Konstrukcja zatarcia skazania w kontekście niekaralności
Skoro zatarcie skazania ma moc sprawczą z chwilą jego dokonania, zatarte skazanie za czyn z art. 178a § 1 KK nie może stanowić podstawy przypisania przestępstwa zakwalifikowanego z art. 178a § 4 KK. Publikacja omawia wyrok Sądu Najwyższego w kontekście niekaralności W.P. po zatarciu skazania oraz błędów sądowych w rozpoznawaniu sprawy.
Tematyka: zatarcie skazania, art. 106 KK, art. 178a § 1 KK, art. 178a § 4 KK, Sąd Najwyższy, rażące naruszenie prawa karnego, ponowne rozpatrzenie sprawy
Skoro zatarcie skazania ma moc sprawczą z chwilą jego dokonania, zatarte skazanie za czyn z art. 178a § 1 KK nie może stanowić podstawy przypisania przestępstwa zakwalifikowanego z art. 178a § 4 KK. Publikacja omawia wyrok Sądu Najwyższego w kontekście niekaralności W.P. po zatarciu skazania oraz błędów sądowych w rozpoznawaniu sprawy.
Skoro zatem stosownie do art. 106 KK, z chwilą zatarcia skazania, uważa się je za niebyłe, to z oczywistych względów zatarte skazanie za czyn z art. 178a § 1 KK nie mogło stanowić podstawy przypisania W.P. przestępstwa zakwalifikowanego z art. 178a § 4 KK. Opis stanu faktycznego Sąd Rejonowy w T. Wydział Zamiejscowy w P., wyrokiem z 30.6.2017 r., uznał W.P. za winnego tego, że 24.1.2016 r. w P. na ulicy P., kierował samochodem osobowym marki C., będąc w stanie nietrzeźwości co potwierdziło badanie z wynikami 0,58 mg/dcm3 i 0,57 mg/dcm3 alkoholu w wydychanym powietrzu, przy czym czynu tego dopuścił się będąc wcześniej skazanym prawomocnym wyrokiem, wydanym przez Sąd Rejonowy w L. za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości, tj. przestępstwa z art. 178a § 4 KK, za co wymierzył mu karę 6 miesięcy pozbawienia wolności. Ponadto, na podstawie art. 42 § 3 KK orzekł wobec oskarżonego dożywotni zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych, zaś na mocy art. 43a § 2 KK orzekł środek karny w postaci świadczenia pieniężnego w kwocie 10 000 zł na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej, natomiast na podstawie art. 50 KK orzekł podanie wyroku do publicznej wiadomości przez wywieszenie treści wyroku na tablicy ogłoszeń Sądu Rejonowego w T. oraz zamieszczenie na stronie internetowej Komendy Miejskiej Policji w P. przez okres 14 dni. Zaliczył oskarżonemu na poczet orzeczonej kary pozbawienia wolności okres rzeczywistego pozbawienia wolności oraz orzekł o kosztach sądowych. Od wyroku tego z apelacją wystąpił prokurator oraz obrońca oskarżonego. Prokurator w swym środku odwoławczym zarzucił obrazę przepisów prawa materialnego, a mianowicie art. 43b KK, przez orzeczenie wobec oskarżonego środka karnego w postaci podania wyroku do publicznej wiadomości na podstawie art. 50 KK, a nie prawidłowo – na podstawie przepisu art. 43b KK. W konkluzji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez zastąpienie podstawy prawnej orzeczonego środka karnego na prawidłową – art. 43b KK. Natomiast obrońca w swej apelacji podniósł zarzuty obrazy art. 5 KPK przez niepowzięcie przez Sąd wątpliwości, co do sprawstwa oskarżonego; art. 7 KPK przez dowolną ocenę materiału dowodowego; art. 366 KPK przez brak wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności sprawy i art. 410 KPK przez brak oparcia wyroku o całokształt okoliczności ujawnionych w postępowaniu, które miały wpływ na treść wyroku i doprowadziły Sąd do wadliwych ustaleń faktycznych w zakresie błędnego ustalenia sprawstwa oskarżonego, co do zarzucanego mu czynu. W konkluzji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonego, ewentualnie uchylenie wyroku i skierowanie sprawy do ponownego rozpoznania. Po rozpoznaniu tych apelacji, Sąd Okręgowy w G., wyrokiem z 12.12.2017 r., zmienił zaskarżony wyrok, wskazując, jako podstawę orzeczenia środka karnego art. 43b KK i utrzymując zaskarżony wyrok w pozostałej części w mocy. Od wyroku tego z kasacją wystąpił obrońca skazanego, zaskarżając go w całości. Zarzucił mu: 1) „rażące naruszenie prawa karnego procesowego, które mogło mieć istotny wpływ na treść orzeczenia tj. art. 433 § 1 KPK w zw. z art. 440 KPK, polegające na nieprzeprowadzeniu prawidłowej kontroli odwoławczej zaskarżonego na korzyść oskarżonego wyroku Sądu I instancji w wyniku czego, nie dostrzeżono zaistniałej zmiany stanu prawnego, dokonanej ustawą z 20.2.2015 r. o zmianie ustawy - Kodeks kamy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 396; dalej jako: ZmKK15), w tym nowelizacji art. 107 KK w zakresie statuującym warunki zatarcia skazania oraz pominięto reguły intertemporalne określone w art. 21 ZmKK15, co skutkowało niezasadnym utrzymaniem w mocy wyroku skazującego W.P. za czyn z art. 178a § 4 KK, mimo iż przed datą orzekania przez Sąd II instancji, zgodnie z art. 107 § 4a KK w zw. z art. 21 ZmKK15, uprzednie prawomocne skazanie oskarżonego W.P. za czyn z art. 178a § 1 KK uległo zatarciu z mocy prawa i w związku z tym odpowiedzialność oskarżonego powinna zostać ukształtowana najwyżej w oparciu o treść art. 178a § 1 KK; 2) rażące naruszenie prawa karnego materialnego, które mogło mieć wpływ na treść orzeczenia tj. art. 178a § 4 KK przez jego błędne zastosowanie przy przypisaniu oskarżonemu kwalifikacji prawnej za popełniony czyn, podczas gdy czyn oskarżonego wypełniał najwyżej przesłanki z art. 178a § 4 KK, co skutkowało zastosowaniem nieprawidłowej kwalifikacji prawnej, utrzymaniem w mocy wyroku skazującego, którym wymierzono oskarżonemu karę 6 miesięcy pozbawienia wolności oraz na podstawie art. 42 § 3 KK orzeczono wobec oskarżonego dożywotni zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych". W konkluzji skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego w G. z 12.12.2017 r. i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania temu Sądowi w postępowaniu odwoławczym oraz zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz skazanego zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego według norm przepisanych. W odpowiedzi na tę kasację, prokurator wniósł o jej uwzględnienie. Sąd Najwyższy w sprawie W.P. skazanego z art. 178a § 4 KK, po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie 18.7.2019 r., kasacji wniesionej przez obrońcę od wyroku Sądu Okręgowego w G. z 12.12.2017 r., zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego w T. Wydział VI Zamiejscowy w P. z 30.6.2017 r., uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w G. do ponownego rozpoznania. Uzasadnienie SN Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja okazała się zasadna. Rację bowiem należy przyznać skarżącemu, który wskazuje, że Sąd Okręgowy dokonał wadliwej kontroli odwoławczej i niezależnie od granic zaskarżenia oraz podniesionych zarzutów (art. 433 § 1 KPK w zw. z art. 440 KPK) nie dostrzegł zmiany przepisów w zakresie regulacji dotyczącej zatarcia skazania, co skutkowało niezasadnym utrzymaniem w mocy rozstrzygnięcia Sądu meriti przypisującego W.P. przestępstwo z art. 178a § 4 KK. W realiach rozpatrywanej sprawy podstawą dla przyjęcia przez Sądy tej kwalifikacji było wydanie przez Sąd Rejonowy w L. wyroku z 12.6.2014 r., którym przypisano W.P. popełnienie przestępstwa z art. 178a § 1 KK, za co wymierzono mu karę 100 stawek dziennych grzywny po 20 zł każda oraz orzeczono środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych z wyłączeniem pojazdów, do prowadzenia których wymagane jest posiadanie prawa jazdy kategorii C na okres roku, z zaliczeniem na jego poczet okresu zatrzymania prawa jazdy od 21.2.2014 r. do 12.6.2014 r. Wyrok ten uprawomocnił się 21.6.2014 r. Sąd Okręgowy w trakcie przeprowadzonej kontroli instancyjnej nie dostrzegł, że 21.3. 2015 r. weszła w życie ustawa z 20.2.2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny i niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 396), która zmieniła warunki zatarcia skazania określone w art. 107 KK. Wprowadzony przez tę ustawę nowy § 4a art. 107 KK stanowi, że w razie skazania na grzywnę, zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem roku od wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania, natomiast zgodnie z nowym brzmieniem § 6 art. 107 KK nadanym przez tę ustawę, jeżeli orzeczono środek karny, przepadek lub środek kompensacyjny, zatarcie skazania nie może nastąpić przed jego wykonaniem, darowaniem albo przedawnieniem jego wykonania. SN zauważył, że z załączonej do akt rozpatrywanej sprawy karty karnej wynika, iż 26.9.2014 r. wykonano karę grzywny, zaś 20.2.2015 r. wykonano środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów orzeczone przywołanym wcześniej wyrokiem Sądu Rejonowego w L. z 12.6.2014 r. Stosownie natomiast do art. 21 ZmKK15, do skazań prawomocnymi wyrokami wydanymi przed dniem wejścia jej w życie, w przedmiocie zatarcia skazania stosuje się przepisy kodeksu karnego, w brzmieniu nadanym omawianą ustawą, chyba że okres zatarcia skazania upłynął przed dniem wejścia w życie tej ustawy. Jeżeli jednak według przepisów kodeksu karnego, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą okres zatarcia skazania upłynąłby przed dniem jej wejścia w życie, zatarcie skazania następuje z dniem wejścia w życie przywołanej ustawy. Powyższe oznacza zatem, że jak słusznie wywodzi się w kasacji, w realiach niniejszej sprawy zatarcie skazania W.P. za przestępstwo z art. 178a § 1 KK nastąpiło 26.9.2015 r., tj. po upływie roku od dnia wykonania orzeczonej wobec niego kary grzywny. Do zatarcia skazania doszło więc jeszcze przed dopuszczeniem się przez W.P. czynu stanowiącego przedmiot postępowania w rozpatrywanej sprawie, który miał miejsce 24.1.2016 r. oraz w konsekwencji, przed datą orzekania w jego przedmiocie. Na marginesie Sąd zauważył, że w danych o karalności dotyczących W.P., które zostały uzyskane na etapie postępowania odwoławczego nie odnotowuje się już skazania tej osoby wyrokiem Sądu Rejonowego w L. z 12.6.2014 r. Powyższe okoliczności nie zostały jednak wzięte pod uwagę przez Sąd Okręgowy. Bezsporne pozostaje, że skoro, stosownie do dyspozycji art. 106 KK, z chwilą zatarcia skazania, uważa się je za niebyłe, to z oczywistych względów zatarte skazanie za czyn określony w art. 178a § 1 KK nie mogło stanowić podstawy przypisania W.P. przestępstwa zakwalifikowanego z art. 178a § 4 KK. Powyższe świadczy – co oczywiste – o rażącym naruszeniu przez Sąd Okręgowy przepisów, o których mowa w skardze kasacyjnej, które miało wręcz istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku, gdyż skutkowało nieprawidłowym utrzymaniem w mocy wyroku skazującego W.P. za czyn określony w art. 178a § 4 KK. Dlatego też Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w G. i przekazał sprawę temu Sądowi do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym. Stosownie do art. 436 KPK w zw. z art. 518 KPK Sąd Najwyższy ograniczył rozpoznanie kasacji jedynie do pierwszego zarzutu, jako że jest to wystarczające do wydania orzeczenia. W tym duchu rozważania sprowadzają się do stwierdzenia, że rozpoznanie drugiego zarzutu jest bezprzedmiotowe. Należy wyrazić pogląd, że w ponownym postępowaniu Sąd Okręgowy sprosta powinnościom i weźmie pod uwagę przedstawione zapatrywania oraz, po uzyskaniu aktualnych danych o karalności oraz ustaleniu czy nie doszło do zatarcia ewentualnych skazań oskarżonego tam wymienionych, rozważy prawidłowość skazania za przestępstwo z art. 178a § 4 KK. Wyrok Sądu Najwyższego z 18.7.2019 r., IV KK 240/18
Sąd Najwyższy uznał rażące naruszenie prawa karnego i konieczność ponownego rozpatrzenia sprawy przez Sąd Okręgowy. Zatarcie skazania wpłynęło na ocenę przestępstwa z art. 178a § 4 KK, co doprowadziło do uchylenia wyroku skazującego. Decyzja SN podkreśla istotę zrozumienia warunków zatarcia skazania w kontekście odpowiedzialności karnej.