Zasadność i sens wprowadzenia do Kodeksu postępowania karnego art. 258a

Ustawą z 31.3.2020 r. wprowadzono zmiany do Kodeksu postępowania karnego, m.in. art. 258a dotyczący środków zapobiegawczych wobec oskarżonych. Publikacja analizuje problemy interpretacyjne związane m.in. z nieostrymi pojęciami, ingerencją w niezależność sądu, dualizmem środków oraz zastosowaniem przepisu do oskarżonych. Autor krytycznie podchodzi do wprowadzonych zmian i argumentuje swoje stanowisko.

Tematyka: Kodeks postępowania karnego, art. 258a, środki zapobiegawcze, interpretacja przepisów, niezależność sądu, problemy interpretacyjne, dualizm środków, oskarżony vs podejrzany, racjonalne uzasadnienie, stan epidemii

Ustawą z 31.3.2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem,
przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji
kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2020 r. poz. 568), która weszła w życie 31.3.2020 r.
wprowadziła szeregów zmian mających na celu niwelowanie skutków sytuacji kryzysowej również w sferze
postępowania karnego. Do ustawy z 6.6.1997 r. – Kodeks postępowania karnego (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 30)
wprowadzono nowy przepis art. 258a, stanowiący, że jeżeli oskarżony uniemożliwia lub utrudnia
wykonywanie zastosowanego wobec niego środka zapobiegawczego lub umyślnie naruszył obowiązek lub
zakaz związany ze stosowaniem takiego środka, sąd lub prokurator jest zobowiązany zastosować środek
zapobiegawczy gwarantujący skuteczną realizację celów jego stosowania.
Główne problemy interpretacyjne:
1. Nieostrość zastosowanych pojęć;
2. Ingerencja w niezależność sądu;
3. Dualizm zastosowanych środków;
4. Zastosowanie przepisu do oskarżonych a nie podejrzanych.
Nieostrość zastosowanych pojęć
Dokonując analizy wprowadzonego przepisu należy w pierwszej kolejności zwrócić uwagę na jego nieostry charakter.
Ustawodawca wprowadzając tego rodzaju przepis nie wyjaśnił przyczyn jego wprowadzenia. Zważyć należy po
pierwsze, że urząd prokuratorski uprawniony był do zmiany środka zapobiegawczego w czasie sprzed nowelizacji
ustawy karnoprocesowej. Oczywiście przy zachowaniu koronnej reguły, że najdalej idący środek zapobiegawczy tj.
tymczasowe aresztowanie zastrzeżony jest tylko i wyłączenie dla sądu. Komentowana zmiana wprowadza zatem
powtórzenie już od dawna istniejących reguł prawnych. Ponadto na słuszne zastrzeżenia zasługuje okoliczność, że
omawiany przepis posługuje się pojęciami nigdzie indziej nie definiowanymi. Powstaje zasadnicze pytanie jak
należy rozumieć sformułowanie ustawodawcy, że jeżeli oskarżony uniemożliwia lub utrudnia wykonywanie
zastosowanego wobec niego środka zapobiegawczego? Dokonując analizy przedmiotowego fragmentu należy
stwierdzić, że brak jest jakiegokolwiek wyjaśnienia dla tego fragmentu przepisu.
Ingerencja w niezależność sądu
Komentowany przepis w dalszej treści swojego brzmienia nakłada obowiązek zarówno na sąd jak i urząd
prokuratorski, nakładając obowiązek o zmianie środka zapobiegawczego na taki, który de facto skutkował będzie
skuteczną realizację celów stosowania środka zapobiegawczego. Podkreślenia wymaga, że po pierwsze tego
rodzaju sformułowanie godzi w niezależność sądu. Zdaniem komentującego niedopuszczalnym jest nakładanie na
sąd obowiązku zmiany środka zapobiegawczego, przy tak nieostrych regułach określenia okoliczności jego
zastosowania. Innymi słowy swoboda sędziowska wprowadzonym przepisem powoduje obowiązkowe zmiany
środka, co jest zdaniem autora zapisem niedopuszczalnym. Dekodując zamierzenia ustawodawcy w kwestii zaś
urzędu prokuratorskiego to jak wspomniano na wstępie prokurator w każdej chwili jest uprawniony do zmiany środka
zapobiegawczego z wyłączeniem środka izolacyjnego.
Dualizm zastosowanych środków
Budzi uzasadnione wątpliwości także, tryb podejmowania decyzji o zmianie środka zapobiegawczego w kwestii
związanej z oceną okoliczności, które mogłyby stanowić podstawę zmiany postanowienia o pierwotnie
zastosowanym środku zapobiegawczym. Należy zwrócić uwagę, że komentowany przepis nie określa sytuacji kiedy
jego zastosowanie staje się konieczne. W związku z powyższym należy stwierdzić, że jego stosowanie będzie dalece
dowolne co rodzi uzasadnione obawy co do zasadności jego stosowania. Nadto ustawodawca wprowadził kolejne
niejasne podstawy. Mianowicie nakłada obowiązek na stosującego środek zapobiegawczy do zastosowania takiego
środka zapobiegawczego, który gwarantował będzie wykonywanie już istniejącego środka zapobiegawczego co
w ocenie autora jest niedopuszczalnym dualizmem, czy wręcz kumulacją środków do już istniejącego środka lub
środków zapobiegawczych.
Zastosowanie przepisu do oskarżonych a nie podejrzanych

Autor pragnie zwrócić również uwagę na redakcje komentowanego przepisu, otóż ustawodawca posługuje się w nim
zwrotem oskarżony. Nie bez znaczenia jest okoliczność, że oskarżonym jest osoba co do której wniesiono akt
oskarżenia do sądu, idąc dalej akt ten został odczytany. Przepis nie posługuje się pojęciem podejrzanego.
Stosowanie środków zapobiegawczych na etapie postępowania jurysdykcyjnego po wniesieniu aktu oskarżenia do
sądu jest możliwe jedynie przez sąd wyrokujący. Prokurator w tym stanie rzeczy nie jest organem uprawnionym do
stosowania środków w zakresie rozpatrywanego aktu oskarżenia a kompetencja ta przypada jedynie wówczas
sądowi.
Podsumowanie
Rekapitulując podkreślenia wymaga, że na próżno doszukiwać się racjonalnego uzasadnienia dla wprowadzenia
omawianego przepisu do porządku prawnokarnego przez ustawodawcę. Przepis ten nie znajduje również
odzwierciedlenia w okolicznościach jego wprowadzenia związanych z panującym stanem epidemii.

Komentowana publikacja krytycznie analizuje wprowadzony przepis art. 258a do Kodeksu postępowania karnego, zwracając uwagę na nieostrość pojęć, ingerencję w niezależność sądu, dualizm środków oraz zastosowanie przepisu do oskarżonych. Autor wskazuje na brak racjonalnego uzasadnienia dla wprowadzenia tego przepisu i jego zgodności z panującym stanem epidemii.