Brak wymaganych uprawnień w rozumieniu art. 94 § 1 KW

Przez brak wymaganych uprawnień w rozumieniu art. 94 § 1 KW należy rozumieć zarówno sytuację, gdy dana osoba nie uzyskała uprawnień do prowadzenia pojazdu określonej kategorii, utraciła je w wyniku cofnięcia lub nie może w danej chwili z nich korzystać np. z powodu czasowego zawieszenia. Publikacja opisuje sprawę K.G., który został ukarany za prowadzenie pojazdu bez wymaganych uprawnień, co skutkowało nakazem zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych na 6 miesięcy.

Tematyka: brak wymaganych uprawnień, art. 94 KW, wykroczenie, prawo jazdy, zakaz prowadzenia pojazdów, Sąd Najwyższy, naruszenie prawa procesowego

Przez brak wymaganych uprawnień w rozumieniu art. 94 § 1 KW należy rozumieć zarówno sytuację, gdy dana
osoba w ogóle nie uzyskała uprawnień do prowadzenia pojazdu określonej kategorii w sposób wskazany
w przepisach PrDrog utraciła je w wyniku cofnięcia i musi ponownie ubiegać się o uzyskanie takich
uprawnień lub posiadając de facto takie uprawnienia nie może w danej chwili ich realizować i z nich
korzystać z uwagi np. na ich czasowe „zawieszenie”, niepowodujące jednak ich definitywnej utraty.
Opis stanu faktycznego
Sąd Najwyższy w sprawie K.G. ukaranego za wykroczenie z art. 95 KW, po rozpoznaniu na posiedzeniu 19.3.2019 r.
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść od wyroku Sądu Rejonowego w K. z 10.3.2017 r.,
uchylił zaskarżony wyrok i sprawę K.G. przekazał Sądowi Rejonowemu w K. do ponownego rozpoznania
28.2.2017 r. Komendant Komisariatu Policji w K. skierował do Sądu Rejonowego w K. wniosek o ukaranie K.G.,
zarzucając mu popełnienie wykroczenia polegającego na tym, że 3.1.2017 r., około godziny 16:20 w K. na ul. R., na
drodze publicznej kierował pojazdem marki F. nie posiadając do tego uprawnienia, a także nie posiadał w trakcie
kontroli wymaganych dokumentów w postaci dowodu rejestracyjnego oraz polisy OC pojazdu, tj. czynu z art. 94 KW
w. zw. z art. 3 KierujPojU z art. 95 KW w zw. z art. 38 pkt 2 i 3 PrDrog.
Sąd Rejonowy w K., na posiedzeniu 10.4.2017 r., wydał wyrok nakazowy, którym K.G. uznał za winnego popełnienia
zarzucanego mu wnioskiem o ukaranie czynu, stanowiącego wykroczenie z art. 95 KW i za to na mocy powołanego
przepisu wymierzył mu karę 2 500 zł grzywny. Na mocy art. 94 § 3 KW w zw. z art. 29 § 1 i 2 KW orzekł wobec niego
środek karny w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na okres 6 miesięcy, zobowiązując
go na mocy art. 29 § 3 KW do niezwłocznego zwrotu prawa jazdy do Urzędu Miasta K. Zasądził od obwinionego
koszty sądowe.
Wobec niewniesienia sprzeciwu przez żadną ze stron, wyrok Sądu Rejonowego uprawomocnił się 12.4.2017 r.
Od tego wyroku kasację złożył Prokurator Generalny. Zaskarżył wyrok w całości na korzyść K.G. i zarzucając rażące
oraz mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisu prawa procesowego, a mianowicie art. 93 § 2 KPW,
polegające na niesłusznym przyjęciu, że wina i okoliczności czynu zarzucanego obwinionemu, nie budziły
wątpliwości, co do wyczerpania przez niego znamion wykroczenia z art. 94 § 1 KW, polegającego na prowadzeniu
przez niego 3.1.2017 r. pojazdu bez posiadania do tego uprawnień, co w konsekwencji doprowadziło do rozpoznania
sprawy na posiedzeniu i wydania wyroku nakazowego, wymierzenia za ten czyn kary grzywny w kwocie 2500 zł oraz
orzeczenia na podstawie art. 94 § 3 KW środka karnego w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów
mechanicznych na okres 6 miesięcy, podczas gdy w świetle dowodów dołączonych do wniosku o ukaranie, sąd
powinien powziąć wątpliwości, co do wypełnienia wszystkich znamion wykroczenia z art. 94 § 1 KW, bowiem K.G.
uprawnienia do kierowania pojazdami mechanicznymi miał zawieszone w okresie od 9.3.2016 r. do 9.9.2016 r., co
oznacza, że w dacie przypisanego mu czynu posiadał on uprawnienia do kierowania nimi, natomiast nie mając przy
sobie wymaganego dokumentu, w postaci prawa jazdy, potwierdzającego te uprawnienia, wyczerpał tylko znamiona
wykroczenia z art. 95 KW, zagrożonego karą grzywny do 250 zł i nie przewidującego możliwości orzeczenia zakazu
prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych, które to wątpliwości wyłączały dopuszczalność nakazowego trybu
rozpoznania sprawy i nakazywały skierowanie sprawy na rozprawę celem przeprowadzenia postępowania
dowodowego, wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
Rejonowemu w K.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja jest oczywiście zasadna w rozumowaniu art. 535 § 5 KPK. Należy podzielić
pogląd Prokuratora Generalnego, że zaskarżony wyrok zapadł z rażącym i mającym istotny wpływ na jego treść
naruszeniem przepisu prawa procesowego, wskazanego w zarzucie kasacji. Poza sporem jest, że przepis art. 93 §
2 KPW wymaga dla wydania wyroku w postępowaniu nakazowym, a więc na posiedzeniu bez udziału stron,
aby okoliczności czynu i wina obwinionego nie budziły wątpliwości. Brak owych wątpliwości ma wynikać
z załączonych do wniosku o ukaranie, a uznawanych przez sąd za ujawnione, materiałów dowodowych. Brak
wskazanych wątpliwości oznacza, że nie ma ich zarówno w odniesieniu do sprawstwa danego czynu, jak i winy
obwinionego, z uwzględnieniem jego wyjaśnień, jak i innych dowodów przeprowadzonych w toku czynności
wyjaśniających (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 21.7.2011 r., III KK 144/11,
; z 7.11.2017 r., II KK 251/17,
). Z tego punktu widzenia w realiach sprawy brak było podstaw do wydania wyroku nakazowego.

Należy przede wszystkim zauważyć, że Sąd Rejonowy w K. uznał K.G. za „winnego czynu zarzucanego mu
wnioskiem o ukaranie”. W opisie tego czynu zawarte było znamię „kierowania pojazdem bez posiadania uprawnień”,
określone w art. 94 § 1 KW i ten przepis prawa materialnego został też powołany w kwalifikacji prawnej wykroczenia,
którego popełnienie zarzucono K.G. Dlatego też wskazanie w wyroku, że czyn stanowi wykroczenie „z art. 95 KW”,
przy niezmienionym opisie samego czynu, należy traktować wyłącznie w kategoriach oczywistej omyłki.
Należy przy tym zauważyć, że z przepisu art. 9 § 1 KW wynika, w razie wyczerpania przez sprawcę jednym
czynem znamion kilku wykroczeń, obowiązek stosowania przepisu przewidującego karę najsurowszą, w tym
wypadku byłby to przepis art. 94 § 1 KW. Ponadto orzeczenie wobec K.G. środka karnego w postaci zakazu
prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych, które to rozstrzygnięcie oparte zostało o przepis art. 94 § 3 KW
i było możliwe tylko „w razie popełnienia wykroczenia, o którym mowa w § 1”, także dowodzi, że w istocie Sąd
Rejonowy w K. uznał K.G. za winnego wykroczenia stypizowanego w art. 94 § 1 KW. Sygnalizacyjnie można jedynie
wskazać w tym miejscu, że jako „omyłkowe nieprzywołanie w podstawie skazania i wymiaru kary art. 94 § 1 KW”
została uznana opisana wyżej sytuacja w piśmie Sądu Okręgowego z 21.9.2017 r.
Trafnie wskazano, w uzasadnieniu kasacji, że dokonując analizy tak przypisanego zachowania, przez pryzmat
wszystkich znamion wykroczenia z art. 94 § 1 KW, stwierdzić należy, iż istnieją poważne wątpliwości, czy to
zachowanie K.G. rzeczywiście wypełniło ustawowe znamiona tego wykroczenia. Strona przedmiotowa wykroczenia
opisanego w art. 94 § 1 KW polega bowiem na prowadzeniu na drodze publicznej pojazdu bez wymaganego
uprawnienia. Przez brak wymaganych uprawnień należy rozumieć zarówno sytuację, gdy dana osoba w ogóle nie
uzyskała uprawnień do prowadzenia pojazdu określonej kategorii w sposób wskazany w przepisach PrDrog, utraciła
je w wyniku cofnięcia i musi ponownie ubiegać się o uzyskanie takich uprawnień lub posiadając de facto takie
uprawnienia nie może w danej chwili ich realizować i z nich korzystać z uwagi np. na ich czasowe „zawieszenie”,
niepowodujące jednak ich definitywnej utraty. W realiach sprawy przyjęcie przez Sąd Rejonowy w K., że K.G. swoim
zachowaniem wyczerpał znamiona wykroczenia z art. 94 § 1 KW nie znajduje oparcia w zgromadzonym materiale
dowodowym.
Z informacji uzyskanej z Urzędu Miasta w K. wynika, że prawo jazdy kategorii B zostało zatrzymane K.G., w związku
z przekroczeniem prędkości o więcej niż 50 km/h w obszarze zabudowanym na okres 6 miesięcy, tj. od 9.3.2016 r.
do 9.9.2016 r., przy czym dokument potwierdzający posiadanie uprawnień do kierowania pojazdami tej kategorii, tj.
prawo jazdy, zostało mu zwrócone 24.1.2017 r. W istocie więc tylko we wskazanym wyżej okresie tj. od 9.3.2016 r.
do 9.9.2016 r. K.G. „nie posiadał uprawnień” do kierowania pojazdami mechanicznymi kategorii B. Natomiast po
upływie tego okresu odzyskał je. Zatem zasadne jest przyjęcie, że 3.1.2017 r., wbrew stanowisku Sądu Rejonowego
w K., posiadał on stosowne uprawnienia, tyle, że nie posiadał przy sobie dokumentu potwierdzającego posiadanie
tych uprawnień, co nie jest wystarczające dla przyjęcia wypełnienia znamion z art. 94 § 1 KW.
Taki sposób procedowania oraz oceny zgromadzonych materiałów, bez uwzględnienia dowodów, jak też stanowiska
samego K.G., który w toku czynności sprawdzających 16.2.2017 r., przyznał się częściowo do popełnienia
zarzucanego mu czynu, skorzystał z prawa do odmowy wyjaśnień, deklarując chęć złożenia wyjaśnień przed Sądem
(zastosowanie trybu nakazowego uniemożliwiło mu złożenie takich wyjaśnień), nie pozwalał na przyjęcie „braku
wątpliwości” co do sprawstwa obwinionego, jak i okoliczności czynu (wyrok Sądu Najwyższego z 23.9.2009 r., IV KK
60/09,
).
Kierując się przedstawionymi motywami Sąd Najwyższy na podstawie art. 537 § 2 KPK w zw. z art. 535 § 5 KPK
orzekł, jak w wyroku.
Ujawniony stan faktyczny zdarzenia jednoznacznie wskazuje, że uznanie przez Sąd Rejonowy w K., iż okoliczności
czynu nie budzą wątpliwości oraz zachodzą wszelkie podstawy do wydania wyroku nakazowego, było
nieuprawnione. Sąd ten miał możliwość dostrzec, że istnieją na tyle istotne wątpliwości w kwestii wypełnienia przez
K.G. znamion wykroczenia stypizowanego w art. 94 § 1 KW, iż powinien skierować sprawę do rozpoznania na
zasadach ogólnych. Nie czyniąc tego rażąco naruszył wskazany w zarzucie kasacji przepis prawa procesowego.
Wpływ tego uchybienia na treść prawomocnego wyroku jest oczywisty. Tylko przyjęcie, że zachowanie K.G.
wyczerpało rzeczywiście, oprócz znamion wykroczenia z art. 95 KW, także znamiona z art. 94 § 1 KW, pozwalałoby
na orzeczenie wobec niego kary grzywny w wysokości określonej w art. 24 § 1 KW, a mianowicie od 20 do 5000 zł.
Wynika to z faktu, że w treści samego przepisu art. 94 § 1 KW wysokość kary grzywny nie została określona,
w przeciwieństwie do wykroczenia stypizowanego w art. 95 KW, za które ustawodawca również przewidział karę
grzywny, ale w maksymalnej kwocie 250 zł. Ponadto orzeczenie wobec obwinionego środka karnego w postaci
zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych, zgodnie z treścią art. 94 § 3 KW, jest możliwe tylko w razie
popełnienia wykroczenia określonego w § 1 tego przepisu. Brak jest natomiast podstawy prawnej do orzeczenia tego
rodzaju środka karnego za przypisane obwinionemu wykroczenie z art. 95 KW.
Wyrok Sądu Najwyższego z 19.3.2019 r., IV KK 59/19

Sąd Najwyższy uchylił wyrok Sądu Rejonowego i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Decyzja oparta była na braku jednoznaczności co do wypełnienia przez K.G. znamion wykroczenia z art. 94 § 1 KW. Uzasadnienie wyroku wskazywało na rażące naruszenie prawa procesowego, co wpłynęło na treść wyroku. Cała sprawa skupia się na interpretacji przepisów dotyczących wymaganych uprawnień do prowadzenia pojazdów mechanicznych.