Wykładnia przepisu art. 45 § 1 KW

Wszczęcie postępowania w sprawie nie stanowi „okresu”, jako że jest zdarzeniem jednorazowym z określoną datą dzienną. Jest ono jednak istotne dla liczenia biegu podstawowego rocznego okresu między popełnieniem wykroczenia, a wszczęciem postępowania. Z jego upływem i w razie braku wszczęcia postępowania karalność wykroczenia ustaje.

Tematyka: wykroczenie, postępowanie, art. 45 § 1 KW, przedawnienie, Sąd Najwyższy

Wszczęcie postępowania w sprawie nie stanowi „okresu”, jako że jest zdarzeniem jednorazowym z określoną
data dzienną. Jest ono jednak istotne dla liczenia biegu podstawowego rocznego okresu między
popełnieniem wykroczenia, a wszczęciem postępowania. Z jego upływem i w razie braku wszczęcia
postępowania karalność wykroczenia ustaje. Jeżeli jednak w owym rocznym okresie dojdzie do wszczęcia
postępowania, to karalność wykroczenia zostaje przedłużona i ustaje dopiero z upływem 2 lat od
zakończenia pierwotnego okresu rocznego, liczonego od popełnienia wykroczenia. Tym samym w przepisie
art. 45 § 1 KW wskazano w istocie dwa samoistne dla przedawnienia karalności wykroczenia okresy.
Pierwszy, to liczony od daty wykroczenia do wszczęcia postępowania podstawowy termin roczny, w razie
przekroczenia którego karalność wykroczenia ustaje. Drugi, to okres mający zastosowanie wobec wszczęcia
postępowania w okresie roku od popełnienia wykroczenia. W tym ostatnim przypadku karalność wykroczenia
ustaje z upływem 2 lat od zakończenia pierwszego – rocznego okresu, a więc wynosi w istocie 3 lata od
popełnienia wykroczenia.
Opis stanu faktycznego
Wyrokiem Sądu Rejonowego w B. z 10.4.2018 r. T.K. został uznany winnym popełnienia 7.8.2016 r. około godziny
2:40 w miejscowości G., kierując samochodem osobowym marki N., trzech wykroczeń:
1) z art. 92 § 2 KW polegającego na tym, że w celu uniknięcia kontroli drogowej nie zastosował się do sygnałów
świetlnych i błyskowych oznakowanego radiowozu nakazującego zatrzymanie pojazdu;
2) z art. 86 § 1 KW polegającego na tym, że spowodował zagrożenie bezpieczeństwa w ruchu drogowym w ten
sposób, iż na widok oznakowanego radiowozu policyjnego z włączonymi światłami błyskowymi i sygnałami
dźwiękowymi przyspieszył i jadąc prosto środkiem jezdni w kierunku wymienionego pojazdu w ostatniej chwili zjechał
na pobocze unikając zderzenia pojazdów;
3) z art. 97 KW polegającego na tym, że nie dostosował prędkości do warunków drogowych, na łuku drogi w lewo
stracił panowanie nad pojazdem, zjechał na lewe pobocze drogi, gdzie uderzył w ogrodzenie, a następnie porzucając
pojazd uciekł z miejsca zdarzenia.
Za tak przypisane wykroczenia Sąd Rejonowy wymierzył obwinionemu karę grzywny 2000 zł, a także środek karny
w postaci zakazu prowadzenia pojazdów samochodowych o masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony na okres
10 miesięcy.
Wyrokiem z 21.8.2018 r. Sąd Okręgowy w S. stwierdzając „wystąpienie tzw. bezwzględnej przyczyny odwoławczej”
uchylił zaskarżone orzeczenie i na podstawie art. 104 § 1 pkt 7 KPW w zw. z art. 5 § 1 pkt 4 KPW oraz art. 45 § 1 KW
umorzył postępowanie wobec obwinionego. Od powyższego prawomocnego orzeczenia kasację wniósł Prokurator
Generalny zarzucając mu rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisu prawa materialnego, to
jest art. 45 § 1 KW, polegające na błędnym jego zastosowaniu, a mianowicie w brzmieniu obowiązującym do
31.5.2017 r. i przyjęciu, że karalność zarzucanych obwinionemu T.K. wykroczeń, których miał się dopuścić 7.8.2016
r., ustała z upływem 2 lat od ich popełnienia, to jest 6.8.2018 r., co doprowadziło do niezasadnego umorzenia wobec
niego - na podstawie art. 104 § 1 pkt 7 KPW w zw. z art. 5 § 1 pkt 4 KPW oraz art. 45 § 1 KW - postępowania
sądowego w sytuacji, gdy obowiązujący w chwili orzekania przepis art. 45 § 1 KW stanowił, że karalność wykroczenia
ustaje w przypadku wszczęcia postępowania w okresie roku od jego popełnienia - z upływem 2 lat od zakończenia
rocznego okresu liczonego od czasu jego popełnienia, czyli w niniejszej sprawie 6.8.2019 r.”
Podnosząc ten zarzut, skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego w S. i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania temu Sądowi w postępowaniu odwoławczym.
Sąd Najwyższy w sprawie T.K. obwinionego o czyn z art. 92 § 1 KW i in., po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
8.5.2019 r. kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na niekorzyść, od wyroku Sądu Okręgowego w S.
z 21.82018 r., zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego w B. z 10.4.2018 r., uchylił zaskarżony wyrok i przekazał
sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w S. w postępowaniu odwoławczym.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja okazała się zasadna.
Na uwzględnienie zasługuje podniesiony w kasacji zarzut rażącego naruszenia art. 45 § 1 KW przez błędne
przyjęcie, że w sprawie obwinionego zastosowanie znajduje wskazany przepis w brzmieniu obowiązującym do

31.5.2017 r., podczas gdy mający zastosowanie do sytuacji obwinionego i obowiązujący w chwili orzekania art. 45 §
1 KW nie pozwalał na przyjęcie wystąpienia negatywnej przesłanki procesowej w postaci przedawnienia karalności
wykroczenia.
Przypomnieć należy, że Sąd odwoławczy w wyroku wydanym 21.8.2018 r. przyjął, co wynika z enigmatycznego
w swej treści uzasadnienia wyroku, że karalność zarzucanych obwinionemu T.K. wykroczeń, których miał się
dopuścić 7.8.2016 r., ustała z upływem 2 lat od ich popełnienia, to jest 6.8.2018 r. Zastosował w sprawie art. 45 § 1
KW w brzmieniu obowiązującym w chwili popełnienia czynu, zgodnie z którym „Karalność wykroczenia ustaje, jeżeli
od czasu jego popełnienia upłynął rok; jeżeli w tym okresie wszczęto postępowanie, karalność wykroczenia ustaje
z upływem 2 lat od popełnienia czynu.” Doprowadziło to do umorzenia wobec obwinionego - na podstawie art. 104 §
1 pkt 7 KPW w zw. z art. 5 § 1 pkt 4 KPW oraz art. 45 § 1 KW - postępowania sądowego.
Tymczasem ustawą z 23.3.2017 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2017 r.
poz. 966; dalej: ustawa nowelizująca), która weszła w życie 1.6.2017 r., dokonano nowelizacji art. 45 § 1 KW,
wydłużającej okres przedawnienia karalności wykroczenia, w razie wszczęcia postępowania przeciwko jego sprawcy
przed upływem roku od popełnienia czynu. Wprawdzie czyny przypisane obwinionemu popełnione zostały 7.8.2016
r., tj. przed wejściem w życie wskazanej zmiany przepisu art. 45 § 1 KW, jednak zgodnie z art. 6 ustawy
nowelizującej do czynów popełnionych przed dniem jej wejścia w życie stosuje się przepisy o przedawnieniu zawarte
w tejże ustawie, a zatem art. 45 § 1 KW w brzmieniu obowiązującym po 31.5.2017 r., chyba że termin przedawnienia
już upłynął. Jednak, ponieważ postępowanie w tej sprawie wszczęto 7.10.2016 r., tj. przed upływem roku od
popełnienia wykroczeń to dwuletni termin karalności tych wykroczeń, liczony zgodnie z brzmieniem art. 45 § 1 KW
obowiązującym do 31.5.2017 r., nie upłynął do chwili wejścia w życie wskazanej wyżej ustawy nowelizującej, tj.
1.6.2017 r. Zatem kwestia przedawnienia karalności powinna być w niniejszej sprawie oceniana w oparciu o art. 45 §
1 KW w brzmieniu obowiązującym w dacie orzekania przez Sąd odwoławczy, a nie w jego brzmieniu obowiązującym
do 31.5.2017 r., jak przyjął to Sąd Okręgowy w S.
Zgodnie z art. 45 § 1 KW w brzmieniu obowiązującym w chwili orzekania przez Sąd odwoławczy i mającym ze
wskazanych wyżej powodów zastosowanie do rozpoznawanej sprawy „Karalność wykroczenia ustaje, jeżeli od czasu
jego popełnienia upłynął rok; jeżeli w tym okresie wszczęto postępowanie, karalność wykroczenia ustaje z upływem 2
lat od zakończenia tego okresu.”
Przypisane obwinionemu wykroczenia popełnione zostały 7.8.2016 r., a postępowanie w ich sprawie wszczęte
zostało 7.10.2016 r., tj. przed upływem roku od daty jego popełnienia. Dwuletni okres przedawnienia karalności
wykroczenia, o którym mowa w art. 45 § 1 KW musi być zatem liczony od daty 7.8.2017 r., tj. okresu roku od
popełnienia wykroczenia. Tym samym w zakresie sposobu liczenia terminu przedawnienia na gruncie art. 45 § 1 KW.
Sąd Najwyższy w tym składzie uznaje za trafne stanowisko przyjęte w wyroku SN z 13.12.2018 r. (IV KK 490/18,
). W wyroku tym uznano, że w przypadku wszczęcia postępowania przed upływem roku od daty popełnienia
wykroczenia, dwuletni termin rozpoczyna swój bieg dopiero z chwilą zakończenia podstawowego rocznego terminu
przedawnienia, do którego odnosi się użyte dwukrotnie w tym przepisie określenie „okres”. Za przyjęciem takiego
rozumienia treści art. 45 § 1 KW, w obecnym brzmieniu, przemawia zarówno literalne brzmienie tego przepisu jak
i to, że regulacja ta staje się analogiczna do rozwiązań w zakresie terminów przedawnienia karalności
funkcjonujących w Kodeksie karnym i Kodeksie karnym skarbowym. Tym samym Sąd Najwyższy w tym składzie,
orzekł odmiennie niż w wyroku z 11.4.2018 r. (II KK 362/17,
), w którym wskazano, że termin dwuletni
powinien być liczony od daty wszczęcia postępowania.
W szczególności należy zauważyć, że wszczęcie postępowania w sprawie nie stanowi „okresu”, jako że jest
zdarzeniem jednorazowym z określoną data dzienną. Jest ono jednak istotne dla liczenia biegu podstawowego
rocznego okresu między popełnieniem wykroczenia, a wszczęciem postępowania. Z jego upływem i w razie braku
wszczęcia postępowania karalność wykroczenia ustaje. Jeżeli jednak w owym rocznym okresie dojdzie do wszczęcia
postępowania, to karalność wykroczenia zostaje przedłużona i ustaje dopiero z upływem 2 lat od zakończenia
pierwotnego okresu rocznego, liczonego od popełnienia wykroczenia. Tym samym w przepisie art. 45 § 1 KW
wskazano w istocie dwa samoistne dla przedawnienia karalności wykroczenia okresy. Pierwszy, to liczony od daty
wykroczenia do wszczęcia postępowania podstawowy termin roczny, w razie przekroczenia którego karalność
wykroczenia ustaje. Drugi, to okres mający zastosowanie wobec wszczęcia postępowania w okresie roku od
popełnienia wykroczenia. W tym ostatnim przypadku karalność wykroczenia ustaje z upływem 2 lat od zakończenia
pierwszego – rocznego okresu, a więc wynosi w istocie 3 lata od popełnienia wykroczenia.
Sąd odwoławczy będąc związany wyrażonym poglądem prawnym (art. 442 § 3 KPK w zw. z art. 109 § 2 KPW)
rozpozna wniesioną apelację oskarżonego, mając m.in. na względzie treść przepisu art. 45 § 2 KW.

Komentarz
W świetle ustaleń faktycznych bezspornym jest spełnienie warunku wszczęcia postępowania o wykroczenia wobec
obwinionego przed upływem roku od daty jego popełnienia. Tak więc przedawnienie karalności przypisanych
obwinionemu wykroczeń popełnionych 7.8.2016 r. powinno nastąpić dopiero po upływie trzech lat od tej daty,

a mianowicie 7.8.2019 r. Wskazane względy w rzeczy samej stanowią rażące naruszenie przepisu art. 45 § 1 KW.
Określona obraza miała oczywisty wpływ na treść wyroku. W konsekwencji zaskarżony wyrok należało uchylić
a sprawę przekazać – co stało się faktem – do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.

Wyrok Sądu Najwyższego z 8.5.2019 r., III KK 678/18.

W świetle ustaleń faktycznych bezspornym jest spełnienie warunku wszczęcia postępowania o wykroczenia wobec obwinionego przed upływem roku od daty jego popełnienia. Tak więc przedawnienie karalności przypisanych obwinionemu wykroczeń popełnionych 7.8.2016 r. powinno nastąpić dopiero po upływie trzech lat od tej daty, a mianowicie 7.8.2019 r.