Uznanie winy a zasada in dubio pro reo

Tematyka: Uznanie winy, zasada in dubio pro reo, sąd rejonowy, sąd okręgowy, biegły, dowody, apelacja, wyrok, uniewinnienie, zarzuty, obrońca, argumentacja, błąd w ustaleniach faktycznych, ocena dowodów, zarzut, postępowanie dowodowe, konfrontacja biegłych, zeznania świadków, błąd logiczny, apelacja od wyroku, argumenty, opinia biegłego, ocena dowodów, swobodna ocena dowodów

Opinia jest niepełna, jeżeli biegły nie udziela odpowiedzi na wszystkie postawione pytania, na które zgodnie
z zakresem posiadanych wiadomości specjalnych i udostępnionym mu materiałem dowodowym może oraz
powinien udzielić odpowiedzi, lub jeśli nie uwzględnia wszystkich istotnych dla rozstrzygnięcia konkretnej
kwestii okoliczności bądź nie zawiera uzasadnienia wyrażonych w niej ocen i poglądów. Za opinię niejasną
uznaje się z kolei opinię, której sformułowania nie pozwalają na zrozumienie wyrażonych w niej ocen
i poglądów oraz sposobu dochodzenia do nich albo, gdy posługuje się ona nielogicznymi argumentami.
Opis stanu faktycznego
D.L. został obwiniony o to, że 25.4.2018 r. w P., kierując na drodze publicznej ładowarką A., spowodował zagrożenie
bezpieczeństwa w ruchu drogowym przez niezachowanie należytej ostrożności podczas cofania, wskutek czego nie
ustąpił pierwszeństwa kierującej samochodem osobowym M., doprowadzając do zderzenia pojazdów i wypełniając
tym samym znamiona wykroczenia określonego w art. 86 § 1 KW.
S.L. została obwiniona o to, że 25.4.2018 r., kierując na drodze publicznej samochodem osobowym spowodowała
zagrożenie bezpieczeństwa w ruchu drogowym przez nienależytą obserwację przedpola jazdy, wskutek czego
doprowadziła do zderzenia pojazdów, wypełniając tym samym znamiona wykroczenia określonego w art. 86 § 1 KW.
Sąd Rejonowy w P. wyrokiem z 28.6.2019 r., II W 1711/18 uznał winę obojga obwinionych w zakresie zarzucanego
im wykroczenia, wyczerpującego ustawowe znamiona art. 86 § 1 KW, wymierzając stosowne grzywny.
Apelacje od wyroku Sądu I instancji wnieśli obrońcy obwinionych.
Obrońca D.L. zarzucił wyrokowi obrazę przepisów postępowania, mającą wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie
art. 393 w zw. z art. 7 KPK i wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez uniewinnienie od zarzutu popełnienia czynu
wypełniającego znamiona wykroczenia określonego w art. 86 § 1 KW.
Obrońca S.L. domagał się zmiany zaskarżonego wyroku przez uniewinnienie obwinionej od zarzutu popełnienia
wykroczenia określonego w 86 § 1 KW.
Uzasadnienie SO
Zdaniem Sądu Okręgowego apelacja wywiedziona przez obrońcę obwinionej S.L. zasługiwała na uwzględnienie
z powodu słuszności postawionych zarzutów i przekonujących argumentów. Skutkowała zmianą zaskarżonego
wyroku i uniewinnienie obwinionej od zarzutu popełnienia wykroczenia.
Nieskuteczne okazały się natomiast zarzuty podniesione przez obrońcę obwinionego D.L. i argumenty zawarte
w apelacji.
Sąd Okręgowy podzielił pogląd, zgodnie z którym błąd w ustaleniach faktycznych może wynikać z niepełności
postępowania dowodowego — błąd braku lub nieprawidłowości w zakresie oceny dowodów — błąd dowolności.
Zarzut apelacyjny w postaci błędu w ustaleniach faktycznych jest zasadny, gdy zawarta w apelacji argumentacja
wykaże, że sąd meriti na skutek nieuwzględnienia przy dokonywaniu oceny materiału dowodowego zasad logiki,
wskazań wiedzy oraz doświadczenia życiowego, jak również całokształtu ujawnionych w sprawie okoliczności,
dopuścił się uchybienia przy ocenie zebranego w sprawie materiału dowodowego (wyrok SA w Warszawie z 4.4.2018
r., II AKa 54/18). Jednocześnie zarzut ten nie może sprowadzać się do samej polemiki z ustaleniami sądu
wyrażonymi w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, lecz do wykazania, jakich mianowicie konkretnych uchybień
w zakresie zasad logicznego rozumowania dopuścił się sąd w ocenie zebranego w sprawie materiału dowodowego.
Możliwość zaś przeciwstawienia ustaleniom sądu orzekającego odmiennego w tej mierze poglądu, nie może
prowadzić do wniosku o dokonaniu przez sąd błędu w ustaleniach faktycznych (wyrok SA w Białymstoku z 21.2.2018
r., II AKa 223/17). Podkreślenia wymaga również to, że błędne ustalenia faktyczne są konsekwencją wadliwych
wniosków wywiedzionych z właściwie ocenionych dowodów lub pominięcia wynikających z tych dowodów
okoliczności. Nie jest więc wewnętrznie spójne zarzucanie jednocześnie dowolnej oceny dowodów i błędu
w ustaleniach faktycznych, co do tego samego rozstrzygnięcia (SA we Wrocławiu z 14.2.2018 r., II AKa 7/18), a tak
niestety czyni w apelacji obrońca obwinionego.
Odnosząc się zatem w pierwszej kolejności do zarzutów obrazy norm postępowania, należy stwierdzić, że nie doszło
do uchybienia przez Sąd I instancji zasadzie swobodnej oceny dowodów. Kluczowymi dowodami w sprawie są opinie
pisemne i ustna uzupełniająca biegłego Z.K. z zakresu techniki samochodowej i ruchu drogowego, prywatna opinia
eksperta W.K., który nie dysponował aktami sprawy, a jedynie opierał się na dowodach przedłożonych przez

zleceniodawcę, czyli obwinionego, a nadto dokumentacja z miejsca zdarzenia (notatka urzędowa, szkic poglądowy,
protokoły oględzin pojazdów, dokumentacja fotograficzna) oraz źródła osobowe w postaci zeznań świadków
i częściowo wyjaśnień obwinionych. Sąd Rejonowy w Płocku dokonał oceny tychże dowodów przez ich konfrontację
ze sobą i w efekcie eliminację elementów spornych, sprzecznych.
Obrońca obwinionego, choć zarzucił sporządzonej przez biegłego Z.K. opinii niepełność, nielogiczność, wewnętrzną
sprzeczność, błędność wyliczeń dla potrzeb opinii, to w rzeczywistości nie wykazał trafnych argumentów
potwierdzających słuszność tych zarzutów. W zasadzie apelujący przytoczył wybrane przez siebie fragmenty z opinii
prywatnej eksperta W.K., wskazał na braki zabezpieczonych śladów kryminalistycznych, a nie wypowiedział się
dlaczego opinia biegłego sądowego Z.K. jest niejasna, nielogiczna, wewnętrznie sprzeczna. Sąd odwoławczy
podkreślił, że dowód z opinii biegłego oceniony musi być z zachowaniem następujących wskazań:
1) biegły dysponuje wiadomościami specjalnymi do stwierdzenia okoliczności mających istotny wpływ na
rozstrzygnięcie sprawy (art. 193 §1 KPK),
2) opinia biegłego jest logiczna, zgodna z doświadczeniem życiowym i wskazaniami wiedzy (art. 7 KPK),
3) opinia jest jasna, pełna (art. 201KPK),
4) nie zachodzi niewyjaśniona sprzeczność między nią, a inną opinią ujawnioną w toku przewodu sądowego (art. 201
KPK a contrario).
Opinia jest niepełna, jeżeli biegły nie udziela odpowiedzi na wszystkie postawione pytania, na które zgodnie
z zakresem posiadanych wiadomości specjalnych i udostępnionym mu materiałem dowodowym może oraz powinien
udzielić odpowiedzi, lub jeśli nie uwzględnia wszystkich istotnych dla rozstrzygnięcia konkretnej kwestii okoliczności
bądź nie zawiera uzasadnienia wyrażonych w niej ocen i poglądów. Za opinię niejasną uznaje się z kolei opinię,
której sformułowania nie pozwalają na zrozumienie wyrażonych w niej ocen i poglądów oraz sposobu dochodzenia
do nich albo, gdy posługuje się ona nielogicznymi argumentami. Opinia biegłego jest więc niejasna, np. gdy wnioski
końcowe są nieścisłe lub łączą się z takimi zastrzeżeniami, że nie można wręcz ustalić ostatecznego poglądu
biegłego, albo gdy jest ona niezrozumiała, gdyż nie jest jasne, jakie biegły w ogóle zajmuje stanowisko, ponieważ
jego poglądy są niespójne, a tezy wieloznaczne (wyrok SA we Wrocławiu z 14.12.2017 r., II AKa 355/17).
Owszem, Sąd II instancji dostrzegł sprzeczność opinii biegłego sądowego z opinią eksperta, który nawet powołuje się
na maksymy Arystotelesa. Problem w tym, że Sąd I instancji ustalenia, co do przebiegu kolizji czynił w oparciu
o opinię biegłego Z.K., a obrona w środku odwoławczym nie wykazała, aby sprzeczność wniosków obu biegłych nie
została wyjaśniona przez Sąd meriti. Pamiętać należy, że ocena wiarygodności a zatem pełności i jasności opinii
biegłego należy do Sądu. Jeżeli bowiem opinia biegłego jest przekonująca i zupełna dla Sądu, który swoje
stanowisko w tym względzie uzasadnił, to fakt, iż opinia taka nie jest przekonywająca (niepełna) dla stron
procesowych, nie dowodzi o niejasności opinii czy jej niepełności.
Nie ma racji obrońca obwinionego D.L., zarzucając sądowi I instancji obrazę art. 7 KPK w kontekście dowolnej oceny
dowodów z opinii biegłego w odniesieniu do zachowania D.L. Ta dowolność oceny tego dowodu ze strony sądu
I instancji miała miejsce, ale tylko w odniesieniu do oceny zachowania drugiego uczestnika kolizji, a mianowicie S.L.
Warto zaznaczyć, iż apelujący podjął wyłącznie polemikę z tą oceną, nie wskazując na konkretne uchybienia, nie
wykazując okoliczności, czy chociażby jakiegokolwiek parametru, którego przy tej ocenie Sąd Rejonowy w P. nie
wziąłby pod uwagę. Bezspornie w doktrynie i judykaturze przyjmuje się, iż dokonanie oceny zgromadzonego
w sprawie materiału dowodowego w sposób odmienny od oczekiwań stron procesowych nie stanowi naruszenia
przepisów art. 7 KPK (wyrok SA w Białymstoku z 1.3.2018 r., II AKa 6/18).
Sąd Okręgowy stwierdził, że doszło do popełnienia przez Sąd a quo błędu w ocenie strony podmiotowo-
przedmiotowej zachowania S.L. i przypisania jej wyczerpania znamion wykroczenia. Dlatego w tej części
rozstrzygnięcia zawarte w zaskarżonym wyroku, doprowadziły w wyniku kontroli odwoławczej zaskarżonego wyroku
do zmiany wyroku i uniewinnienia obwinionej od popełnienia zarzuconego jej wykroczenia.
Nie uznając słuszności zarzutów podniesionych w środku odwoławczym przez obronę w zakresie rozstrzygnięcia
sądu I instancji, co do winy obwinionego D.L., Sąd odwoławczy zaskarżony wyrok utrzymał w mocy. Wymierzona mu
kara grzywny jest adekwatna do stopnia zawinienia obwinionego i stopnia szkodliwości społecznej przypisanego mu
wykroczenia, a ponadto spełni cel ogólnej i indywidualnej prewencji.

Komentarz
Lektura uzasadnienia wyroku ujawniła istotną niekonsekwencję w rozważaniach Sądu. Otóż, Sąd przypisał walor
wiarygodności wszystkim świadkom, a więc również świadkowi P.L., z relacji którego jednoznacznie wynika, że
kierujący ładowarką A. podczas wykonywania manewru jazdy w poprzek jezdni zachował właściwe reguły
bezpieczeństwa, co w rzeczy samej potwierdza opinia eksperta. To zaś stoi w diametralnej sprzeczności
z nieuprawnioną oceną zachowania kierującego, dokonaną przez biegłego sądowego. Reasumując, rozstrzygnięcie
skazujące obwinionego D.L., mimo wystarczająco wyraźnych i jednoznacznych dowodów jego niewinności,

wskazuje, że fundamentalna zasada swobodnej oceny dowodów (art. 7 KPK) została przez organ orzekający
przekształcona w nieznaną polskiej procedurze karnej dowolną ocenę dowodów.
Nie ma wątpliwości, że w tym stanie rzeczy Sąd I instancji, uznając za wiarygodną opinię biegłego, jako
pełnowartościową w warunkach sprzeczności, jaka zachodziła między opiniami, bez dopuszczenia dowodu
z konfrontacji biegłych lub powołania innego biegłego, dopuścił się obrazy art. 201 KPK.

Wyrok Sądu Okręgowego w Płocku z 10.1.2020 r., V Ka 647/19.

Zdaniem Sądu Okręgowego apelacja wywiedziona przez obrońcę obwinionej S.L. zasługiwała na uwzględnienie z powodu słuszności postawionych zarzutów i przekonujących argumentów. Skutkowała zmianą zaskarżonego wyroku i uniewinnienie obwinionej od zarzutu popełnienia wykroczenia. Nieskuteczne okazały się natomiast zarzuty podniesione przez obrońcę obwinionego D.L. i argumenty zawarte w apelacji. Sąd Okręgowy podzielił pogląd, zgodnie z którym błąd w ustaleniach faktycznych może wynikać z niepełności postępowania dowodowego — błąd braku lub nieprawidłowości w zakresie oceny dowodów — błąd dowolności. Zarzut apelacyjny w postaci błędu w ustaleniach faktycznych jest zasadny, gdy zawarta w apelacji argumentacja wykaże, że sąd meriti na skutek nieuwzględnienia przy dokonywaniu oceny materiału dowodowego zasad logiki, wskazań wiedzy oraz doświadczenia życiowego, jak również całokształtu ujawnionych w sprawie okoliczności, dopuścił się uchybienia przy ocenie zebranego w sprawie materiału dowodowego (wyrok SA w Warszawie z 4.4.2018 r., II AKa 54/18). Jednocześnie zarzut ten nie może sprowadzać się do samej polemiki z ustaleniami sądu wyrażonymi w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, lecz do wykazania, jakich mianowicie konkretnych uchybień w zakresie zasad logicznego rozumowania dopuścił się sąd w ocenie zebranego w sprawie materiału dowodowego. Możliwość zaś przeciwstawienia ustaleniom sądu orzekającego odmiennego w tej mierze poglądu, nie może prowadzić do wniosku o dokonaniu przez sąd błędu w ustaleniach faktycznych (wyrok SA w Białymstoku z 21.2.2018 r., II AKa 223/17). Podkreślenia wymaga również to, że błędne ustalenia faktyczne są konsekwencją wadliwych wniosków wywiedzionych z właściwie ocenionych dowodów lub pominięcia wynikających z tych dowodów okoliczności. Nie jest więc wewnętrznie spójne zarzucanie jednocześnie dowolnej oceny dowodów i błędu w ustaleniach faktycznych, co do tego samego rozstrzygnięcia (SA we Wrocławiu z 14.2.2018 r., II AKa 7/18), a tak niestety czyni w apelacji obrońca obwinionego. Odnosząc się zatem w pierwszej kolejności do zarzutów obrazy norm postępowania, należy stwierdzić, że nie doszło do uchybienia przez Sąd I instancji zasadzie swobodnej oceny dowodów. Kluczowymi dowodami w sprawie są opinie pisemne i ustna uzupełniająca biegłego Z.K. z zakresu techniki samochodowej i ruchu drogowego, prywatna opinia eksperta W.K., który nie dysponował aktami sprawy, a jedynie opierał się na dowodach przedłożonych przez zleceniodawcę, czyli obwinionego, a nadto dokumentacja z miejsca zdarzenia (notatka urzędowa, szkic poglądowy, protokoły oględzin pojazdów, dokumentacja fotograficzna) oraz źródła osobowe w postaci zeznań świadków i częściowo wyjaśnień obwinionych. Sąd Rejonowy w Płocku dokonał oceny tychże dowodów przez ich konfrontację ze sobą i w efekcie eliminację elementów spornych, sprzecznych. Obrońca obwinionego, choć zarzucił sporządzonej przez biegłego Z.K. opinii niepełność, nielogiczność, wewnętrzną sprzeczność, błędność wyliczeń dla potrzeb opinii, to w rzeczywistości nie wykazał trafnych argumentów potwierdzających słuszność tych zarzutów. W zasadzie apelujący przytoczył wybrane przez siebie fragmenty z opinii prywatnej eksperta W.K., wskazał na braki zabezpieczonych śladów kryminalistycznych, a nie wypowiedział się dlaczego opinia biegłego sądowego Z.K. jest niejasna, nielogiczna, wewnętrznie sprzeczna. Sąd odwoławczy podkreślił, że dowód z opinii biegłego oceniony musi być z zachowaniem następujących wskazań: 1) biegły dysponuje wiadomościami specjalnymi do stwierdzenia okoliczności mających istotny wpływ na rozstrzygnięcie sprawy (art. 193 §1 KPK), 2) opinia biegłego jest logiczna, zgodna z doświadczeniem życiowym i wskazaniami wiedzy (art. 7 KPK), 3) opinia jest jasna, pełna (art. 201KPK), 4) nie zachodzi niewyjaśniona sprzeczność między nią, a inną opinią ujawnioną w toku przewodu sądowego (art. 201 KPK a contrario).