Przeciwdziałanie zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym

Ustawa o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym reguluje kwestie umieszczania danych w rejestrze publicznym osób popełniających przestępstwa seksualne przed jej wejściem w życie. Sąd Najwyższy podjął decyzję w sprawie kasacji Ministra Sprawiedliwości, uznając ją za zasadną i skierowując sprawę do ponownego rozpoznania. Artykuły 29 i 30 ustawy określają zasady stosowania prawa międzyczasowego w przypadkach przestępstw seksualnych popełnionych przed i po wejściu w życie ustawy.

Tematyka: ustawa, przeciwdziałanie, zagrożenia, przestępczość, seksualna, rejestr publiczny, Sąd Najwyższy, kasacja, Minister Sprawiedliwości, art. 29, art. 30, prawa międzyczasowego, konstytucja, interpretacja, Rejestr Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym, Sąd Okręgowy

Ustawa z 13.5.2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym (t.j. Dz.U. z 2018 r.
poz. 405 ze zm.; dalej jako: PrzestSekU18) w zakresie, w jakim nakazuje umieszczać w rejestrze publicznym
dane o osobach, które popełniły przed wejściem w życie tego aktu prawnego określone w nim przestępstwa,
nie spełnia wymogu zgodności z zasadami lex retro non agit oraz nullum crimen (nulla poena) sine lege
anteriori, określonymi w art. 1 § 1 KK. Takich wątpliwości nie nasuwa umieszczenie danych wskazanych
osób w rejestrze z dostępem ograniczonym, z uwagi na jego niepubliczny charakter, który pozwala na
przyjęcie, że taki wpis nie jest równoważny ze stosowaniem środka represji karnej.
Opis stanu faktycznego
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji, wniesionej przez Ministra Sprawiedliwości - Prokuratora Generalnego na
niekorzyść skazanego, uchylił zaskarżone postanowienie i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi
Okręgowemu w W. K.B. został skazany wyrokiem Sądu Okręgowego w W. z 8.6.2009 r. za czyn z art. 197 § 3 i § 4
KK i art. 157 § 2 KK w zw. z art. 11 § 2 KK popełniony w nocy z 31.7. na 1.8.2008 r. Wyrok uprawomocnił się
21.10.2009 r. Postanowieniem z 11.12.2017 r. wydanym na wniosek skazanego, Sąd Okręgowy w W. orzekł
o nieumieszczaniu danych K.B. w Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym, o którym mowa
w PrzestSekU18. Orzeczenie to nie zostało zaskarżone przez żadną ze stron i uprawomocniło się 12.1.2018 r.
Kasację od tego postanowienia wywiódł Minister Sprawiedliwości - Prokurator Generalny, który zaskarżając je
w całości na niekorzyść skazanego, zarzucił rażące i mające istotny wpływ na treść postanowienia naruszenie
przepisów art. 29 i art. 30 PrzestSekU18, przez wyrażenie błędnego poglądu, że powołane przepisy powinny być
odczytywane łącznie oraz niezasadne przyjęcie, że art. 29 PrzestSekU18 znajduje zastosowanie wyłącznie
w sytuacjach opisanych w zdaniu drugim art. 30 PrzestSekU18, to jest w sytuacji, gdy prawomocne orzeczenie
kończące postępowanie w sprawie zapadło po dniu wejścia w życie PrzestSekU18, a w przyjętej kwalifikacji prawnej
powołano przepis wskazany w art. 29 ust. 1 pkt 1 PrzestSekU18, podczas gdy prawidłowa wykładnia treści art. 29
i art. 30 PrzestSekU18 wskazuje, że art. 29 PrzestSekU18 znajduje zastosowanie do sprawców, którzy popełnili
enumeratywnie wymienione tam czyny przed dniem jej wejścia w życie i co do których wyrok uprawomocnił się przed
dniem wejścia w życie PrzestSekU18.
W oparciu o tak sformułowany zarzut skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy
do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w W.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja Ministra Sprawiedliwości - Prokuratora Generalnego jest zasadna. Na wstępie
podniósł, że wywołany kasacją problem, choć ukierunkowany został na kwestię stosowania regulacji
międzyczasowych zawartych w PrzestSekU18, to ma swój znacznie szerszy aspekt dotyczący zagadnienia
interpretacji tych przepisów w kontekście gwarancji wynikających z Konstytucji RP oraz Europejskiej Konwencji Praw
Człowieka.
Zawarty w rozdziale 7 art. 30 PrzestSekU18 wyraża regułę intertemporalną rozstrzygającą kwestię stosowania
uregulowań zawartych w PrzestSekU18 do zdarzeń z przeszłości, tj. sprzed dnia jej wejścia w życie. Zgodnie
z treścią tego przepisu „W sprawach o czyn, o którym mowa w art. 2, jeżeli czyn ten został popełniony przed dniem
wejścia w życie niniejszej ustawy, nie stosuje się przepisów niniejszej ustawy. Jeżeli prawomocne orzeczenie
kończące postępowanie w sprawie zapadło po dniu wejścia w życie niniejszej ustawy, a w przyjętej kwalifikacji
prawnej powołano przepis wskazany w art. 29 ust. 1 pkt 1, stosuje się odpowiednio przepisy art. 29. Termin, o którym
mowa w art. 29 ust. 2 i 4, biegnie w takich wypadkach od dnia uprawomocnienia się orzeczenia”.
Z kolei art. 2 PrzestSekU18, do którego odwołuje się ustawodawca w cytowanym art. 30 PrzestSekU18
wskazuje, że dla potrzeb tego aktu prawnego, jako przestępczość na tle seksualnym, należy rozumieć
przestępstwa przeciwko wolności seksualnej wymienione w rozdziale XXV KK, z wyłączeniem przestępstw
określonych w: 1) art. 201 KK, chyba, że zostały popełnione na szkodę małoletniego; 2) art. 202 § 1 KK; 3) art. 202
§ 3 KK, polegających na prezentowaniu treści pornograficznych związanych z prezentowaniem przemocy lub
posługiwaniem się zwierzęciem; 4) art. 202 §4a KK; 5) art. 202 § 4b KK, polegających na przechowywaniu lub
posiadaniu treści pornograficznych przedstawiających wytworzony albo przetworzony wizerunek małoletniego
uczestniczącego w czynności seksualnej; 6) art. 202 § 4c KK; 7) art. 204 § 1 i 2 KK, chyba, że zostały popełnione na
szkodę małoletniego.

Zauważalne jest, że przytoczony wyżej przepis odwołuje się wyłącznie do aktualnie obowiązującego KK. Natomiast
art. 29 i 30 PrzestSekU18 określają reguły międzyczasowe stosowania tego aktu prawnego.
Jak wcześniej nadmieniono, art. 30 PrzestSekU18 w zdaniu pierwszym wskazuje, że co do zasady PrzestSekU18
w zakresie wskazanym w art. 2 PrzestSekU18 nie stosuje się do czynów popełnionych przed dniem wejścia w życie
PrzestSekU18, a więc 1.10.2017 r. Już jednak zdanie drugie wprowadza pierwszy wyjątek od tej zasady dla
przestępstw wymienionych w art. 29 ust. 1 pkt 1, a więc z: a) art. 197 § 3 pkt 2 lub § 4 KK, b) art. 197 § 1 KK
i pokrzywdzonym był małoletni, c) art. 168 § 1 KK69 i pokrzywdzonym był małoletni, d) art. 168 § 2 KK69, jeśli
sprawca działał ze szczególnym okrucieństwem, e) art. 204 § 1 KK32 i pokrzywdzonym był małoletni.
W odniesieniu do wymienionych przestępstw, w Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym należy
umieścić dane tych osób, które co prawda zostały popełnione przed wejściem w życie PrzestSekU18, ale
prawomocne orzeczenia w tych sprawach zapadły po 1.10.2017 r. W tej sytuacji terminy do zamieszczenia
danych sprawców w Rejestrze - wskazane w art. 29 ust. 2 i 4 PrzestSekU18 - biegną od dnia uprawomocnienia się
wyroku.
Kolejny wyjątek od zasady ze zdania pierwszego art. 30 został wprowadzony w art. 29 ust. 1 PrzestSekU18. Przepis
ten wskazuje, że w terminie 12 miesięcy od wejścia w życie omawianej ustawy w rejestrze umieszcza się również
dane osób prawomocnie skazanych, przeciwko którym prawomocnie warunkowo umorzono postępowanie karne
oraz, wobec których prawomocnie orzeczono środki zabezpieczające, jeśli w kwalifikacji prawnej przyjętej
w prawomocnym orzeczeniu, które zapadło przed dniem wejścia w życie PrzestSekU18, powołano przestępstwa
wymienione w art. 29 ust. 1 pkt 1 PrzestSekU18. Zatem, ustawa z punktu widzenia konieczności umieszczania
danych w Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym rozróżnia 4 kategorie sprawców:
1) tych, którzy popełnili przestępstwo wymienione w art. 2 przed wejściem w życie ustawy,
2) tych, którzy popełnili przestępstwo wymienione w art. 2 po wejściu w życie ustawy,
3) tych, którzy popełnili przestępstwo wymienione w art. 29 ust. 1 pkt 1 PrzestSekU przed wejściem w życie ustawy,
ale wyrok skazujący uprawomocnił się, co do nich po wejściu w życie ustawy,
4) tych, których skazano prawomocnie (prawomocnie warunkowo umorzono postępowanie karne oraz, wobec
których prawomocnie orzeczono środki zabezpieczające) za przestępstwa wymienione w art. 29 ust. 1 pkt 1
PrzestSekU przed wejściem w życie ustawy.
Tylko, co do pierwszej z tych kategorii ustawodawca nie przewidział obowiązku umieszczania ich danych w Rejestrze
Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym. Z tego punktu widzenia trzy pozostałe kategorie różnią się jedynie
terminami do wykonania tej czynności.
Bezsprzecznie art. 29 i 30 PrzestSekU18 w zdaniu drugim regulują zasady umieszczania w Rejestrze Sprawców
Przestępstw na Tle Seksualnym danych personalnych osób, które popełniły przypisane im czyny określane, jako
przestępstwa na tle seksualnym, przed wejściem w życie omawianej ustawy. To uregulowanie - jeżeli rozumieć je,
jako nakaz umieszczania danych w obu bazach danych, o których mowa w art. 4 ust. 1 PrzestSekU18 (Rejestr
z dostępem ograniczonym, Rejestr publiczny) - może nasuwać wątpliwości, co do jego zgodności z Konstytucją RP,
a w szczególności z jej art. 2 PrzestSekU18 w aspekcie zakazu wstecznego stosowania prawa, ponieważ przewiduje
stosowanie ustawy do sprawców, którzy dopuścili się przestępstwa w czasie, kiedy ustawa jeszcze nie obowiązywała
(zob. szerzej na ten temat B. Nita-Światłowska, Zakres czasowy ustawy o przeciwdziałaniu zagrożeniom
przestępczością na tle seksualnym, Przegląd Sądowy 2019, nr 1, s. 39 i n.).
Zasada, która nakazuje wsteczne stosowanie ustawy korzystniejszej dla sprawcy, zbieżna z tą, którą wyraża art. 4 §
1 KK, nie jest gwarantowana wprost w Konstytucji RP, jednakże w art. 42 ust. 1 Konstytucji RP została wprost
wyrażona materialnoprawna zasada, według której: „odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto dopuścił się
czynu zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Zasada ta nie stoi na
przeszkodzie ukaraniu za czyn, który w czasie jego popełnienia stanowił przestępstwo w myśl prawa
międzynarodowego”.
Uwzględniając powyższe zapatrywania Sądu Najwyższego, Sąd Odwoławczy w postępowaniu ponownym powinien
rozstrzygnąć, czy możliwe jest wpisanie do przedmiotowych Rejestrów danych o skazanym, a jeżeli tak, to czy do
obu z nich.
Zważywszy na powyższe stwierdzić należy, że w tym zakresie wykładnia omawianych przepisów zaprezentowana
przez Sąd Okręgowy w zaskarżonym postanowieniu nie jest przekonująca. Sąd ten przyjął, że przepisy art. 29 i 30
PrzestSekU18, należy odczytywać łącznie i rozumieć je w ten sposób, że art. 29 PrzestSekU18 znajduje
zastosowanie wyłącznie w sytuacjach opisanych w końcowej części art. 30 PrzestSekU18, tj. w sytuacji, gdy
prawomocne orzeczenie kończące postępowanie w sprawie zapadło po dniu wejścia w życie niniejszej ustawy,
a w przyjętej kwalifikacji prawnej powołano przepis wskazany w art. 29 ust. 1 pkt 1 PrzestSekU18. Za zasadny

natomiast w tym zakresie należy uznać zarzut postawiony w kasacji. Powyższe musiało skutkować uchyleniem
zaskarżonego postanowienia i przekazaniem sprawy Sądowi Okręgowemu w W., do ponownego rozpoznania.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 2.4.2019 r., V KK 9/19.

Sąd Najwyższy uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Zasadność kasacji Ministra Sprawiedliwości potwierdza potrzebę rozstrzygnięcia kwestii stosowania przepisów międzyczasowych w kontekście gwarancji konstytucyjnych. Interpretacja art. 29 i 30 PrzestSekU18 dotycząca umieszczania danych w Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym wymaga precyzyjnego rozważenia przez Sąd Okręgowy.