Brak zawiadomienia o terminach rozpraw jednego z obrońców
Brak zawiadomienia o terminach rozpraw jednego z trzech obrońców, których może ustanowić oskarżony, stanowi naruszenie przepisów postępowania (art. 117 § 1 i art. 6 w zw. z art. 77 KPK). Sąd Najwyższy podjął decyzję (V KS 41/19) o konieczności przeprowadzenia na nowo przewodu w całości, nawet jeżeli oskarżony miał dwóch innych obrońców.
Tematyka: Brak zawiadomienia, terminy rozpraw, obrońcy, naruszenie prawa, postępowanie karne, Sąd Najwyższy, V KS 41/19
Brak zawiadomienia o terminach rozpraw jednego z trzech obrońców, których może ustanowić oskarżony, stanowi naruszenie przepisów postępowania (art. 117 § 1 i art. 6 w zw. z art. 77 KPK). Sąd Najwyższy podjął decyzję (V KS 41/19) o konieczności przeprowadzenia na nowo przewodu w całości, nawet jeżeli oskarżony miał dwóch innych obrońców.
Brak zawiadomienia o terminach rozpraw jednego z trzech obrońców, których może ustanowić oskarżony, stanowi naruszenie przepisów postępowania (art. 117 § 1 i art. 6 w zw. z art. 77 KPK), powodujące konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości (art. 437 § 2 in fine KPK), nawet jeżeli oskarżony korzystał w toku postępowania przed sądem pierwszej instancji z pomocy dwóch innych obrońców – postanowił Sąd Najwyższy (V KS 41/19). Opis stanu faktycznego P. K. został oskarżony o to, że w okresie od 3.3.2014 r. w K. O., będąc zatrudnionym na stanowisku Dyrektora Zakładu (...) w K. O. i odpowiedzialnym za przestrzeganie bezpieczeństwa i higieny pracy, nie dopełnił w tym zakresie obowiązków, poprzez zaniechanie wyznaczenia i oznakowania w okresie od czerwca 2015 r. dróg transportowych na terenie hal zakładu, skutkujących w dniu 14.11.2015 r. zaistniałym wypadkiem przy pracy, gdzie pracownik E. B., przechodząc przez halę, została najechana wózkiem widłowym marki Linde typ H50T, doznając nieumyślnie spowodowanych obrażeń ciała w postaci rozległych urazów kończyn dolnych oraz złamania kości krzyżowej, łonowych i kulszowych skutkujące rozwinięciem się choroby realnie zagrażającej życiu, stanowiącej ciężki uszczerbek na zdrowiu, tj. o czyn z art. 220 § 1 KK i art. 156 § 2 KK w zw. z art. 11 § 2 KK. Stanowisko SR i SO Sąd Rejonowy uznał oskarżonego za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu, opisanego w pkt 1 części wstępnej wyroku, tj. występku z art. 220 § 1 KK i art. 156 § 2 KK w zw. z art. 11 § 2 KK i za to na podstawie art. 220 § 1 KK wymierzył mu karę dziesięciu miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie, na podstawie art. 69 § 1 i 2 KK i art. 70 § 1 KK warunkowo zawiesił na dwuletni okres próby. Od powyższego wyroku apelacje wywiedli obrońcy oskarżonego P. K., zaskarżając wyrok w całości i zarzucając mu m.in. obrazę przepisów postępowania mającą istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia, tj. art. 117 § 1 KPK w zw. z art. 117 § 2 KPK w zw. z art. 77 KPK w zw. z art. 6 KPK w zw. z art. 9 KPK poprzez niepowiadamianie w sposób określony przepisami prawa powszechnie obowiązującego obrońcy oskarżonego o czynnościach postępowania, w których miał prawo uczestniczyć, w szczególności o terminach rozprawy, a w wyniku powyższego ograniczenie prawa oskarżonego do obrony. W oparciu o wywiedzione zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. Po rozpoznaniu sprawy, Sąd Okręgowy uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania. Od wyroku sądu odwoławczego skargę wywiódł prokurator, który zaskarżył orzeczenie w całości, zarzucając mu naruszenie prawa procesowego, tj. art. 539a § 3 KPK w zw. z art. 437 § 2 KPK poprzez niezasadne przyjęcie, iż w sprawie konieczne jest przeprowadzenie na nowo przewodu sądowego w całości, z uwagi na naruszenie przepisów postępowania karnego mających istotny wpływ na treść wyroku, co faktycznie nie miało miejsca i nie zostało wykazane przez sąd odwoławczy. Prokurator, na podstawie tym samym wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego w całości i przekazanie sprawy wskazanemu sądowi odwoławczemu do ponownego rozpoznania. Z kolei w odpowiedziach na skargę obrońcy oskarżonego wnieśli o jej oddalenie. Stanowisko SN Sąd Najwyższy po rozpoznaniu skargi prokuratora na wyrok Sądu Okręgowego oddalił skargę. Konstatacja SO, że zarzuty wobec ich zasadności, musiały skutkować uchyleniem zaskarżonego wyroku SR i przekazaniem sprawy temu sądowi do ponownego rozpoznania, jest bowiem w pełni trafna. Sytuacja, w której sąd pierwszej instancji całkowicie ignoruje jednego z ustanowionych w sprawie obrońców, nie doręczając mu zawiadomień o terminach rozprawy głównej, jak i innych pism, do których otrzymania jest uprawniony, w konsekwencji czego dochodzi do przeprowadzenia rozprawy głównej bez udziału obrońcy, świadczy nie o jakiejkolwiek, ale o rażącej obrazie przepisów prawa procesowego. Naruszenie to, jako godzące w jedną z podstawowych gwarancji rzetelnego procesu, tj. w prawo do obrony, bez wątpienia musi być uznane za mogące mieć wpływ na treść orzeczenia. Prowadzenie rozprawy pod nieobecność obrońcy w sytuacji, gdy nie został on powiadomiony o jej terminie jest równocześnie rażącym pogwałceniem reguł wskazanych w art. 117 § 1 i 2 KPK i bez znaczenia pozostaje to, czy oskarżony jest reprezentowany przez jeszcze jednego lub dwóch obrońców, którzy zostali prawidłowo powiadomieni o terminie rozprawy. Jeżeli bowiem oskarżony ustanowił więcej niż jednego obrońcę z wyboru, to każdego z nich należy zawiadomić o terminie rozprawy, gdyż każdy z nich ma prawo wziąć w niej udział. Art. 6 KPK statuuje zasadę prawa do obrony, jeżeli zatem oskarżony zapewnił sobie większy niż minimalny udział obrońców, to każdego z nich sąd obowiązany był zawiadamiać o wszystkich terminach rozprawy, ponieważ mieli prawo brać udział w rozprawie. Dodatkowo SN podkreślił, że nietrafne jest twierdzenie, iż nie został wykazany wpływ stwierdzonego uchybienia na treść zaskarżonego orzeczenia. Nieuprawnione jest bowiem oczekiwanie od obrońcy, który nie brał udziału w postępowaniu, by wskazywał, jakie to czynności zamierzał w tym postępowaniu podjąć. Powyższe uzależnione było przecież od przebiegu czynności, w których nie uczestniczył z uwagi na wskazane zaniechania. Zgodnie z art. 117 § 1 KPK, uprawnionego do wzięcia udziału w czynności procesowej zawiadamia się o jej czasie i miejscu. Z kolei stosownie do art. 77 KPK, oskarżony ma prawo do korzystania z pomocy trzech obrońców. W konsekwencji, jeżeli w postępowaniu zostaje pominięty jeden z obrońców, tym samym nie pełniąc przypisanych mu funkcji, bez wątpienia dochodzi do rażącej obrazy nie tylko wskazanych wyżej przepisów, ale jak wskazuje Sąd Najwyższy także prawa do obrony z art. 6 KPK. Takiego wniosku nie może przy tym podważać choćby fakt, iż obrońcy prowadzą praktykę zawodową w ramach tej samej kancelarii. Bez znaczenia w ocenie SN jest także okoliczność, że w toku postępowania przed sądem pierwszej instancji oskarżony korzystał faktycznie z pomocy tylko dwóch z trzech obrońców. Jeżeli zatem oskarżony, korzystając ze swojego ustawowego prawa, ustanowił więcej niż jednego obrońcę z wyboru, to każdego z nich należy zawiadomić o terminie rozprawy, ponieważ każdy z nich ma prawo wziąć w niej udział. Bez znaczenia pozostaje przy tym fakt, że oskarżony jest reprezentowany przez innego z obrońców, który został prawidłowo zawiadomiony. Dodatkowo warto zwrócić uwagę na jeszcze jedną kwestię poruszoną przez SN w komentowanym postanowieniu. Mianowicie, Sąd Najwyższy odnosi się do relacji art. 117a § 1 KPK do art. 117 KPK. Ten pierwszy stanowi, iż zasadniczo jeżeli strona ma więcej niż jednego obrońcę, czynność procesową można przeprowadzić w wypadku stawiennictwa przynajmniej jednego z nich – przepis ten jednak nie ma charakteru lex specialis wobec drugiego. Stąd wniosek, zgodnie z którym warunkiem zastosowania art. 117a § 1 KPK jest prawidłowe zawiadomienie wszystkich obrońców. Postanowienie Sądu Najwyższego z 29.10.2019 r., V KS 41/19
Sąd Najwyższy uznał, że niepowiadomienie jednego z obrońców o terminach rozprawy stanowi rażące naruszenie prawa do obrony. Konieczność zawiadamiania wszystkich obrońców o terminach rozprawy wynika z zasad prawa procesowego, co potwierdziło SN w postanowieniu z 29.10.2019 r. (V KS 41/19).