Istota współsprawstwa jako podstawa przypisania przestępstwa

Fundamentem współsprawstwa jest porozumienie przestępcze, które pozwala pociągnąć każdego współsprawcę do odpowiedzialności karnej za całość przestępstwa, nawet jeśli nie zrealizował wszystkich znamion czynu. Publikacja omawia istotę współsprawstwa na przykładzie sprawy J.S., gdzie M.B.C. został skazany za udział w zabójstwie. Apelacje od wyroku wniesione zostały przez prokuratora i obrońcę oskarżonego, a Sąd Apelacyjny zmienił pierwotny wyrok. Kasację oddalił Sąd Najwyższy, uzasadniając, że nie doszło do naruszenia prawa. Istota współsprawstwa polega na wspólnym wykonaniu czynu zabronionego oraz porozumieniu dotyczącym tego wykonania, niezależnie od wkładu każdego współdziałającego.

Tematyka: współsprawstwo, porozumienie przestępcze, odpowiedzialność karne, zabójstwo, apelacja, kasacja, Sąd Najwyższy, zarzuty, postępowanie karne, zarzut naruszenia prawa, ustalenia faktyczne, prawne

Fundamentem współsprawstwa jest porozumienie przestępcze. Treścią porozumienia jest wspólne
popełnienie konkretnego przestępstwa. Zawarte między współsprawcami porozumienie pozwala przyjąć, że
dane przestępstwo jest ich wspólnym dziełem i pozwala pociągnąć do odpowiedzialności karnej każdego ze
współsprawców za całość przestępstwa zarówno wtedy, gdy każdy z nich zrealizował wszystkie ustawowe
znamiona danego czynu, jak i wtedy, gdy osobiście zrealizował tylko pewną ich część, a nawet wówczas, gdy
nie wyczerpał żadnego z ustawowych znamion, ale przyczynił się znacznie do jego popełnienia.
Opis stanu faktycznego
M.B.C. został oskarżony o popełnienie zbrodni z art. 148 § 2 pkt 1 KK w zw. z art. 64 § 1 KK, polegającej na tym, że
24.10 2011 r. w W., wspólnie i w porozumieniu z R.T.L., w zamiarze bezpośrednim pozbawienia życia, dokonał
zabójstwa J.S. ze szczególnym okrucieństwem w ten sposób, że przez około półgodzinny okres, podczas gdy R.L.
zadawał pokrzywdzonemu kilkadziesiąt ciosów w głowę, tułów, ręce i nogi, uderzając rękami, w tym zaciśniętymi
w pięść, łokciami, kolanami, poręczą od fotela oraz drewnianą skrzynką, wchodząc na ciało pokrzywdzonego
i zadając mu uderzenia piętą, kopiąc po całym ciele, w tym w twarz, wykręcając pokrzywdzonemu ręce i nogi, w tym
uderzając kolanem w wykręconą i unieruchomioną lewą rękę pokrzywdzonego oraz uderzając jego głową
o posadzkę, M.B.C. zadał pokrzywdzonemu szereg uderzeń pięścią i kolanem w twarz i tułów oraz kopnięć piętą
w okolice krocza, w wyniku czego J.S. doznał obrażeń skutkujących zgonem w wyniku wstrząsu pourazowego, przy
czym sprawca czynu tego dopuścił się w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 miesięcy kary pozbawienia wolności za
podobne przestępstwo umyślne.
Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z 22.6.2017 r., orzekając w ramach zarzucanego temu oskarżonemu czynu, uznał
M.B.C. za winnego przestępstwa z art. 158 § 3 KK w zw. z art. 64 § 1 KK, polegającego na tym, że 24.10.2011 r.
w godzinach między 0:55 a 1:23 przy ul. C. w W., działając wspólnie i w porozumieniu z innym ustalonym
mężczyzną, umyślnie w zamiarze bezpośrednim brał udział w pobiciu J.S. w ten sposób, że wielokrotnie uderzali
i kopali J.S., w wyniku czego pokrzywdzony doznał obrażeń skutkujących jego zgonem, a za to Sąd skazał go na
karę 15 lat pozbawienia wolności.
Apelacje od tego wyroku wnieśli prokurator oraz obrońca oskarżonego. Obrońca M.C. oparł apelację o wszystkie
podstawy z art. 438 pkt 1-4 KPK i zarzucił:
1) mającą wpływ na treść orzeczenia obrazę przepisów postępowania, a mianowicie art. 5 § 2 KPK, art. 7 KPK w zw.
z art. 410 KPK, art. 85 § 2 KPK, w zw. z art. 6 KPK, art. 399 § 1 KPK, w zw. z art. 6 KPK oraz art. 193 § KPK;
2) powstały w wyniku obrazy ww. przepisów postępowania błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę
orzeczenia i mający wpływ na jego treść, a polegający na bezpodstawnym przyjęciu, że oskarżony M.C. był
współsprawcą przypisanego mu czynu obok drugiej osoby i zrealizował znamiona przestępstwa z art. 158 § 3 KK;
3) obrazę prawa materialnego, a mianowicie art. 158 § 3 KK, przez błędne przyjęcie, że zachowanie oskarżonego
realizowało znamiona tego czynu;
4) niewspółmierność orzeczonej wobec oskarżonego kary pozbawienia wolności w rozmiarze 15 lat.
W konkluzji obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez uniewinnienie oskarżonego M.C. od zarzucanego
mu aktem oskarżenia czynu, ewentualnie uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
I instancji.
Prokurator Prokuratury Rejonowej w W. zaskarżył wyrok na niekorzyść oskarżonego i na podstawie art. 438 pkt 2 i 3
KPK zarzucił mającą zasadniczy wpływ na jego treść obrazę przepisów postępowania karnego, a mianowicie art. 7
KPK, art. 366 § 1 KPK i art. 424 § 1 KPK, co skutkowało błędem w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę
wyroku i bezpodstawnym przypisaniem oskarżonemu czynu z art. 158 § 3 KK, zamiast zarzucanej zbrodni z art. 148
§ 2 pkt 1 KK.
W konkluzji prokurator wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do
ponownego rozpoznania.
Po rozpoznaniu apelacji, Sąd Apelacyjny wyrokiem z 28.12.2017 r. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że uznał
M.C. za winnego tego, iż 24.10.2011 r. w W., działając wspólnie i w porozumieniu z R.L., w zamiarze ewentualnym
pozbawienia życia, dokonał zabójstwa J.S. ze szczególnym okrucieństwem, w sposób szczegółowo opisany

w sentencji wyroku, przy czym czynu dopuścił się w warunkach powrotu do przestępstwa określonego w art. 64 § 1
KK, tj. zbrodni z art. 148 § 2 KK w zw. z art. 64 § 1 KK i za to skazał na karę 15 lat pozbawienia wolności.
Kasację od wyroku Sądu Apelacyjnego w jednym piśmie procesowym wniosło dwóch obrońców skazanego M.C.,
którzy zaskarżyli go w całości i na zasadzie art. 523 § 1 KPK w zw. z art. 526 § 1 KPK., zarzucając:
1) rażące naruszenie prawa procesowego, a mianowicie art. 433 § 2 KPK, w zw. z art. 457 § 3 KPK, w zw. art. 85 § 2
KPK, w zw. z art. 6 KPK, przez nienależyte oraz pozostające w oderwaniu od zasad prawidłowego rozumowania
rozważenie przez Sąd II instancji zarzutu apelacji obrońcy w zakresie naruszenia prawa skazanego M.C. do obrony
polegającego na niewydaniu przez Sąd I instancji postanowienia o stwierdzeniu sprzeczności interesów M.C. oraz
R.L.;
2) rażące naruszenie prawa procesowego, a mianowicie art. 433 § 2 KPK w zw. z art. 457 § 3 KPK, w zw. z art. 7
KPK przez niedokonanie przez Sąd II instancji kontroli apelacyjnej w zakresie zarzutu podniesionego w apelacji
obrońcy dotyczącego oczywiście nieprawidłowej oceny materiału dowodowego dokonanej przez Sąd I instancji, która
to ocena przeprowadzona została z rażącym naruszeniem zasad prawidłowego rozumowania, bez uwzględnienia
wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego;
3) rażące naruszenie prawa procesowego, a mianowicie art. 433 § 2 KPK w zw. z art. 457 § 3 KPK, w zw. z art. 193
§ 1 KPK przez nienależyte oraz pozostające w oderwaniu od zasad prawidłowego rozumowania skontrolowanie
przez Sąd II instancji zarzutu apelacji obrońcy w zakresie nieprzeprowadzenia przez Sąd I instancji z urzędu dowodu
z opinii biegłego specjalisty z zakresu medycyny na okoliczność możliwych skutków zadanych ciosów;
4) rażące naruszenie prawa procesowego, a mianowicie art. 433 § 2 KPK w zw. z art. 457 § 3 KPK, w zw. z art. 5 § 2
KPK przez nienależyte oraz pozostające w oderwaniu od zasad prawidłowego rozumowania skontrolowanie przez
Sąd II instancji zarzutu apelacji obrońcy w zakresie rozstrzygnięcia na niekorzyść oskarżonego M.C. wątpliwości,
których nie usunięto w postępowaniu dowodowym;
W konkluzji obrońcy wnieśli o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu II instancji oraz uchylenie utrzymanego nim
w mocy wyroku Sądu I instancji i uniewinnienie skazanego M.C., a w razie nieuwzględnienia tego wniosku, uchylenie
zaskarżonego wyroku oraz uchylenie wyroku Sądu I instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania temu
Sądowi.
W odpowiedzi na kasację prokurator Prokuratury Regionalnej wniósł o jej oddalenie, jako oczywiście bezzasadnej.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez obrońców, oddalił ją, jako oczywiście bezzasadną.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja okazała się bezzasadna i to w stopniu oczywistym, o jakim mowa w art. 535 § 3
KPK. Mimo podniesienia licznych zarzutów, żaden z nich nie okazał się wskazywać na zaistnienie naruszenia prawa,
które mogłoby być uznane za rażące i stanowić podstawę do uznania kasacji za skuteczną na podstawie art. 523 § 1
KPK. Nie doszło bowiem w ogóle do naruszenia wskazanych przez skarżącego przepisów. W tej sytuacji kasacja
podlegała oddaleniu, zaś Sąd Najwyższy z uwagi na treść ww. przepisu był zwolniony od sporządzenia uzasadnienia
swego postanowienia wydanego na rozprawie. Nie ulega jednak wątpliwości, że brak wymogu sporządzenia
uzasadnienia, sformułowany w art. 535 § 3 KPK, nie oznacza ustawowego zakazu jego sporządzenia. Może ono
zostać sporządzone w razie podjęcia takiej decyzji przez sąd, mimo uznania kasacji za oczywiście bezzasadną.
W przedmiotowej sprawie Sąd Najwyższy uznał, że celowym jest częściowe sporządzenie takiego uzasadnienia
z uwagi na charakter niektórych z podniesionych zarzutów oraz ich znaczenie prawne.
Na podstawie art. 18 § 1 KK odpowiada za sprawstwo nie tylko sprawca pojedynczy, ale również ten sprawca, który
wykonuje czyn zabroniony wspólnie i w porozumieniu z inną osobą. Wedle powszechnie przyjmowanego
w piśmiennictwie i orzecznictwie poglądu, jurydyczna istota współsprawstwa zasadza się na stworzeniu podstaw do
przypisania każdemu ze współsprawców całości popełnionego wspólnie przez kilka osób przestępstwa, a więc także
tego, co zostało zrealizowane przez innych współdziałających, przy czym każdy ze współsprawców ponosi
odpowiedzialność tak, jak gdyby sam „wykonał” czyn zabroniony (a więc zrealizował jego znamiona w całości
własnoręcznie), niezależnie od odpowiedzialności pozostałych współdziałających. Konstytutywnymi elementami
współsprawstwa są, poza znamionami wyrażonymi w przepisie części szczególnej lub przepisie pozakodeksowym:
element strony przedmiotowej – wspólne wykonanie czynu zabronionego oraz element strony podmiotowej –
porozumienie dotyczące wspólnego wykonania tego czynu. Współsprawstwo nie wymaga wykazywania, że każdy ze
współdziałających wniósł równorzędny wkład w wykonanie czynu zabronionego.
W kasacji nie przedstawiono żadnych merytorycznych argumentów, mogących ustalenia Sądu Apelacyjnego
podważyć w jakikolwiek sposób. Podniesione zarzuty stanowią w istocie rzeczy polemikę z jednoznacznymi
ustaleniami faktycznymi oraz przyjętą ostatecznie kwalifikacją prawną przestępstwa przypisanego oskarżonemu. Są
wyrazem kontestowania stanowiska Sądu odwoławczego oraz nieuwzględnienia oczywistej wymowy ustalonych

faktów, czy też konkluzji wynikających z przytoczonych poglądów doktryny oraz judykatury, co do współsprawstwa,
także w zakresie zbrodni zabójstwa.

Komentarz
Sąd Apelacyjny, rozpoznając zarówno apelację obrońcy oskarżonego, jak i wniesioną na niekorzyść oskarżonego
apelację prokuratora, bardzo rzetelnie ustosunkował się do podniesionych w omawianym zakresie zarzutów obydwu
tych skarg. W rezultacie kontroli instancyjnej uznał apelację obrońcy za całkowicie bezzasadną, natomiast przyznał
rację prokuratorowi, że oskarżony zrealizował znamiona zbrodni określonej w art. 148 § 2 pkt 1 KK. Ponadto podzielił
stanowisko Sądu I instancji, że oskarżony ten był współsprawcą przestępstwa. Swoje stanowisko Sąd odwoławczy
przedstawił wyczerpująco, logicznie i bardzo rzetelnie w pisemnych motywach uzasadnienia wyroku.

Postanowienie Sądu Najwyższego z 13.3.2019 r., II KK 217/18.

Sąd Najwyższy oddalił kasację obrońców oskarżonego, uzasadniając, że żaden zarzut nie wskazywał na rażące naruszenie prawa. Istota współsprawstwa zakłada przypisanie każdemu współsprawcy całości popełnionego przestępstwa. Sąd Apelacyjny rzetelnie zajmował się zarzutami obrońcy i prokuratora, potwierdzając udział oskarżonego w zbrodni. Decyzja Sądu Najwyższego została podjęta w oparciu o obiektywne ustalenia faktyczne oraz prawne.