Warunki odpowiedzialności za nieumyślne spowodowanie śmierci

Tematyka: art. 155 KK, art. 156 § 3 KK, art. 156 § 1 pkt 2 KK, Sąd Apelacyjny, Szczecin, kara pozbawienia wolności

Dla przyjęcia odpowiedzialności z art. 155 KK dochodzi tylko w sytuacji, gdy śmierć człowieka jest
niezamierzonym następstwem działania sprawcy w rozumieniu art. 9 § 2 KK, polegający na niezachowaniu
obowiązku ostrożności wówczas, gdy na podstawie normalnej zdolności przewidywania i ogólnego
obowiązku dbałości o życie ludzkie lub przewidywania skutków własnych działań, można wymagać od
człowieka, aby nie dopuścił do nastąpienia przestępczego skutku.
Opis stanu faktycznego
Wyrokiem Sądu Okręgowego w Koszalinie z 1.2.2018 r. (II K 13/17, niepubl.) oskarżony W.W. został uznany za
winnego tego, że w styczniu 2016 r. w K. bijąc po twarzy I.M. naruszył jego nietykalność cielesną i za to na podstawie
art. 217 § 1 KK skazał go na karę jednego miesiąca pozbawienia wolności, nadto uznał oskarżonego W.W. za
winnego tego, że w kwietniu 2016 r. w K. bijąc po twarzy I.M. naruszył jego nietykalność cielesną i za to na podstawie
art. 217 § 1 KK skazał go na karę jednego miesiąca pozbawienia wolności. Uznał oskarżonego W.W. za winnego
tego, że w nocy z 18 na 19.5.2016 r. w K. dwukrotnie uderzył I.M. nieobutą nogą w tułów czym spowodował u niego
rozległy uraz klatki piersiowej w postaci złamania części żeber i stłuczenia płuc, to jest ciężki uszczerbek na zdrowiu
pod postacią choroby realnie zagrażającej życiu, co w konsekwencji doprowadziło do ostrej niewydolności
oddechowej i krążeniowej, której następstwem była śmierć I.M., a następnie wspólnie z inną ustaloną osobą zwłoki
pokrzywdzonego wyrzucił przez okno z mieszkania na II piętrze budynku i przeniósł je w miejsce ich ukrycia do
pomieszczenia gospodarczego, to jest popełnienia czynu z art. 156 § 3 KK w zw. z art. 156 § 1 pkt 2 KK w brzmieniu
sprzed zmiany wprowadzonej ustawą z 23.3.2017 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny, ustawy o postępowaniu
w sprawach nieletnich oraz ustawy – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. z 2017 r. poz. 773) w zw. z art. 4 § 1 KK
i za to na podstawie art. 156 § 3 KK skazał go na karę 11 lat pozbawienia wolności. Na podstawie art. 85 § 1 KK, art.
86 § 1 KK orzekł łączną karę pozbawienia wolności w wymiarze 11 lat.
Wyrok Sądu Okręgowego w zakresie wymierzenia kary łącznej pozbawienia wolności zaskarżył obrońca, zarzucając
błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia polegający na błędnych przyjęciu, że oskarżony
działał w zamiarze spowodowania u pokrzywdzonego ciężkiego uszczerbku na zdrowiu w postaci choroby realnie
zagrażającej życiu w sytuacji, gdy z całokształtu ujawnionych okoliczności sprawy wynika, że oskarżony
nieumyślnością obejmował nie tylko skutek w postaci śmierci pokrzywdzonego, ale także spowodowanie u niego
wspomnianego wyżej ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Jako skarżący postawił zarzut rażąco niewspółmiernie
surowej kary pozbawienia wolności, orzeczonej za wymieniony czyn a w konsekwencji kary łącznej pozbawienia
wolności, podczas gdy w okolicznościach sprawy wystarczające dla osiągnięcia celów kary i adekwatne do stopnia
zawinienia oskarżonego byłoby wymierzenie kary pozbawienia wolności na poziomie połowy ustawowego zagrożenia
przestępstwa z art. 156 § 3 KK. W oparciu o tak postawione zarzuty autor apelacji wniósł o uchylenie rozstrzygnięcia
o karze łącznej i wymierzenie i wymierzenie oskarżonemu, na podstawie art. 155 KK, kary 3 lat pozbawienia
wolności.
Sąd Apelacyjny w Szczecinie, po rozpoznaniu apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonego, zmienił zaskarżony
wyrok przez obniżenie kary łącznej do 9 lat pozbawienia wolności.
Uzasadnienie SA
Zdaniem Sądu Apelacyjnego apelacja obrońcy okazała się zasadna jedynie w odniesieniu do zarzutu rażącej
niewspółmierności wymierzonej oskarżonemu kary pozbawienia wolności i spowodowanie złagodzenia wyroku w tej
części, a w konsekwencji także złagodzenia orzeczonej wobec W.W. kary łącznej pozbawienia wolności.
Sąd odwoławczy nie podzielił poglądu autora apelacji, że czyn oskarżonego stanowi przestępstwo z art. 155 KK, nie
zaś jak przyjął Sąd I instancji z art. 156 § 3 KK w zw. z art. 156 § 1 pkt 2 KK. Zgromadzony w sprawie materiał
dowodowy pozwolił Sądowi orzekającemu na dokonanie ustaleń faktycznych skutkujących przyjęciem umyślnego
spowodowania u pokrzywdzonego ciężkich obrażeń ciała pod postacią choroby realnie zagrażającej życiu oraz
nieumyślnego spowodowania jego śmierci. Brak jest natomiast jakichkolwiek podstaw do uznania, że czyn
oskarżonego wypełnił jedynie znamiona przestępstwa stypizowanego w art. 155 KK. Przede wszystkim podkreślenia
wymaga, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego oraz sądów apelacyjnych wielokrotnie podkreślano, iż dla przyjęcia
odpowiedzialności z art. 155 KK dochodzi tylko w sytuacji, gdy śmierć człowieka jest niezamierzonym
następstwem działania sprawcy w rozumieniu art. 9 § 2 KK, polegający na niezachowaniu obowiązku
ostrożności wówczas, gdy na podstawie normalnej zdolności przewidywania i ogólnego obowiązku dbałości
o życie ludzkie lub przewidywania skutków własnych działań, można wymagać od człowieka, aby nie
dopuścił do nastąpienia przestępczego skutku (zob.m.in. wyrok SN z 1.6.1977, I KR 91/77,
). Odnosząc
się do argumentów skarżącego należy stwierdzić, że Sąd Okręgowy z prawidłowych ustaleń faktycznych wyprowadził

zasadny wniosek, że zgromadzony materiał dowodowy, w tym wyjaśnienia oskarżonego oraz opinie biegłego
medycyny sądowej, dały podstawę do przyjęcia odpowiedzialności oskarżonego w zakresie mu przypisanym, a więc
z art. 156 § 3 KK w zw. z art. 156 § 1 pkt 2 KK. Lektura pisemnych wywodów wskazuje, że Sąd orzekający
szczegółowo rozważał możliwość spowodowania przez oskarżonego obrażeń pokrzywdzonego oraz mechanizm,
przyczyny ich powstania, uwzględniając przy tym rodzaj i mnogość obrażeń, które powstały wskutek wyrzucenia
przez oskarżonego, ciała I.M. przez okno z drugiego piętra. Podstawą ustaleń w tej kwestii stały się dowody z opinii
biegłego medyka sądowego, a także uzupełnienia wymienionej opinii w tym zakresie. Dokonując oceny prawnej
zachowania oskarżonego, Sąd I instancji miał na uwadze podnoszone w apelacji fakty, że pokrzywdzony leżąc
z oskarżonym na jednym łóżku oddał bezwiednie mocz, co spowodowało ze strony oskarżonego W.W. najpierw
agresję słowną, a następnie czynną wyrażającą się w dwukrotnym kopnięciu I.M. w okolice brzucha. Skarżący nie
dostrzega, że te okoliczności zestawione z zachowaniem oskarżonego następnego dnia – nawoływanie
pokrzywdzonego z drugiego pokoju, pozostającego w nieświadomości, że ten zmarł – w połączeniu z wynikami sekcji
zadecydowały, iż Sąd I instancji nie podzielił stanowiska prokuratora przedstawionego w akcie oskarżenia, że
oskarżony swoim zachowaniem wyczerpał znamiona zbrodni zabójstwa. Słusznie też Sąd orzekający, przy
uwzględnieniu całości zgromadzonych dowodów uznał, że oskarżony W.W., będąc osobą zdrową psychicznie,
kopiąc pokrzywdzonego w tułów, co prawda nieobutą nogą, umyślnie spowodował u niego rozległy uraz klatki
piersiowej w postaci złamania części żeber i stłuczenia płuc, to znaczy ciężkich obrażeń ciała pod postacią choroby
realnie zagrażającej życiu, przy czym nieumyślnie spowodował jego śmierć.
Powyższe okoliczności uprawniały Sąd do uznania, że spowodował swym działaniem u pokrzywdzonego poważne
obrażenia ciała. Nie ulega przy tym wątpliwości, że oskarżony nastąpienia skutku śmiertelnego mógł przewidzieć.
Zasadnie Sąd Okręgowy przyjął, że zachowanie oskarżonego wypełniło znamiona przestępstwa stypizowanego
w art. 156 § 1 pkt 2 KK a w konsekwencji nieumyślnie doprowadziło do skutku z art. 156 § 3 KK. W tej sytuacji nie
sposób zaaprobować stanowiska apelującego, który utrzymywał o konieczności zakwalifikowania działania
oskarżonego, jako wyczerpującego znamiona przestępstwa z art. 155 KK. Zauważyć przy tym trzeba, że Sąd
I instancji rozważał tę możliwość i słusznie wykluczył przyjęcie takiej oceny prawnej, co do zachowania oskarżonego.
Z uwagi na powyższe, na podstawie art. 437 § 2 KPK zaskarżony wyrok należało zmienić w sposób wyżej opisany.
Oskarżony W.W. został skazany na długoletnią karę pozbawienia wolności, nie posiada żadnego majątku, dlatego
uzasadnionym było zwolnienie go od kosztów postępowania w całości (art. 626 § 1 KPK, art. 624 § 1 KPK i art. 17
ust. 1 ustawy z 23.6.1973 r. o opłatach w sprawach karnych, t.j. Dz.U. z 1983 r. Nr 49, poz. 223 ze zm.).
Bezsprzecznie należy podzielić argumentację określoną zarzutem apelacji, że wymierzona oskarżonemu wyrokiem
Sądu Okręgowego kara pozbawienia wolności w odniesieniu do wymienionego czynu była nadmiernie surowa,
a w konsekwencji za taką należało uznać orzeczoną karę łączną pozbawienia wolności. Sąd I instancji skupił się
głównie na okolicznościach przemawiających na niekorzyść oskarżonego, a równocześnie utracił z pola widzenia
istniejące w sprawie istotne okoliczności korzystne dla oskarżonego.

Rozważając orzeczenie oskarżonemu określonej wysokości kary należało mieć na uwadze także i to, że oskarżony
pozostawał z pokrzywdzonym w dobrych stosunkach. I.M. właściwie u niego mieszkał, zaś agresywne zachowania
towarzyszące spożywaniu alkoholu przez obu mężczyzn, były oskarżonemu przez pokrzywdzonego wybaczane.
Oskarżony przed Sądem wyraził skruchę, czynu swego żałował. Do krytycznego zdarzenia doszło zaś wskutek
zachowania pokrzywdzonego, który podczas snu z oskarżonym na jednym łóżku, oddał mocz. Te istotne okoliczności
z punktu widzenia dyrektyw wymiaru kary, uszły uwadze Sądu Okręgowego. Dzięki jednak wnikliwości Sądu
Apelacyjnego, który dostrzegając wskazane okoliczności, dołączył je do zespołu innych – z natury rzeczy – równie
istotnych, a w konsekwencji – przez należne złagodzenie kary – doprowadził do słusznego rozstrzygnięcia. Sąd ma
rację, że zastosowana ostatecznie kara 9 lat pozbawienia wolności jest wystarczająca dla osiągnięcia celów
zapobiegawczych i wychowawczych, które kara ma osiągnąć w stosunku do oskarżonego, a także potrzeby
w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 19.7.2018 r., II AKa 93/18.

Sąd Apelacyjny uznał, że oskarżony nie działał z zamiarem spowodowania śmierci pokrzywdzonego, lecz umyślnie spowodował ciężkie obrażenia ciała, co skutkowało śmiercią. Ostatecznie wymierzona kara 9 lat pozbawienia wolności została uznana za wystarczającą dla osiągnięcia celów zapobiegawczych i wychowawczych.