Znamiona przestępstwa urządzania gier na automatach bez posiadania koncesji

Tematyka: przestępstwo, gry hazardowe, automaty do gier, koncesja, Sąd Najwyższy, odpowiedzialność karne, interpretacja prawa, tożsamość czynów, urządzanie gier, procedura sądowa

Tożsamość czynów wyczerpujących znamiona przestępstwa z art. 107 § 1 KKS, należy wiązać nie tylko
z określonym - tym samym - miejscem, w którym gry na automatach (gry hazardowe) były urządzane, ale
także z rodzajem automatów do gier i ich numerami, a więc ich indywidualną identyfikacją - orzekł Sąd
Najwyższy.
Opis stanu faktycznego
M.W. został oskarżony o to, że będąc prezesem zarządu H. Sp. z o.o. oraz T. Sp. z o.o. w dniu 6.5.2015 r. w lokalu
R. przy ul. K. urządzał nielegalne gry hazardowe na automatach A. o nr (…) wbrew przepisom art. 3, art. 6 ust. 1, art.
14 ust. 1 i art. 23a ust. 1 ustawy z 19.11.2009 r. o grach hazardowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 847 ze zm.; dalej jako:
GryHazardU), będąc uprzednio skazanym wyrokiem Sądu Rejonowego w E. z 17.4.2014 r., sygn. akt VIIII K (...), za
umyślne przestępstwo skarbowe na karę grzywny w wymiarze 120 stawek po 100 zł, wykonaną w dniu 15.5.2015 r.,
tj. o przestępstwo skarbowe z art. 107 § 1 KKS w zw. z art. 37 § 1 pkt 3 KKS w zw. z art. 37 § 1 pkt 4 KKS.
Sąd Rejonowy w Ł. wyrokiem z 29.12.2017 r., sygn. akt II K (...), uniewinnił M.W. od popełnienia opisanych czynów.
Powyższy wyrok został zaskarżony na niekorzyść M.W. apelacją Prokuratora Rejonowego w Ł. oraz apelacją
Naczelnika (...) Urzędu Celno - Skarbowego w całości. Oskarżyciele publiczni wnosili o uchylenie wyroku Sądu
Rejonowego, w Ł. i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania.
Wyrokiem z 29.5.2018 r., sygn. akt XI Ka (...) Sąd Okręgowy w L. utrzymał w mocy zaskarżony wyrok. Od
powyższego wyroku kasację wniósł Pełnomocnik Naczelnika (...) Urzędu Celno - Skarbowego w B.
Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i sprawę oskarżonego M.W. przekazał Sądowi Okręgowemu w Ł. do
ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
Z uzasadnienia Sądu
W pierwszej kolejności wskazać należy, że zaskarżony wyrok zapadł z rażącym i mającym istotny wpływ na jego
treść naruszeniem przepisów prawa procesowego, a mianowicie art. 17 § 1 pkt 7 KPK w zw. z art. 113 § 1 KKS,
stanowiących bezwzględną przesłankę odwoławczą z art. 439 § 1 pkt 8 KPK w zw. z art. 6 § 2 KKS, polegającym na
wyrażeniu błędnego poglądu sprowadzającego się do uznania, że czyny w postaci przestępstw skarbowych opisane
w pkt 3 i 4 wyroku Sądu I instancji, których popełnienie zarzucono M.W. w niniejszej sprawie, są tożsame
z zachowaniami objętymi okresem od 3.9.2015 r. do 27.6.2016 r., za które został on już prawomocnie skazany
w ramach czynu ciągłego z art. 107 § 1 KKS, czego następstwem było wadliwe umorzenie postępowania karnego
skarbowego prowadzonego wobec oskarżonego z uwagi na zaistnienie ujemnej przesłanki procesowej w postaci
powagi rzeczy osądzonej. P rzepis art. 107 § 1 KKS ma charakter normy karnej blankietowej, albowiem
w zakresie strony przedmiotowej przestępstwa odsyła do regulacji zawartej w ustawie o grach hazardowych. Nie
można więc określać granic tożsamości czynu bez odwołania do tego zachowania, które zostało opisane
w akcie oskarżenia. M.W. został oskarżony o urządzanie gry na konkretnym automacie (opisanym numerem
identyfikacyjnym i nazwą własną), w konkretnym miejscu, bez posiadania koncesji na prowadzenie kasyna, a zatem
z naruszeniem art. 6 ust. 1 GryHazardU, który określa stronę podmiotową takiej działalności, wskazując, że może ją
prowadzić tylko podmiot posiadający koncesję na prowadzenie kasyna.
W przypadku urządzania gier na automatach bez posiadania koncesji, zamiar wprawdzie ma cały czas tę
samą ogólną postać (urządzenie gry na automatach z naruszeniem wskazanych, tych samych, przepisów
ustawy), ale kształt normatywnej regulacji w GryHazardU decyduje, że sprawca takiego czynu w chwili jego
realizacji w każdym miejscu, ma świadomość, iż swoim zachowaniem narusza po raz kolejny, na nowo,
regulacje ustawowe, w tym dotyczące posiadania koncesji na prowadzenie kasyna w tym właśnie miejscu,
a jednak do tego celu dąży. Wymóg uzyskania koncesji na kasyno gry (art. 6 ust. 1 GryHazardU), gdy koncesja
taka udzielana jest w odniesieniu do jednego kasyna, prowadzonego w ściśle określonym (geograficznie) miejscu
sprawia, że zachowanie osoby, która nie posiadając koncesji na prowadzenie kasyna podejmuje działanie w postaci
urządzania gry na automatach w różnych miejscach (miejscowościach, lokalach), stanowi każdorazowo - od strony
prawnokarnej - inny czyn, podjęty z zamiarem naruszenia tych przepisów w każdym z tych miejsc. Uprzednie
prawomocne skazanie za przestępstwo z art. 107 § 1 KKS, popełnione w innym miejscu, w warunkach czynu
ciągłego (art. 6 § 2 KKS), w którym czas jego popełnienia obejmuje czasokres popełnienia czynu z art. 107 § 1 KKS

co do którego toczy się jeszcze postępowanie karnoskarbowe, nie stanowi w tym późniejszym procesie przeszkody
procesowej w postaci powagi rzeczy osądzonej, albowiem nie jest spełniony warunek tożsamości czynów (por. wyrok
Sądu Najwyższego z 19.9.2018 r., V KK 415/18).
Podobne stanowisko zaprezentował Sąd Najwyższy w postanowieniu z 4.4.2018 r. (V KS 5/18), w którym uznał, że
tożsamość czynów wyczerpujących znamiona przestępstwa z art. 107 § 1 KKS, należy wiązać nie tylko z określonym
- tym samym - miejscem, w którym gry na automatach (gry hazardowe) były urządzane, ale także z rodzajem
automatów do gier i ich numerami, a więc ich indywidualną identyfikacją. Pogląd ten został podtrzymany
w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z 22.5.2018 r. (III KK 331/17). Wskazane rażące naruszenie prawa miało
charakter istotny, gdyż dotyczyło rozstrzygnięcia o kluczowym znaczeniu dla odpowiedzialności karnej, W realiach
niniejszej sprawy argumenty przedstawione przez Sąd Okręgowy w L. w uzasadnieniu wyroku z 29.5.2018 r., sygn.
akt XI Ka (...), w żadnym wypadku nie przemawiają za koniecznością odstąpienia od wypracowanego w judykaturze
i doktrynie zapatrywania co do rozumienia czynu ciągłego o jakim mowa w art. 6 § 2 KKS.
Zasadny jest również zarzut dotyczący błędnego uznania w zaskarżonym kasacją wyroku, że oskarżony pozostawał
w usprawiedliwionym błędzie, iż zgodnie z art. 4 ustawy z 12.6.2015 r. o zmianie ustawy o grach hazardowych (Dz.U.
z 2015 r. poz. 1201), obejmuje go okres przejściowy, umożliwiający urządzenie gier na automatach do 1.7.2016 r.
Wbrew twierdzeniom Sądu oskarżony M. W. nie był i nie mógł być przekonany, że prowadzona przez niego
działalności nie jest bezprawna i nie może prowadzić do poniesienia przez niego odpowiedzialności karnej z art. 10 §
4 KKS. (..)
W realiach niniejszej sprawy faktem jest, na co słusznie zwraca uwagę skarżący, że M.W. działalność związaną
z urządzaniem gier hazardowych prowadził na szeroką skalę. Oskarżony na bieżąco obserwował i poddawał analizie
zmiany w przepisach prawa obowiązujących w tym zakresie, gromadząc orzeczenia i opinie prawne, świadomie
kalkulując ryzyko odpowiedzialności karnej. Powyższe, w ocenie Sądu Najwyższego, wyklucza możliwość przyjęcia,
że oskarżony nie był świadomy zachodzących zmian w przepisach regulujących działalność w postaci urządzania
gier na automatach hazardowych. Wykluczają też możliwość postrzegania jego działań, jako pozostających
w usprawiedliwionym błędzie co do karalności.
Sąd Najwyższy w wyroku z 15.11.2018 r. (V KK 76/18) wskazał, że może się zdarzyć, że na skutek zmiany
dotychczas stabilnej i jednolitej linii orzeczniczej, określone zachowanie zostanie zakwalifikowane, po raz pierwszy,
jako czyn karalny w rozumieniu prawa karnego skarbowego. W tej sytuacji sprawca takiego zachowania, który był
przeświadczony na podstawie poprzednio wydawanych orzeczeń, że nie popełnia przestępstwa, może w sposób
zasadny powołać się na konstrukcję błędu co do prawa. Nie sposób jednak takiej konstrukcji przyjąć jako prawidłowej
wtedy, gdy sprawca tożsamego zachowania, za które już był uprzednio karany, prowadzi dalej swoją działalność,
pomimo tego, że norma prawna typizująca określone przestępstwo nie została uchylona wprost albo – w przypadku
przestępstw blankietowych – gdy nie uległy uchyleniu przepisy stanowiące podstawę wypełnienia takiego blankietu.

W analizowanej sprawie, działalność oskarżonego związana z urządzaniem gier hazardowych była prowadzona
szeroką skalę. Oskarżony na bieżąco obserwował i poddawał analizie zmiany w przepisach prawa obowiązujących
w tym zakresie, gromadząc orzeczenia i opinie prawne, świadomie kalkulując ryzyko odpowiedzialności karnej, na co
zwrócił uwagę Sąd Najwyższy, a co nie stało się przedmiotem rozważań sądów niższych instancji. Tym samym nie
można przyjąć, że oskarżony nie był świadomy zachodzących zmian w przepisach regulujących działalność
w postaci urządzania gier na automatach hazardowych, a co za tym idzie, nie mógł pozostawać w usprawiedliwionym
błędzie co do karalności czynu.

Wyrok Sądu Najwyższego z 5.2.2020 r., III KK 1/20,
nr 2286958

Sąd Najwyższy podkreślił konieczność uwzględnienia wszystkich istotnych elementów, takich jak miejsce, rodzaj automatów i numery, przy określaniu tożsamości czynów przestępstwa. Wyrok ten jest istotny dla interpretacji prawa karnego skarbowego i wskazuje, że działania osoby urządzającej gry hazardowe bez posiadania koncesji są karalne. Sprawa M.W. stanowiła przykład szeroko zakrojonej działalności związanej z hazardem, która skomplikowała proces sądowy i wymagała uwzględnienia wielu aspektów prawnych.