i wymierzenie mu na podstawie art. 155 KK kary pozbawienia
wolności.
Obrońca oskarżonego zarzucił rażącą surowość kary wymierzonej oskarżonemu w postaci kary 3 lat pozbawienia
wolności, w sytuacji, gdy stopień winy oskarżonego, sposób i okoliczności popełnienia czynu, rozmiar doznanych
przez pokrzywdzonego obrażeń, zachowanie się oskarżonego po popełnieniu przestępstwa, przemawiają za
złagodzeniem kary.
Podnosząc powyższe, apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez obniżenie kary pozbawienia wolności.
Sąd Apelacyjny w Szczecinie, po rozpoznaniu apelacji wniesionych przez prokuratora i obrońcę oskarżonego,
zaskarżony wyrok utrzymał w mocy.
Uzasadnienie SA
Zdaniem Sądu Apelacyjnego obie apelacje są bezzasadne.
Wbrew zarzutom oskarżyciela publicznego Sąd Okręgowy orzekając w niniejszej sprawie procedował prawidłowo,
czyniąc ustalenia faktyczne w oparciu o całokształt zgromadzonego i ujawnionego materiału dowodowego (art. 410
KPK), który ocenił z poszanowaniem reguł wynikających z art. 5 § 2 KPK i art. 7 KPK, a swoje stanowisko w sposób

logiczny i wyczerpujący uzasadnił w pisemnych motywach wyroku sporządzonych, zgodnie z wymogami art. 424 § 1
KPK. W szczególności wskazał w uzasadnieniu, które fakty uznał za udowodnione, na jakich w tej mierze oparł się
dowodach i dlaczego nie dał wiary dowodom przeciwnym. Uzasadnienie wyroku – odpowiadające dyspozycji art. 424
KPK, pozwala zaś bezspornie na pełną kontrolę procesu myślowego, który przebiegał w czasie narady, a który
doprowadził Sąd orzekający do wniosku o sprawstwie i winie oskarżonego. W sprawie nie sposób jest również
podzielić stanowiska prokuratora, jakoby Sąd Okręgowy dokonał oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego
z naruszeniem zasad prawidłowego rozumowania, wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego. Wbrew argumentacji
prokuratora, Sąd pierwszej instancji wnikliwie przeanalizował materiał dowodowy i rozważył wszystkie okoliczności
mające znaczenie dla oceny prawnej przypisanego oskarżonemu czynu.
W orzecznictwie słusznie wskazuje się, że do okoliczności, na podstawie których należy poczynić ustalenia
w zakres zamiaru sprawcy, zalicza się godzenie w ważne dla życia ludzkiego organy, siłę ciosu, ich
wielokrotność, rodzaj i rozmiary użytego narzędzia, głębokość i kierunek ran, rodzaj uszkodzeń ciała, stopień
zagrożenia dla życia ludzkiego, lecz również stosunek sprawcy do pokrzywdzonego, jego właściwości
i dotychczasowy tryb życia, zachowanie przed popełnieniem przestępstwa, a także pobudki, motywy oraz tło
zdarzenia i stopień zagrożenia dla życia pokrzywdzonego. Tymczasem, jak wynika ze zgromadzonego w sprawie
materiału dowodowego, w tym zeznań świadków, krytycznego dnia między oskarżonym a pokrzywdzonym - a czego
skarżący nie kwestionuje - nie doszło do żadnego skonkretyzowanego konfliktu. Generalnie wobec nietrzeźwych jak
on, osób bezdomnych przebywających w pustostanie, wykazywał postawę agresywną, wypędzał ich z altany,
a następnie najpierw uderzył S.G., a następnie uderzył i kopał M.H., co niewątpliwie wynikało zarówno z upojenia
alkoholowego i służyło wyładowaniu złości. Takiego zachowania nie sposób traktować, jak chce tego apelujący, jako
realizującego zamiaru spowodowania pozbawienia życia pokrzywdzonego. Przyjmując taki tok rozumowania
należałoby uznać, że oskarżony chciałby pozbawić życia najpierw S.G., bowiem jego też uderzył pięścią w twarz,
a on opuszczając pustostan, zachowanie oskarżonego udaremnił. Skarżący pomija istotną okoliczność, że oskarżony
po zadaniu kilku kopnięć pokrzywdzonemu M.H., zaprzestał dalszych agresywnych działań wobec niego. Następnie
zaś udostępnił swój telefon świadkowi M.N., gdy ten widząc krew na twarzy M.H., połączył się z pogotowiem
ratunkowym prosząc o pomoc. Fakt kilkukrotnego przekazania przez oskarżonego telefonu komórkowego (także
M.W.) celem wezwania pomocy medycznej do pokrzywdzonego, stanowi zaprzeczenie tezie prokuratora, aby
oskarżony dążył do pozbawienia życia pokrzywdzonego, choćby w zamiarze nieumyślnym. Obecni w pustostanie
świadkowie zbieżnie zeznali, że pokrzywdzony mówił, iż nic mu nie jest i nie chciał żadnej pomocy z ich strony.
Trafnie zatem, na podstawie całokształtu okoliczności podmiotowych i przedmiotowych, sposobu ataku,
liczby i siły uderzeń zadanych ciosów, ich umiejscowienia, jeden tylko w część newralgiczną ciała jaką jest
głowa, przy czym rana była niewielkich rozmiarów, a pokrzywdzony nie utracił przytomności, dobrowolne
odstąpienie oskarżonego od kontynuowania ataku, Sąd Okręgowy wykluczył tezę, aby oskarżony działał
z zamiarem pozbawienia życia pokrzywdzonego.
Reasumując, poczynione przez Sąd I instancji ustalenia faktyczne, wbrew stanowisku skarżącego, jako mające
oparcie w materiale dowodowym sprawy, zgodne z zasadami wiedzy i doświadczenia życiowego oraz logicznego
rozumowania - zdaniem Sądu Apelacyjnego - korzystają w pełni z ochrony przewidzianej art. 7 KPK i jako takie nie
mogą być zasadnie zakwestionowane.
Zamiar ewentualny (dolus ewentualis) polega na tym, że sprawca wprawdzie nie chce popełnić czynu zabronionego,
ale przewiduje realną możliwość jego popełnienia i na to się godzi. Praktycznie oznacza świadomość i wolę
urzeczywistnienia swoim zachowaniem (działaniem lub zaniechaniem) znamion czynu zabronionego, jego strony
przedmiotowej. „Warunkiem przyjęcia, że sprawca czynu działał z zamiarem ewentualnym, jest ustalenie, że:
po pierwsze, sprawca miał świadomość, iż podjęte działanie może wyczerpywać przedmiotowe znamiona ustawy
karnej i po drugie, sprawca akceptuje sytuację, w której czyn wyczerpuje przedmiotowe znamiona przestępstwa,
w postaci aktu woli polegającej na godzeniu się z góry z takim stanem rzeczy, przy czym zgody na skutek nie można
domniemywać czy domyślać, lecz należy wskazać, że stanowi on jeden z elementów procesów zachodzących
w psychice sprawcy” (wyrok SN z 6.2.1973 r., V KRN 569/71), przy czym ma tu oczywiście w pełni zastosowanie
zasada wyrażona w art. 5 § 2 KPK (wyrok SN w składzie 7 sędziów z 18.7.1978 r., RNw 5/78), a od czego skarżący
niewątpliwie abstrahuje. Aby zatem móc przypisać sprawcy zabójstwo w zamiarze ewentualnym, jak wnosił o to
prokurator, trzeba wykazać, że oskarżony przewidywał realną możliwość popełnienia przestępstwa zabójstwa i godził
się na zaistnienie skutku w postaci śmierci M.H. Kwestia ustalenia zamiaru sprawcy miała zatem w przedmiotowej
sprawie kluczowe znaczenie dla określenia prawidłowej kwalifikacji prawnej czynu.

O istnieniu zamiaru zabójstwa w ogóle, a także o jego postaci można wnioskować przede wszystkim na podstawie
dokładnej analizy przedmiotowej danego czynu. Ustalenie czy sprawca działał chociażby z zamiarem ewentualnym
pozbawienia życia, wymagał więc wszechstronnej analizy, zarówno przedmiotowych, jak i podmiotowych okoliczności
jego zachowania, która doprowadziła organ procesowy do słusznego rozstrzygnięcia.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 15.5.2019 r., II AKa 22/19

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 15.5.2019 r., II AKa 22/19 podtrzymał wyrok Sądu Okręgowego, uzasadniając decyzję m.in. brakiem zamiaru sprawcy do pozbawienia życia pokrzywdzonego. Orzeczenie to zostało poparte analizą przedmiotowych i podmiotowych okoliczności czynu.