Zasady wymiaru kary łącznej
Zgodnie z art. 86 § 1 KK, sąd wymierza karę łączną w granicach od najwyższej z kar wymierzonych za poszczególne przestępstwa do ich sumy. Przepis ten wyznacza zatem dolną i górną granicę kary łącznej, możliwą do orzeczenia na podstawie uprzednio orzeczonych kar jednostkowych. Wyrok Sądu Okręgowego w R. orzekający karę łączną 3 lat pozbawienia wolności i karę grzywny w wysokości 200 stawek dziennych dla H.K. został zmieniony przez Sąd Najwyższy. Kasacja Ministra Sprawiedliwości była zasadna ze względu na rażące naruszenie przepisu prawa karnego materialnego dotyczącego wymiaru kary łącznej.
Tematyka: kara łączna, wymiar kary, sąd, przepis prawa karnego, kasacja, Sąd Najwyższy, Minister Sprawiedliwości, karalność, Sąd Okręgowy, rażące naruszenie, kara pozbawienia wolności
Zgodnie z art. 86 § 1 KK, sąd wymierza karę łączną w granicach od najwyższej z kar wymierzonych za poszczególne przestępstwa do ich sumy. Przepis ten wyznacza zatem dolną i górną granicę kary łącznej, możliwą do orzeczenia na podstawie uprzednio orzeczonych kar jednostkowych. Wyrok Sądu Okręgowego w R. orzekający karę łączną 3 lat pozbawienia wolności i karę grzywny w wysokości 200 stawek dziennych dla H.K. został zmieniony przez Sąd Najwyższy. Kasacja Ministra Sprawiedliwości była zasadna ze względu na rażące naruszenie przepisu prawa karnego materialnego dotyczącego wymiaru kary łącznej.
Zgodnie z treścią art. 86 § 1 KK, jeżeli zachodzą warunki do orzeczenia kary łącznej określone w art. 85 KK, sąd wymierza karę łączną w granicach od najwyższej z kar wymierzonych za poszczególne przestępstwa do ich sumy. Przepis ten wyznacza zatem dolną i górną granicę kary łącznej, możliwą do orzeczenia na podstawie uprzednio orzeczonych kar jednostkowych. Opis stanu faktycznego Wyrokiem Sądu Rejonowego w R. z 7.4.2017 r. H.K. został uznany za winnego tego, że: 1) w okresie od 2008 r. do 5.2009 r. w R., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, wbrew przepisom NarkU, z góry powziętym zamiarem, w podobny sposób, wprowadził do obrotu, w sposób opisany w wyroku, środek psychotropowy w postaci amfetaminy w ilości nie mniej niż 1 kg, co stanowi znaczną ilość środków odurzających, tj. popełnienia przestępstwa z art. 56 ust. 3 NarkU w zw. z art. 12 KK i za ten czyn wymierzono mu karę 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności oraz grzywnę w wysokości 100 stawek dziennych, przy ustaleniu jednej stawki na 20 zł; 2) na podstawie art. 45 § 1 KK orzeczono wobec H.K. przepadek korzyści majątkowej w wysokości 9.500 zł; 3) w okresie po 29.8.2001 r. do końca 2001 r. w R. działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, wbrew przepisom NarkU wprowadził do obrotu, w sposób opisany w wyroku, amfetaminę w ilości nie mniej niż 500 gram, co stanowi znaczną ilość środków odurzających, tj. popełnienia przestępstwa z art. 56 ust. 3 NarkU w zw. z art. 12 KK i za ten czyn wymierzono mu karę 2 lat pozbawienia wolności oraz grzywnę w wysokości 100 stawek dziennych, przy ustaleniu jednej stawki na 20 zł; 4) na podstawie art. 85 § 1 KK w zw. z art. 85a KK, w zw. z art. 86 § 1 i 2 KK, orzeczono wobec H.K. karę łączną 3 lat pozbawienia wolności i łączną karę grzywny w wysokości 200 stawek dziennych, przy ustaleniu jednej stawki na kwotę 20 zł. Po rozpoznaniu apelacji obrońcy H.K., Sąd Okręgowy w R. wyrokiem z 8.11.2017 r.: zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że: 1) uchylił zawarte w punkcie IV rozstrzygnięcie o karze łącznej pozbawienia wolności oraz karze łącznej grzywny; 2) w ramach czynu zarzucanego w punkcie II aktu oskarżenia (punkt III zaskarżonego wyroku) uznał H.K. za winnego tego, że w okresie po 29.8.2001 r. do końca 2001 r. R. wbrew przepisom ustawy posiadał amfetaminę w ilości nie mniejszej niż 500 gramów, co stanowi znaczną ilość środków odurzających i czyn ten zakwalifikował z art. 62 ust. 2 NarkU oraz na podstawie tego przepisu wymierzył mu karę roku pozbawienia wolności; 3) na podstawie art. 85 § 1 KK, art. 85a KK, art. 86 § 1 i 2 KK orzeczone kary pozbawienia wolności połączył i wymierzył H.K. karę łączną 2 lat pozbawienia wolności; 4) w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymał w mocy. Kasację od wyroku Sądu Okręgowego w R. wniósł Minister Sprawiedliwości - Prokurator Generalny zaskarżając go na niekorzyść skazanego H.K. w części dotyczącej orzeczenia o karze łącznej pozbawienia wolności. Skarżący zarzucił: „rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisu prawa karnego materialnego, a mianowicie art. 86 § 1 KK, polegające na orzeczeniu wobec H.K. kary łącznej 2 lat pozbawienia wolności w sytuacji, gdy sąd objął węzłem kary łącznej, kary jednostkowe pozbawienia wolności, w wymiarze 2 lat i 6 miesięcy oraz roku, a tym samym orzekł karę łączną poza granicami określonymi wyżej wskazanym przepisem, gdyż poniżej dolnego progu wyznaczonego wymiarem najwyższej z kar jednostkowych”. Podnosząc ten zarzut skarżący wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy w tym zakresie Sądowi Okręgowemu w R. do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym. Sąd Najwyższy w sprawie H.K. skazanego z art. 56 ust. 3 ustawy z 29.7.2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii i innych, po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie 18.4.2019 r., kasacji, wniesionej przez Ministra Sprawiedliwości - Prokuratora Generalnego na niekorzyść, od wyroku Sądu Okręgowego w R. z 8.11.2017 r. zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego w R. z 7.4.2017 r., uchylił zaskarżony wyrok w części dotyczącej rozstrzygnięcia o karze łącznej pozbawienia wolności i w tym zakresie sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w R. do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym. Uzasadnienie SN Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja Ministra Sprawiedliwości - Prokuratora Generalnego jest zasadna, gdyż zaskarżone orzeczenie zostało faktycznie wydane z rażącym i mającym istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia naruszeniem przepisu prawa karnego materialnego, wskazanego w zarzucie kasacji. Zgodnie z treścią art. 86 § 1 KK, jeżeli zachodzą warunki do orzeczenia kary łącznej określone w art. 85 KK, sąd wymierza karę łączną w granicach od najwyższej z kar wymierzonych za poszczególne przestępstwa do ich sumy. Przepis ten wyznacza zatem dolną i górną granicę kary łącznej, możliwą do orzeczenia na podstawie uprzednio orzeczonych kar jednostkowych. W niniejszej sprawie Sąd Okręgowy utrzymał w mocy wymiar kary pozbawienia wolności orzeczonej przez Sąd I instancji za pierwsze z przypisanych H.K. przestępstw z art. 56 ust. 3 NarkU, to jest 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności. W odniesieniu do drugiego z czynów przypisanych temu oskarżonemu przez Sąd Rejonowy, dokonał zmiany jego opisu oraz kwalifikacji prawnej i przyjmując, że czyn ten wyczerpał znamiona art. 62 ust. 2 NarkU, wymierzył mu karę roku pozbawienia wolności. Uwzględniając dyrektywy wymiaru kary łącznej, wskazane w normie art. 86 § 1 KK stwierdzić należy, że dolna granica kary łącznej pozbawienia wolności orzeczonej wobec H.K., wynikająca z połączenia tych obu kar pozbawienia wolności, została wyznaczona wymiarem najwyższej z orzeczonych kar, a więc nie mogła być niższa niż 2 lata i 6 miesięcy pozbawienia wolności. Orzekając karę łączną 2 lat pozbawienia wolności, Sąd Okręgowy w R. naruszył dyspozycję art. 86 § 1 KK, które to uchybienie było rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku, bowiem doprowadziło do nieuzasadnionego zaniżenia wysokości kary łącznej pozbawienia wolności, jaka powinna zostać wymierzona skazanemu. Biorąc pod uwagę powyższe, konieczne było uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy w tym zakresie Sądowi odwoławczemu do ponownego rozpoznania. Sąd Okręgowy w R., przed przystąpieniem do orzekania w granicach, w jakich nastąpiło przekazanie, zgodnie z treścią art. 442 § 1 KPK, zbada czy w sprawie nie wystąpiły okoliczności wskazujące na konieczność ewentualnego uchylenia wyroku w zakresie czynu II aktu oskarżenia i umorzenia postępowania w trybie art. 439 § 1 pkt 9 KPK w zw. z art. 17 § 1 pkt 6 KPK. Podkreślić należy, że wprawdzie Sąd Najwyższy, zgodnie z treścią art. 536 KPK, zobowiązany jest rozpoznać kasację poza granicami zaskarżenia i podniesionych zarzutów, jeżeli stwierdzi zaistnienie bezwzględnej przyczyny odwoławczej, jednakże aby przyjąć wystąpienie w sprawie tego rodzaju uchybienia, konieczna jest analiza tego czynu w kontekście art. 4 KK, do czego Sąd Najwyższy, mając na uwadze wąski zakres kognicji kasacyjnej, nie był w tej sprawie uprawniony. Należy przypomnieć, a co zostało wskazane, powyżej, że Sąd Okręgowy w R. rozpoznając apelację obrońcy, zmienił nie tylko opis czynu popełnionego przez oskarżonego w okresie od 29.8.2001 r. do końca 2001 r., ale również kwalifikację prawną, przyjmując, że wyczerpuje on znamiona art. 62 ust. 2 NarkU. Już samo porównanie zarówno okresu popełnienia tego przestępstwa, jak i daty wydania ustawy obowiązującej w chwili orzekania, powinno było skłonić Sąd do przeanalizowania zmieniającego się stanu prawnego w tym okresie, do czego zobowiązuje treść art. 4 KK. Chodzi tu nie tylko o wysokość kary grożącej za posiadania środków odurzających przewidzianej w art. 48 ust. 1 i 3 NarkU97, obowiązującej w chwili popełnienia tego czynu, ale również o okres przedawnienia karalności wskazany w art. 101 § 1 KK zmieniający się w zależności od wysokości zagrożenia przewidzianego również w obecnie obowiązującej ustawie narkotykowej za posiadanie tego rodzaju środków. Należy mieć również na uwadze nie tylko datę wszczęcia postępowania w sprawie, ale również przeciwko H.K., co może mieć także zasadnicze znaczenie wobec zmieniającej się treści art. 102 KK przedłużającego, we wskazanych w tym przepisie okolicznościach, okresy przedawnienia karalności. Komentarz Nie może budzić wątpliwości, że Sąd Okręgowy w R., orzekając karę łączną 2 lat pozbawienia wolności, naruszył dyspozycję art. 86 § 1 KK, doprowadzając do nieuzasadnionego zaniżenia kary w odniesieniu do tej, która powinna być sprawcy wymierzona. Uchybienie to należy zaliczyć do rażących, zwłaszcza w świetle okoliczności sprawy, które wskazują, że czyn sprawcy określonych przestępstw charakteryzował się znaczną szkodliwością społeczną. W art. 56 ust. 3 NarkU stypizowany został typ kwalifikowany przestępstwa wprowadzania do obrotu m.in. środków odurzających. Jedynym kryterium kwalifikującym (podwyższającym karalność) jest w tym przepisie „znaczna ilość” tych środków odurzających. Artykuł 62 ust. 2 NarkU penalizuje nielegalne, czyli wbrew dyspozycjom przepisu, posiadanie np. środków odurzających w „znacznej ilości”. Sąd Apelacyjny we Wrocławiu, wyrokiem z 14.11.2018 r., II AKa 251/18 wyraził pogląd, który zasługuje na aprobatę, że „znaczną ilością” w rozumieniu NarkU jest ilość środków odurzających mogąca jednorazowo zaspokoić potrzeby najmniej kilkudziesięciu osób uzależnionych. Trafne jest w rzeczy samej stanowisko Sądu Najwyższego uznające kasację za w pełni uzasadnioną. Wyrok Sądu Najwyższego z 18.4.2019 r., III KK 43/18.
Sąd Najwyższy uchylił wyrok w części dotyczącej kary łącznej pozbawienia wolności dla H.K. i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Orzekając karę łączną 2 lat pozbawienia wolności, Sąd Okręgowy naruszył dyspozycję art. 86 § 1 KK, co miało istotny wpływ na treść wyroku. Sprawa została skierowana do Sądu Okręgowego w R. w celu ponownego rozpatrzenia.