Konieczność wykazania zamiaru sprawcy

Konieczność wykazania zamiaru sprawcy jest kluczowym elementem w procesie sądowym. W przypadku oskarżonego W.O. analizowano całość okoliczności czynu, co doprowadziło do skazania go za popełnienie czynu z art. 148 § 2 pkt 4 KK. Apelacje od wyroku wniesione przez obrońców i prokuraturę zostały rozpatrzone przez Sąd Apelacyjny w Warszawie. W swoim uzasadnieniu Sąd podkreślił znaczenie wnikliwej analizy zachowania oskarżonego oraz konieczność wykazania zamiaru sprawcy w procesie sądowym.

Tematyka: zamiar sprawcy, analiza okoliczności czynu, konieczność wykazania zamiaru, Sąd Apelacyjny, uzasadnienie wyroku, surowa kara

Nawet zamiar ewentualny spowodowania skutku trzeba wykazać, a nie tylko domniemywać. Każdorazowo
wymaga to wnikliwej analizy całokształtu okoliczności czynu i sposobu działania sprawcy, których oczywista
wymowa prowadzi do wniosku, że godzenie się na skutek śmiertelny w odniesieniu do innych osób, niż tylko
wcześniej wybrana, skonkretyzowana ofiara, stanowiło rzeczywisty proces zachodzący w psychice sprawcy.
Opis stanu faktycznego
Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie wyrokiem z 22.5.2018 r. (V K 206/17) uznał oskarżonego W.O. za
winnego tego, że sporządził przyrząd wybuchowy w postaci samodziałowego urządzenia wybuchowego
zawierającego materiał wybuchowy w postaci mieszaniny pirotechnicznej uzyskanej z materiałów pirotechnicznych
w postaci petard, a następnie, działając w zamiarze bezpośrednim zabójstwa K.M. oraz zamiarze ewentualnym
zabójstwa innych osób, podłożył samodzielne urządzenie wybuchowe, którego eksplozja doprowadziła do zgonu
K.M. i uszkodzenia ciała M.D., wywołujące rozstrój zdrowia trwający nie dłużej niż siedem dni. tj. za winnego
popełnienia czynu z art. 148 § 2 pkt 4 KK w zb. z art. 171 § 1 KK, w zb. z art. 157 § 2 KK, w zw. z art. 11 § 2 KK. i za
to na mocy wymienionych przepisów skazał go, a na podstawie art. 148 § 2 pkt 4 KK w zw. z art. 11 § 3 KK
wymierzył mu karę 25 (dwudziestu pięciu) lat pozbawienia wolności.
Apelacje od tego wyroku wnieśli obrońcy oskarżonego, zaskarżając orzeczenie w całości na jego korzyść.
Obrońca oskarżonego adw. M.M. obrazę przepisów postępowania, mającą wpływ na treść orzeczenia tj.: art. 4 KPK,
art. 7 KPK, art. 410 KPK oraz art. 424 KPK wyrażającą się w czynieniu ustaleń faktycznych na podstawie
wyselekcjonowanego materiału, nie zaś wszystkich dowodów zgromadzonych w sprawie, w sposób dowolny, a także
niezgodnej ze wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego oraz zasadami prawidłowego rozumowania; art. 201
KPK w zw. z art. 7 KPK przez niezasadne oddalenie wniosku obrony o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu
z opinii innych biegłych; a także rażącą niewspółmierność orzeczonej wobec oskarżonego kary 25 lat pozbawienia
wolności. Mając powyższe na względzie, na zasadzie art. 427 § 1 KPK i art. 437 § 1 KPK obrońca wniósł o zmianę
zaskarżonego wyroku przez wymierzenie oskarżonemu kary w dolnych granicach ustawowego zagrożenia.
Drugi obrońca oskarżonego adw. P.R., na podstawie art. 427 § 2 KPK i art. 438 pkt 2 i 3 KPK zaskarżonemu
wyrokowi zarzuciła obrazę przepisów postępowania, mającą wpływ na treść orzeczenia tj.: art. 7 KPK i art. 4 KPK,
polegającą na przyjęciu, że pisemna opinia biegłych, na przekór faktom, sporządzona została zgodnie z zasadami
sztuki i wiedzą biegłych, popartą wysokimi kwalifikacjami i doświadczeniem; obrazę przepisów postępowania, mającą
wpływ na treść orzeczenia tj.: art. 5 § 2 KPK przez rozstrzygnięcie niedających się usunąć wątpliwości, co do stanu
psychicznego oskarżonego; a także obrazę przepisów postępowania, mającą wpływ na treść orzeczenia tj. art. 167
KPK w zw. z art. 201 KPK przez oddalenie wniosku dowodowego o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii
innych biegłych. Na podstawie art. 427 § 1 KPK oraz art. 437 § 1 KPK obrońca wniosła – podobnie, jak jej poprzednik
– zmianę zaskarżonego wyroku przez wymierzenie oskarżonemu kary w dolnych granicach ustawowego zagrożenia.
Prokurator zaskarżył wyrok na niekorzyść oskarżonego zarzucając mu błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za
podstawę orzeczenia mający wpływ na jego treść i żądając wymierzenia oskarżonemu, za zbiegające się czyny, kary
łącznej 25 lat pozbawienia wolności.
Sąd Apelacyjny w Warszawie, po rozpoznaniu apelacji wniesionych przez obrońców oskarżonego oraz przez
prokuratora zaskarżony wyrok zmienia w ten sposób, że w ramach zarzucanych czynów uznaje oskarżonego W.O.
za winnego tego, że 14.10.2016 r. działając w zamiarze bezpośrednim zabójstwa K.M., po uprzednim zakupieniu
w sklepie elementów hydraulicznych w postaci rury gwintowanej, korka, mufy, redukcji i masy szpachlowej oraz
termosu pojemności 850 mililitrów, a na bazarze przełącznika elektrycznego i przewodów elektrycznych, które
wykorzystując wraz z baterią, żarówką, klejem, nakrętkami i materiałami pirotechnicznymi w postaci petard, do
sporządzenia bez wymaganego zezwolenia, w użytkowanym pomieszczeniu piwnicznym samodziałowego
urządzenia wybuchowego, zawierającego materiał wybuchowy w postaci mieszaniny pirotechnicznej uzyskanej
z materiałów pirotechnicznych w postaci petard, którego eksplozja miała nastąpić w wyniku poruszenia, podłożył to
urządzenie na klatce schodowej trzeciego piętra mieszkalnego budynku wielorodzinnego, przy lewej krawędzi drzwi
wejściowych należącego do K.M. lokalu mieszkalnego, gdzie w wyniku jego poruszenia przez K.M. w obecności
M.D., nastąpiła eksplozja, w następstwie której K.M. doznał obrażeń skutkujących jego zgonem, a ponadto
działaniem tym oskarżony nieumyślnie spowodował uszkodzenie ciała M.D., powodujące rozstrój zdrowia trwający
nie dłużej niż 7 dni, to jest za winnego popełnienia czynu z art. 148 § 2 pkt 4 KK w zb. z art. 157 § 2 i 3 KK, w zw.
z art. 11 § 3 KK. Modyfikując orzeczenie wymiar kary utrzymał w mocy.
Uzasadnienie SA

Sąd Apelacyjny uznał, że zarówno apelacje obrońców oskarżonego, jak i apelacja prokuratora okazały się
niezasadne. Nie kwestionując samego faktu zabicia K.M. przez oskarżonego przy użyciu materiałów wybuchowych,
skarżący obrońcy podnieśli nietrafne zarzuty dotyczące opinii sądowo-psychiatrycznej, bezpodstawnie dopatrując się
w niej sprzeczności, których w istocie nie zawiera.
Analiza zarzutów i formułowanych w tym zakresie uchybień nie pozostawia wątpliwości, że ów brak przekonania
skarżących wynika nie tyle z mankamentów opinii, ile z roli procesowej obrońców i wybiórczego, by nie rzec
manipulacyjnego wręcz, odwoływania się do wyjętych z kontekstu jej fragmentów, którym w oderwaniu od całości
wywodu biegłych, obrońcy starają się nadać inny sens, niż rzeczywisty.
Biegli jednoznacznie rozpoznali u oskarżonego jedynie objawy nerwicowe, które przejawiały się niewielkim
obniżeniem nastroju, złym samopoczuciem, płaczliwością, myślami rezygnacyjnymi, okresową drażliwością
i zaburzeniami snu, klarownie i stanowczo podkreślając, że niezależnie od ich źródła, nie skutkują one znacznym
ograniczeniem, ani tym bardziej zniesieniem poczytalności. W opinii sformułowano spójne i konsekwentne
stanowisko, że objawy nerwicowe nie są rodzajem choroby psychicznej, ani innym zaburzeniem czynności
psychicznej, a poczytalność osoby z takimi objawami nie budzi wątpliwości. W tym kontekście rozważań, dla oceny
poczytalności sprawcy bez znaczenia pozostaje czy stan taki wywołała sytuacja rodzinna oskarżonego, czy
też trudne relacje ze wspólnikiem, czy wreszcie suma różnych zdarzeń, wszak niezależnie od tego miał on
niezachwianą świadomość swojego postępowania.
Skarżący obrońcy oskarżonego nie wykazali, aby opinii tej brakowało spójności, konsekwencji, czy klarowności, co
podniesiony w apelacjach zarzut obrazy art. 201 KPK w zw. z art. 167 KPK, czyni oczywiście bezzasadnym, i co legło
u podstaw oddalenia zawartego w apelacji wniosku o powołanie innych biegłych celem sporządzenia opinii na
okoliczności w istocie profesjonalnie i wyczerpująco wyjaśnione. Chybione pozostają tym samym odnoszące się do
opinii sądowo-psychiatrycznej zarzuty naruszenia art. 7 KPK, art. 4 KPK, art. 5 § 2 KPK, przy czym wątpliwościami
w rozumieniu tego ostatniego przepisu nie są bynajmniej wątpliwości strony, zwłaszcza o całkowicie dowolnym
charakterze.
Sąd Okręgowy przekonująco umotywował swoje oceny w tym zakresie, racjonalnie odwołując się w swoich
ustaleniach do spontanicznych i korespondujących z pozostałymi dowodami, pierwotnych wyjaśnień oskarżonego,
w których skrupulatnie podał on takie szczegóły akcji przestępczej i konstrukcji urządzenia wybuchowego, jakich nie
mógłby znać, gdyby nie stały się jego osobistym udziałem. Brak jest też podstaw, aby skutecznie kontestować
wnioskowanie Sądu I instancji, iż hiperbolizacja w złożonych na rozprawie wyjaśnieniach negatywnych zachowań
pokrzywdzonego, w szczególności w zestawieniu z próbą wycofania się oskarżonego z przedstawionej wcześniej
wersji szczegółowego zaplanowania przestępstwa, stanowiły jedynie realizację następczo obranej linii obrony.
W świetle całokształtu okoliczności ujawnionych na rozprawie, to nie obiektywnie uzasadniony przymus
sytuacyjny zaważył na zamierzeniu pozbawienia pokrzywdzonego życia, ale przyjęta przez oskarżonego
nieakceptowalna hierarchia wartości, zakładająca priorytet własnego komfortu finansowego i psychicznego
nad ludzkim życiem. Mając zachowaną pełną świadomość naganności swoich przestępczych zachowań, oskarżony
starał się przed Sądem nadać im racjonalny powód, eskalując przemoc i poczucie zagrożenia ze strony ofiary
zbrodni.
Sąd Apelacyjny nie podzielił stanowiska prokuratora, jakoby całokształt okoliczności ujawnionych w sprawie stwarzał
podstawy do przypisania oskarżonemu również usiłowania dokonania zabójstwa innych osób. Bezspornym jest, że
nawet zamiar ewentualny spowodowania takiego skutku trzeba wykazać, a nie tylko domniemywać. Każdorazowo
wymaga to wnikliwej analizy całokształtu okoliczności czynu i sposobu działania sprawcy, których oczywista wymowa
prowadzi do wniosku, że godzenie się na skutek śmiertelny w odniesieniu do innych osób, niż tylko wcześniej
wybrana, skonkretyzowana ofiara, stanowiło rzeczywisty proces zachodzący w psychice sprawcy.
Poza jakąkolwiek dyskusją i wątpliwościami pozostaje fakt przemyślanego w najdrobniejszych szczegółach zamysłu
sprawcy. Skrupulatnie zaplanowane zabójstwo, precyzyjne rozłożenie w czasie jego przygotowanie, wieloetapowa
organizacja i ostateczne wykonawstwo założonego planu – mimo braku w tym czasie bezpośredniego bodźca ze
strony pokrzywdzonego – sprawia, że nawet przyjmując określone działanie sprawcy, jako reakcję na naganną
postawę ofiary przestępstwa, to odroczenie w czasie owego działania, przy tak daleko idącej dbałości o szczegóły
organizacyjne czynu jednoznacznie przesądza o wykluczeniu działania w afekcie. W tym kontekście rozważań należy
uznać, że orzeczona przez Sąd Apelacyjny kara, mimo, że bezspornie surowa, jest karą sprawiedliwą i nie odbiera
oskarżonemu szansy na poprawę oraz na powrót do społeczeństwa.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 4.9.2019 r., II AKa 341/18.

Sąd Apelacyjny podtrzymał wyrok w mocy, uznając, że zarzuty obrońców i prokuratury okazały się niezasadne. Uzasadnienie Sądu wskazywało na brak podstaw do przypisania oskarżonemu usiłowania zabójstwa innych osób oraz konieczność wykazania zamiaru sprawcy. Surowa kara wymierzona przez Sąd Apelacyjny została uzasadniona jako sprawiedliwa i mająca na celu zapobieżenie podobnym przestępstwom.