Związek przyczynowy między zachowaniem sprawcy wypadku drogowego a skutkiem

Publikacja omawia związek przyczynowy między zachowaniem sprawcy wypadku drogowego a skutkiem, analizując przypadek K.K., który naruszył przepisy ruchu drogowego i spowodował śmierć pieszych. Tekst przedstawia proces sądowy oraz argumentację dotyczącą obiektywnego przypisania skutku. Autorzy wskazują na istotę dochowania bezpiecznej prędkości w kontekście zapobiegania wypadkom na drodze.

Tematyka: związek przyczynowy, zachowanie sprawcy, wypadek drogowy, prędkość, normy ruchu drogowego, obiektywne przypisanie, odpowiedzialność karne, Sąd Najwyższy, kasacja

Przypomnieć wypada, że owo obiektywne przypisanie określonego w art. 177 § 2 KK skutku następuje wtedy,
gdy zostanie ustalone, że sprawca w zarzucalny sposób naruszył reguły określonego postępowania
z chronionym dobrem prawnym, między zachowaniem sprawcy a skutkiem istnieje związek przyczynowy
i wreszcie, istnieje normatywna podstawa do przyjęcia, że zachowanie uczestnika ruchu drogowego, jako
zwiększające ryzyko nastąpienia przestępnego skutku, zasługuje z kryminalno-społecznego punktu widzenia
na ukaranie.
Opis stanu faktycznego
K.K., wyrokiem Sądu Rejonowego w C. z 20.12.2017 r., został uznany za winnego tego, że: 29.1.2017 r. w C.
kierując samochodem osobowym marki B. umyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym określone
w art. 3 ust. 1, art. 19 ust. 1 i art. 20 ust. 1 PrDrogU, w ten sposób, iż przekraczając dozwoloną prędkość, jadąc
z prędkością nie mniejszą niż 80 km/h i nie zachowując przy tym należytej ostrożności wjechał na skrzyżowanie ulicy
A. z ulicą H. oraz podjął manewr ominięcia samochodu marki T., wyjeżdżającego z ulicy H., przez co stracił
panowanie nad samochodem, zjechał na znajdujący się po lewej stronie drogi pas zieleni, oddzielający jezdnie, gdzie
uderzył w znajdujących się w dozwolonym miejscu pieszych, w wyniku czego śmierć na miejscu poniósł pieszy W.M.,
natomiast jego ośmioletnia córka Z.M. doznała obrażeń ciała naruszających czynności organizmu na czas powyżej 7
dni tj. przestępstwa z art. 177 § 1 i 2 KK i za to skazany na karę 3 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności. Na
podstawie art. 42 § 1 KK, art. 43 § 1 KK został orzeczony wobec niego środek karny w postaci zakazu prowadzenia
wszelkich pojazdów mechanicznych na okres 10 lat zaś na podstawie art. 46 § 1 KK zasądzono od niego na rzecz
oskarżycielki posiłkowej B.M. kwotę 90.000 złotych tytułem częściowego zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.
Od tego wyroku apelację wniósł obrońca oskarżonego, zarzucając:
1) obrazę przepisów postępowania mogących mieć wpływ na treść wyroku, a mianowicie art. 7 KPK przez pominięcie
materiału dowodowego w postaci płyty z nagrania kamery monitoringu oraz błędną ocenę dowodu z opinii biegłego;
2) obrazę przepisów prawa materialnego, a mianowicie: art. 1 § 1 KK przez jego niezastosowanie w sytuacji uznania,
iż odruch bezwarunkowy stanowiący odruch obronny jest czynem sprawczym przestępstwa, art. 425 § 1 KC przez
jego niezastosowanie, art. 43 § 1 KK przez wymierzenie kary przekraczającej w znaczny sposób stopień winy, art. 63
§ 1 KK przez jego niezastosowanie, a tym samym brak zaliczenia tymczasowego aresztowania na poczet kary;
3) rażącą niewspółmierność kary oraz zastosowanego środka karnego z całkowitym pominięciem okoliczności
łagodzących.
W konkluzji obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonego od popełnienia zarzucanego
mu czynu ewentualnie o orzeczenie kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres
próby 2 lat, orzeczenie środka karnego zakazu prowadzenia pojazdów samochodowym na okres 3 lat, zaliczenie na
poczet kary pozbawienia wolności okresu tymczasowego aresztowania oraz oddalenie wniosku o zadośćuczynienie
lub orzeczenie tego zadośćuczynienia w wysokości 20 000 zł.
Wyrokiem z 26.9.2018 r. Sąd Okręgowy w P. zaskarżony wyrok zmienił wskazując, że oskarżony K.K., 29.1.2017 r.
w C., kierując samochodem osobowym marki B. umyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym w ten
sposób, że jadąc z prędkością, co najmniej 68 km/h i tym samym przekraczając prędkość administracyjnie
dozwoloną, nie zachowując należytej ostrożności przy zbliżaniu się do skrzyżowania, wskutek nieustąpienia
pierwszeństwa przejazdu przez wyjeżdżającego z ulicy podporządkowanej E.L., kierującego samochodem marki T.,
podjął manewr hamowania i zjazdu na lewą stronę jezdni, w wyniku czego stracił panowanie nad swoim
samochodem, wjechał na znajdujący się po lewej stronie drogi pas zieleni, oddzielający jezdnie, gdzie uderzył
w znajdujących się w dozwolonym miejscu pieszych. W wyniku potrącenia śmierć na miejscu poniósł pieszy W.M.
a jego ośmioletnia córka Z.M. doznała obrażeń ciała naruszających czynności organizmu na okres powyżej 7 dni.
Sąd uznał, że oskarżony wypełnił znamiona czynu określonego w art. 177 § 1 i 2 KK i za to na podstawie art. 177 § 1
KK wymierzył karę 3 lat pozbawienia wolności, obniżył środek karny zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów
mechanicznych do 8 lat, na podstawie art. 63 § 1 KK, na poczet orzeczonej kary pozbawienia wolności zaliczył
oskarżonemu okres tymczasowego aresztowania od 29.1.2017 r. godz. 16:30 do 14.2.2017 r. godz. 16:00,
a w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymał w mocy.
Od tego wyroku kasację wywiódł obrońca K.K., zarzucając:

1) rażące naruszenie prawa procesowego, mającego istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku, a mianowicie: art.
7 KPK w zw. z art. 5 § 2 KPK, art. 7 KPK w zw. z art. 458 KPK oraz art. 433 § 2 KPK i art. 457 § 3 KPK, polegające
na przekroczeniu przez Sąd granic swobodnej oceny dowodu;
2) rażące naruszenie prawa materialnego, mającego istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku, a mianowicie: art.
1 § 1 KK przez jego niezastosowanie w okolicznościach przedmiotowej sprawy, a art. 43 § 1 KK przez wymierzenie
kary przekraczającej w znaczny sposób stopień winy oskarżonego.
W konkluzji skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do Sądu Okręgowego
w P. do ponownego rozpoznania.
Prokurator Prokuratury Rejonowej w C. w odpowiedzi na kasację wniósł o jej oddalenie, jako oczywiście
bezzasadnej.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez obrońcę skazanego, oddalił kasację, jako oczywiście
bezzasadną.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja obrońcy jest bezzasadna w stopniu oczywistym, co skutkowało jej oddaleniem,
na posiedzeniu, w trybie przewidzianym w art. 535 § 3 KPK. Zgodnie z treścią art. 523 § 1 KPK kasacja może być
wniesiona tylko z powodu uchybień wymienionych w art. 439 KPK lub innego rażącego naruszenia prawa, jeżeli
mogło ono mieć istotny wpływ na treść orzeczenia.
Lektura uzasadnienia zaskarżonego wyroku przekonuje o rzetelności przeprowadzonej kontroli odwoławczej. Sąd
odwoławczy odniósł się bowiem wprost do wszystkich sformułowanych w apelacji zarzutów, dokonując ich rzetelnej
oceny. Uwzględniając apelację w odniesieniu do zarzutu wskazującego na wadliwość przyjętej za trafną przez Sąd
I instancji opinii biegłego S., przeprowadził w postępowaniu dowód z opinii innego biegłego tj. biegłego P.Ż., ocenił ją
w sposób prawidłowy, w konsekwencji ustalając, że bezpośrednią przyczyną wypadku nie było działanie
oskarżonego, lecz nieprawidłowe zachowanie kierowcy T.-E.L. W następstwie tego ustalenia wymierzył mu, niejako
na nowo łagodniejszą karę pozbawienia wolności w wymiarze 3 lat (poprzednio wymierzono mu karę 3 lat i sześciu
miesięcy) oraz skrócił okres zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów z 10 lat do 8 lat.
Autor kasacji, formułując zarzuty uczynił to w sposób powierzchowny, jak gdyby nie dostrzegając jurydycznej istoty
problemu i bez zauważenia okoliczności faktycznych, które ustalił, posiłkując się opinią biegłego P.Ż., Sąd
odwoławczy.
Oczywistym jest w ustalonych w sprawie realiach faktycznych, że oskarżony w sposób zarzucalny naruszył zasady
ruchu drogowego (świadomie poruszał się z prędkością większą niż administracyjnie dopuszczalna), między takim
jego zachowaniem a skutkiem w postaci wypadku polegającego na potrąceniu prawidłowo przemieszczających się
pieszych jest niezaprzeczalne powiązanie przyczynowe (poruszając się z prędkością dopuszczalną tego skutku by
uniknął) a nadto istnieje wyraźna normatywna podstawa do przyjęcia jego odpowiedzialności karnej. Tej ostatniej
kwestii wypadnie poświecić nieco więcej uwagi. Przyjmuje się w sposób niekwestionowany w orzecznictwie Sądu
Najwyższego, że obowiązek dochowania prędkości administracyjnie dozwolonej (określonej w art. 20 PrDrogU)
stanowi element zachowania ostrożności. Wyznaczenie prędkości administracyjnie dozwolonej jest bowiem
rezultatem przyjętego przez ustawodawcę, niepodważalnego w danym momencie założenia, że tylko jazda najwyżej
z taką prędkością warunkuje zapewnienie należytego panowania, nawet w optymalnych warunkach, prowadzonym
pojazdem.
Zatem, skoro z niekwestionowanych ustaleń faktycznych wynika, że gdyby oskarżony stosował się, prowadząc swój
pojazd, przynajmniej do nakazu jazdy z prędkością dozwoloną, to do wypadku by nie doszło, w sposób konieczny
pociąga za sobą wniosek, że do wypadku doszło wskutek niezachowania przez oskarżonego tego właśnie nakazu.
Skoro celem nakazu dochowania prędkości administracyjnie dopuszczalnej jest zapobieżenie wypadkom w ruchu
drogowym, to oskarżony, poruszając się z prędkością istotnie wyższą, naruszył zasadę bezpieczeństwa w ruchu
drogowym, której przestrzeganie ma chronić np. przed tak tragicznymi skutkami, jakie nastąpiły w tej sprawie
i (pozostając na gruncie koncepcji obiektywnego przypisania) takie jego zachowanie istotnie zwiększyło ryzyko
wystąpienia skutków stanowiących znamię art. 177 § 2 KK (zauważyć w tym miejscu warto, że ocena Sądu
odwoławczego przyjmująca, choć nie wprost, nastąpienie owego zwiększonego ryzyka, nie była w kasacji
zakwestionowana). W tej sytuacji jego odpowiedzialność karna nie może podlegać dyskusji.

Komentarz
Kierujący, zbliżając się do skrzyżowania (nawet jadąc drogą z pierwszeństwem) powinien zachować szczególną
ostrożność (art. 3 ust. 1 PrDrogU), która jest realizowana przez bezpieczną prędkość (art. 19 ust. 1 PrDrogU)
w ścisłej korelacji z prędkością dopuszczalną administracyjnie (art. 20 ust. 1 PrDrogU). Kierując się tym słusznym
tokiem rozumowania już prima facie jawi się twierdzenie, że oskarżony przekraczając znacznie prędkość (68 km/h)
naruszył ustawowe dyspozycje mające na celu zagwarantowanie bezpieczeństwa w ruchu drogowym. Utwierdzenie

przekonania tkwi w wiarygodnej opinii biegłego, z której wynika, że gdyby kierował pojazdem z prędkością w górnych
granicach dopuszczalności (50 km/h) nie doszłoby do wypadku. Ewidentnie zachodzi zatem związek przyczynowy
między zachowaniem sprawcy a wypadkiem w pełni uzasadniającym przypisanie oskarżonemu obiektywnego skutku.

Postanowienie Sądu Najwyższego z 25.4.2019 r., II KK 67/19.

Sąd Najwyższy oddalił kasację obrońcy K.K., uzasadniając, że zachowanie przekraczające prędkość administracyjnie dozwoloną naruszyło zasady ruchu drogowego i zwiększyło ryzyko wypadku. Decyzja ta potwierdzała obiektywny związek przyczynowy między zachowaniem sprawcy a skutkiem w postaci potrącenia pieszych.