Ekstradycja do Federacji Rosyjskiej

Tematyka: ekstradycja, Federacja Rosyjska, EFTA, Porozumienie EOG, Europejska Konwencja o ekstradycji, TS, wyrok, obywatelstwo, Islandia, prawa człowieka, Unia Europejska

Państwo członkowskie, które ma rozpoznać wniosek państwa trzeciego o ekstradycję obywatela państwa
EFTA (będącego stroną porozumienia o EOG), ma obowiązek rzetelnego zbadania, czy ten obywatel
w wyniku ekstradycji nie zostanie poddany nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu.
Stan faktyczny
W 2015 r. biuro Interpolu w Moskwie wydało międzynarodowy list gończy za I.N., który był wówczas wyłącznie
obywatelem rosyjskim, w związku z wszczętym przeciwko niemu postępowaniem karnym. Na jego podstawie I.N.
został zatrzymany podczas wjazdu do Chorwacji. Zapoczątkowało to procedurę w sprawie jego ewentualnej
ekstradycji do Federacji Rosyjskiej (FR), wszczętą na podstawie chorwackiej ustawy o międzynarodowej pomocy
prawnej w sprawach karnych (dalej jako: ZOMPO). I.N. sprzeciwił się ekstradycji do FR i wskazał, że posiada
zarówno obywatelstwo rosyjskie, jak i islandzkie. Ambasada islandzka przekazała sądowi w Zagrzebiu notę, w której
potwierdziła, że I.N. jest obywatelem islandzkim i posiada status stałego rezydenta w Islandii oraz że chciałby
zapewnić mu jak najszybszy przejazd do Islandii. Następnie do sądu w Zagrzebiu wpłynął wniosek od prokuratury
generalnej FR o ekstradycję I.N., zgodnie z postanowieniami Europejskiej konwencji o ekstradycji (dalej jako: EKE).
Następnie ten sąd orzekł, że przewidziane w ZOMPO ustawowe przesłanki ekstradycji I.N. zostały spełnione.
Pytanie prejudycjalne
Czy unijne prawo, a zwłaszcza Porozumienie EOG, interpretowane w świetle wyroku TS z 6.9.2016 r. Petruhhin (pkt
50), należy interpretować w ten sposób, że w sytuacji, w której do państwa członkowskiego – do którego przemieścił
się obywatel państwa EFTA, będącego stroną Porozumienia EOG, z którym UE zawarła umowę o przekazywaniu
osób – państwo trzecie skierowało wniosek o ekstradycję na podstawie EKE, to pierwsze państwo powinno
poinformować państwo EFTA o tym wniosku i w stosownym przypadku na żądanie tego ostatniego państwa
przekazać mu tego obywatela, pod warunkiem że to ostatnie państwo jest właściwe, aby prowadzić przeciwko tej
osobie postępowanie związane z czynami popełnionymi poza jego terytorium?
Stanowisko TS
Stosowanie wyroku Petruhhin do obywatela państwo EFTA
W pkt 50 wyroku Petruhhin Trybunał orzekł, że art. 18 TFUE i 21 TFUE należy interpretować w ten sposób, że gdy do
państwa członkowskiego, do którego przemieścił się będący obywatelem innego państwa członkowskiego obywatel
Unii, wniosek o ekstradycję skierowało państwo trzecie, z którym to pierwsze państwo członkowskie zawarło umowę
o ekstradycji, to pierwsze państwo powinno powiadomić państwo członkowskie, którego obywatelem jest dana osoba
i w stosownym przypadku na żądanie tego ostatniego państwa przekazać mu tego obywatela zgodnie z przepisami
decyzji ramowej Rady 2002/584/WSiSW z 13.6.2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury
wydawania osób między państwami członkowskimi (Dz.Urz. UE L z 2002 r. Nr 190, s. 1). Jednakże pod warunkiem
że to ostatnie państwo jest zgodnie ze swym prawem krajowym właściwe, aby prowadzić przeciwko tej osobie
postępowanie związane z czynami popełnionymi poza jego terytorium.
Stosowanie Porozumienia EOG
Trybunał wskazał, że wobec braku umowy międzynarodowej między Unią a FR, w dziedzinie ekstradycji w tym
zakresie kompetencja należy do państw członkowskich. Jednakże są one zobowiązane do wykonywania tej
kompetencji z poszanowaniem unijnego prawa (wyrok TS z 13.11.2018 r., Raugevicius, C-247/17, pkt 45).
Nie budzi wątpliwości, że umowa międzynarodowa zawarta przez UE stanowi integralną część jej prawa (wyrok TS
z 30.4.1974 r., Haegeman, 181/73, pkt 5, 6), a sytuacje objęte zakresem stosowania takiej umowy, na przykład
Porozumienia EOG są regulowane przez prawo Unii. W tym względzie Porozumienie EOG potwierdza, jak wynika
z jego motywu drugiego, uprzywilejowane stosunki łączące Unię, jej państwa członkowskie i państwa EFTA,
które są oparte na bliskości, trwałych wspólnych wartościach oraz tożsamości europejskiej.
W niniejszej sprawie I.N. podniósł, że wjechał na terytorium Chorwacji w celu spędzenia tam wakacji. Z orzecznictwa
TS wynika, że swoboda świadczenia usług w rozumieniu art. 56 TFUE obejmuje możliwość udania się przez
usługobiorców (np. turystów) do innego państwa członkowskiego w celu skorzystania tam z tej swobody (wyrok TS
z 2.2.1989 r., Cowan, 186/87, pkt 15). Powyższą wykładnię, zdaniem TS, stosuje się również w odniesieniu do
swobody świadczenia usług zagwarantowanej w art. 36 Porozumienia EOG (wyrok TS z 28.10.2010 r.,
Établissements Rimbaud, C-72/09, pkt 20). Zatem w ocenie TS sytuacja obywatela islandzkiego, takiego jak I.N.,
który stawił się na przejściu granicznym państwa członkowskiego w celu wjazdu na jego terytorium i skorzystania tam

z usług, objęta jest zakresem Porozumienia EOG, a w konsekwencji prawa UE (wyrok Petruhhin, pkt 30, 31).
Tym samym Chorwacja ma obowiązek wykonywania swojej jurysdykcji w dziedzinie ekstradycji do państw trzecich
w sposób zgodny z Porozumieniem EOG, a zwłaszcza z jego art. 36.
Ograniczenia swobody świadczeniu usług
Artykuł 4 Porozumienia EOG, zgodnie z którym zakazana jest „wszelka dyskryminacja ze względu na
przynależność państwową”, wymaga równego traktowania osób znajdujących się w sytuacji regulowanej tym
Porozumieniem. W ocenie TS krajowe przepisy dotyczące ekstradycji, takie jak ZOMPO, powodują nierówne
traktowanie osób w zależności od tego, czy jest obywatelem krajowym, czy też obywatelem państwa EFTA będącego
stroną Porozumienia EOG – w zakresie, w jakim powodują one nieprzyznanie obywatelom tych ostatnich państw,
w tym przypadku obywatelowi islandzkiemu I.N., ochrony przed ekstradycją, z której korzystają obywatele krajowi.
Zdaniem TS w rozpatrywanej sprawie nierówne traktowanie polegające na zezwoleniu na ekstradycję obywatela
państwa EFTA będącego stroną Porozumienia o EOG, takiego jak I.N., powoduje ograniczenie tej swobody (wyrok
Petruhhin, pkt 32, 33).
Zgodnie z jednolitą linią orzeczniczą TS ograniczenie swobody świadczenia usług może być uzasadnione jedynie
wtedy, gdy jest oparte na obiektywnych względach i proporcjonalne do słusznego celu realizowanego przez
prawo krajowe (wyrok TS z 12.5.2011 r., Runevič‑ Vardyn i Wardyn, C-391/09, pkt 83). W pkt 40 wyroku Petruhhin
TS stwierdził, że przepisy krajowe, które umożliwiają uwzględnienie wniosku o ekstradycję dla celów prowadzenia
postępowania karnego i wyrokowania w państwie trzecim, w którym przestępstwo miało być popełnione, wydają się
być adekwatne dla osiągnięcia zamierzonego celu polegającego na zwalczaniu bezkarności. Jednakże
sytuacja obywatela islandzkiego, który stawił się na granicy państwa członkowskiego w celu wjazdu na jego
terytorium i skorzystania tam z usług, należy do zakres prawa Unii, a postanowienia art. 19 ust. 2 KPP, mają
zastosowanie do wniosku państwa trzeciego w tym względzie. Zdaniem TS jeżeli w takiej sytuacji I.N. powołuje się
na poważne ryzyko, że w przypadku ekstradycji doświadczy nieludzkiego lub poniżającego traktowania, to wezwane
państwo członkowskie powinno przed ewentualną ekstradycją zbadać, czy ta ekstradycja nie naruszy praw
określonych w art. 19 ust. 2 KPP (wyrok Petruhhin, C-182/15, pkt 60). Trybunał wskazał, że właściwy organ
wezwanego państwa członkowskiego, taki jak sąd odsyłający, powinien w ramach tego badania oprzeć się na
obiektywnych, wiarygodnych, dokładnych i należycie zaktualizowanych danych. Ponadto TS stwierdził, że jeżeli
organy wezwanego państwa członkowskiego uznałyby, że art. 19 ust. 2 KPP nie stoi na przeszkodzie wykonaniu
tego wniosku, to należałoby jeszcze zbadać, czy rozpatrywane ograniczenie jest proporcjonalne do celu
polegającego na zwalczaniu bezkarności osoby, która popełniła przestępstwo. Wdrożenie przewidzianych w prawie
UE mechanizmów współpracy i wzajemnej pomocy w sprawach karnych, stanowi alternatywny środek, który
w mniejszym stopniu narusza prawo do swobodnego przemieszczania się niż ekstradycja do państwa trzeciego,
z którym UE nie zawarła umowy o ekstradycji, a jednocześnie pozwala na równie skuteczne osiągnięcie tego celu
(wyrok Petruhhin, pkt 47, 49).
Reasumując TS orzekł, że unijne prawo, a zwłaszcza art. 36 Porozumienia EOG i art. 19 ust. 2 KPP, należy
interpretować w ten sposób, że w sytuacji, w której państwo członkowskie, do którego przemieścił się
obywatel państwa EFTA, będącego stroną Porozumienia EOG, z którym UE zawarła umowę o przekazywaniu
osób, jest adresatem wniosku o ekstradycję wystosowanego przez państwo trzecie na podstawie
Europejskiej Konwencji o ekstradycji, oraz w której przed nabyciem obywatelstwa tego państwa EFTA ten
obywatel otrzymał w nim azyl właśnie ze względu na postępowanie karne prowadzone przeciwko niemu
w państwie wnioskującym o ekstradycję, właściwy organ wezwanego państwa członkowskiego powinien
zbadać, czy ekstradycja nie naruszy praw przewidzianych w art. 19 ust. 2 KPP, przy czym fakt otrzymania
azylu stanowi szczególnie istotną okoliczność w kontekście tego badania. Przed rozważeniem wykonania
wniosku o ekstradycję wezwane państwo powinno w każdym przypadku powiadomić to państwo EFTA
i w stosownej sytuacji na jego żądanie przekazać mu tego obywatela zgodnie z postanowieniami umowy
o przekazywaniu osób, pod warunkiem że to państwo EFTA jest zgodnie ze swym prawem krajowym
właściwe, aby prowadzić przeciwko tej osobie postępowanie związane z czynami popełnionymi poza jego
terytorium.
W niniejszym wyroku Trybunał rozstrzygając w sprawie obywatela Islandii powołał się na stanowisko przyjęte
w wyroku Petruhhin, trafnie uznając, że sytuacja obywatela państwa EFTA (będącego stroną porozumienia o EOG),
którego ekstradycji zażądało państwo trzecie jest porównywalna z sytuacją obywatela Unii, któremu zgodnie z art. 3
ust. 2 TUE gwarantuje się przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych.
W ocenie Trybunału państwo członkowskie, które ma rozpoznać wniosek państwa trzeciego o ekstradycję takiego
obywatela państwa EFTA, powinno przede wszystkim zbadać, czy nie istnieje poważne ryzyko, że ten obywatel
może być poddany karze śmierci, torturom lub innemu nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu
w tym państwie trzecim.
Wyrok TS z 2.4.2020 r., Ruska Federacja, C-897/19 PPU

Trybunał wskazał, że wobec braku umowy międzynarodowej między Unią a FR, w dziedzinie ekstradycji kompetencja należy do państw członkowskich, z poszanowaniem unijnego prawa. Ograniczenia swobody świadczenia usług objęte Porozumieniem EOG mogą być uzasadnione jedynie obiektywnymi względami i proporcjonalne do słusznego celu. TS orzekł, że państwo członkowskie, które ma rozpoznać wniosek o ekstradycję obywatela państwa EFTA, powinno zbadać ryzyko nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania w państwie trzecim.