Znaczna ilość środków odurzających lub substancji psychotropowych - brak definicji pojęcia

Publikacja omawia brak definicji pojęcia 'znacznej ilości narkotyków' w kontekście nielegalnego handlu narkotykami oraz konieczność pozostawienia wykładni tego terminu ocenie sądów krajowych. TS podkreśla znaczenie zgodności krajowych przepisów z normami prawa unijnego. Przedstawia także pytania prejudycjalne dotyczące interpretacji art. 4 ust. 2 lit. a) Decyzji ramowej 2004/757 oraz analizuje zasady równości wobec prawa i niedyskryminacji.

Tematyka: znaczna ilość narkotyków, definicja, prawo unijne, wykładnia sądowa, zasady równości, przestępstwo, karalność, harmonizacja

Z uwagi na minimalne zasady określające znamiona przestępstw i kar w dziedzinie nielegalnego handlu
narkotykami zawarte w Decyzji ramowej 2004/757 i wobec braku w przepisach prawa unijnego legalnej
definicji pojęcia „duża ilość narkotyków”, wykładnię tego sformułowania należy pozostawić każdorazowo
ocenie sądów krajowych z tym jednak zastrzeżeniem, że wynik tej wykładni można racjonalnie przewidzieć -
stwierdził Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z 11.6.2020 r. (C-634/18).
Przedmiot wniosku
Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 4 ust. 2 lit. a) w zw. z art. 2 ust. 1 lit. c)
decyzji ramowej Rady 2004/757/WSiSW z 25.10.2004 r. ustanawiającej minimalne przepisy określające znamiona
przestępstw i kar w dziedzinie nielegalnego handlu narkotykami (Dz.Urz. UE L 335 z 2004 r., s. 8, dalej: Decyzja
ramowa 2004/757), a także art. 20, 21 i 49 Karty praw podstawowych UE (Dz.Urz. UE C 326 z 2012 r., s. 391, dalej:
KPP).
Z powyższym wnioskiem zwrócono się w ramach postępowania karnego wszczętego przeciwko JI o posiadanie
znacznej ilości środków odurzających i substancji psychotropowych. Prokuratura Rejonowa w Słupsku oskarżyła
bowiem JI przed sądem odsyłającym – Sądem Rejonowym w Słupsku – między innymi o to, że w dniu 7.11.2016 r.
posiadał znaczną ilość środków odurzających i substancji psychotropowych, to jest o czyn z art. 62 ust. 2 ustawy
z 29.7.2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (t.j.: Dz.U. z 2019 r. poz. 852, dalej: NarkU).
Pytania prejudycjalne
SR w Słupsku postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do TS z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:
1. Czy normę prawa unijnego zawartą w art. 4 ust. 2 lit. a) w zw. z art. 2 ust. 1 lit. c) Decyzji ramowej 2004/757
należy rozumieć w ten sposób, że przepis ten nie stoi na przeszkodzie dokonywaniu wykładni pojęcia „znacznej
ilości narkotyków” każdorazowo w ramach indywidualnej oceny sądu krajowego, a ocena taka nie wymaga
zastosowania jakiegokolwiek zobiektywizowanego kryterium, w szczególności – nie wymaga ustalenia, że
sprawca posiada narkotyki dla prowadzenia działań objętych normą art. 4 ust. 2 lit. a) Decyzji ramowej 2004/757,
to jest dla produkcji, oferowania, proponowania sprzedaży, rozprowadzania, pośrednictwa, dostarczania na
wszelkiego rodzaju warunkach?
2. Czy środki ochrony sądowej konieczne do zapewnienia skuteczności i efektywności normom prawa unijnego
zawartym w Decyzji ramowej 2004/757, a w szczególności w art. 4 ust. 2 lit. a) w zw. z art. 2 ust. 1 lit. c) Decyzji
ramowej 2004/757, w zakresie, w jakim NarkU nie zawiera precyzyjnego sformułowania odnoszącego się do
„znacznej ilości narkotyków” i pozostawia tę kwestię interpretacji składów orzekających w konkretnej sprawie
w ramach tak zwanego uznania sędziowskiego – są wystarczające dla zapewnienia obywatelom polskim
skutecznej ochrony wynikającej z norm prawa unijnego ustanawiających minimalne przepisy określające
znamiona przestępstw i kar w dziedzinie nielegalnego handlu narkotykami?
3. Czy krajowa norma prawna zawarta w art. 62 ust. 2 NarkU jest zgodna z prawem unijnym, a w szczególności
z normą zawartą w art. 4 ust. 2 lit. a) w zw. z art. 2 ust. 1 lit. c) Decyzji ramowej 2004/757, a jeżeli tak, to czy
rozumieniu pojęcia „znacznej ilości substancji psychotropowych i środków odurzających” przyjętemu przez
polskie sądy krajowe nie sprzeciwia się norma prawa unijnego wskazująca, iż surowszej odpowiedzialności
karnej podlega ten, kto popełnił przestępstwo polegające na posiadaniu dużych ilości narkotyków dla
prowadzenia działań objętych art. 2 ust. 1 lit. c) Decyzji ramowej 2004/757?
4. Czy zasadzie równości i niedyskryminacji (art. 14 EKPC, art. 20 i 21 KPP w zw. z art. 6 ust. 1 TUE) nie
sprzeciwia się art. 62 ust. 2 NarkU ustalający surowszą odpowiedzialność karną za czyn polegający na
posiadaniu substancji psychotropowych i środków odurzających w ilości znacznej w rozumieniu przyjętym przez
polskie sądy krajowe?
Duża ilość narkotyków - brak definicji pojęcia
TS w pierwszej kolejności odwołał się do treści relewantnych przepisów i zauważył, że z art. 2 ust. 1 lit. a) i c) Decyzji
ramowej 2004/757 oraz z art. 4 ust. 1 Decyzji ramowej 2004/757 wynika, iż posiadanie narkotyków w celu produkcji,
wytwarzania, sporządzania wyciągów, przygotowania, oferowania, proponowania sprzedaży, rozprowadzania,
sprzedaży, dostarczania na wszelkiego rodzaju warunkach, pośrednictwa, wysyłki, przesyłania w tranzycie,

przewożenia, przywozu lub wywozu narkotyków należy kwalifikować jako przestępstwo podlegające karze
pozbawienia wolności, której górna granica mieści się w przedziale od 1 roku do 3 lat. Ponadto TS zauważył, że z art.
4 ust. 2 lit. a) Decyzji ramowej 2004/757 wynika, że jeżeli przestępstwo to dotyczy „dużych ilości narkotyków”,
państwa członkowskie powinny przewidzieć za nie karę pozbawienia wolności, której górna granica mieści się
w przedziale od 5 do 10 lat.
Przenosząc powyższe na grunt rozpatrywanej sprawy należy - w ocenie TS - stwierdzić, że po pierwsze, art. 2 ust. 2
Decyzji ramowej 2004/757 wyłącza z jej zakresu zastosowania między innymi posiadanie narkotyków w celu
konsumpcji własnej w sposób określony w prawie krajowym. Po drugie, jak zauważył TS, w motywie czwartym
Decyzji ramowej 2004/757 wskazano, że wyłączenie z jej zakresu zastosowania pewnych rodzajów zachowań
związanych z konsumpcją własną nie stanowi wytycznej Rady co do sposobu, w jaki państwa członkowskie powinny
traktować te przypadki w swoich ustawodawstwach.
Z powyższego wynika, że państwa członkowskie zachowują swobodę co do traktowania posiadania „dużych
ilości narkotyków” w celu konsumpcji własnej jako przestępstwa kwalifikowanego.
Zasady równości wobec prawa i niedyskryminacji
Następnie TS podkreślił, że Decyzja ramowa 2004/757 po pierwsze, nie zawiera żadnej definicji pojęcia „dużych
ilości narkotyków” w rozumieniu jej art. 4 ust. 2 lit. a), natomiast po drugie - jest ona jedynie instrumentem
harmonizacji minimalnej. W konsekwencji państwa członkowskie posiadają znaczny zakres uznania przy wdrażaniu
tego pojęcia do swego prawa krajowego. Jednakże TS zaznaczył, iż kiedy państwa członkowskie stosują prawo Unii,
są one na mocy art. 51 ust. 1 KPP zobowiązane do przestrzegania gwarantowanych w niej praw, w tym między
innymi praw zapisanych w art. 20, 21 i 49 KPP. W tym kontekście należy - w ocenie TS - w pierwszej kolejności
przypomnieć, że zapisane w art. 20 i 21 KPP zasady równości wobec prawa i niedyskryminacji wymagają, by
porównywalne sytuacje nie były traktowane w sposób odmienny, a sytuacje odmienne nie były traktowane w sposób
identyczny, chyba że jest to obiektywnie uzasadnione.
Nielegalne posiadanie środków odurzających i substancji psychotropowych w prawie polskim
W niniejszej sprawie należy, stwierdzić, że
• po pierwsze, art. 62 ust. 2 NarkU, przewidując, że za posiadanie znacznej ilości środków odurzających lub
substancji psychotropowych sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10, nie wprowadza żadnej
różnicy w traktowaniu sprawców tego przestępstwa;
• po drugie, fakt, że sądy krajowe dysponują pewnym zakresem swobody przy wykładni i stosowaniu przepisu prawa
krajowego, sam w sobie nie stanowi naruszenia art. 20 i 21 KPP;
• po trzecie wreszcie Decyzja ramowa 2004/757 ustanawia jedynie minimalne zasady określające znamiona
przestępstw i kar w dziedzinie nielegalnego handlu narkotykami i półproduktami.
Wynika stąd, że istnienia różnic między środkami wprowadzającymi w życie tę Decyzję ramową 2004/757
w poszczególnych krajowych porządkach prawnych nie można postrzegać jako naruszenia zasady niedyskryminacji.
Zasada ustawowej określoności czynów zabronionych i kar
Jeżeli zaś chodzi o zasadę ustawowej określoności czynów zabronionych i kar zapisaną w art. 49 ust. 1 KPP, to TS
przypomniał, że zgodnie z rzeczoną zasadą przepisy karne powinny spełniać określone wymogi dostępności
i przewidywalności w odniesieniu zarówno do definicji przestępstwa, jak i określenia kary. W praktyce oznacza to, że
ustawa powinna jasno określać czyny zabronione i kary, którymi są one zagrożone. Warunek ten jest spełniony, jeśli
zainteresowany na podstawie treści przepisu, a także, w razie potrzeby, na podstawie wykładni dokonanej przez
sądy, jest w stanie określić, jakie działania i zaniechania grożą pociągnięciem go do odpowiedzialności karnej.
Ponadto, jak podkreślił TS, zasady określoności prawa nie można interpretować w ten sposób, że zakazuje ona
stopniowego uszczegóławiania zasad odpowiedzialności karnej w drodze wykładni sądowej, pod warunkiem że jej
wynik daje się racjonalnie przewidzieć.
W związku z powyższym zasadę ustawowej określoności czynów zabronionych i kar należy interpretować w ten
sposób, że nie stoi ona na przeszkodzie temu, by państwo członkowskie ustanowiło surowsze kary za
występek posiadania „znacznej ilości środków odurzających lub substancji psychotropowych”, wykładnię
tego pojęcia pozostawiając jednak każdorazowo ocenie sądów krajowych, pod warunkiem że ocena ta
spełnia wymogi przewidywalności.
Wyrok TS
Podsumowując TS orzekł, że art. 4 ust. 2 lit. a) w zw. z art. 2 ust. 1 lit. c) Decyzji ramowej 2004/757, a także art. 20,
21 i 49 KPP, należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie temu, by państwo
członkowskie kwalifikowało jako przestępstwo posiadanie znacznej ilości środków odurzających lub

substancji psychotropowych (zarówno w celu konsumpcji własnej, jak i w celu nielegalnego handlu
narkotykami), wykładnię pojęcia „znacznej ilości środków odurzających lub substancji psychotropowych”
pozostawiając jednak każdorazowo ocenie sądów krajowych, pod warunkiem że wykładnię tę można
racjonalnie przewidzieć.

Komentarz
Przedstawiony wyrok TS dotyczy zagadnienia, jakim jest wykładnia pojęcia „duża ilość narkotyków”. W polskim
porządku prawnym również nie zdefiniowano pojęcia „znacznej ilości środków odurzających lub substancji
psychotropowych”, które to sformułowanie odpowiada transponowanemu do prawa krajowego pojęciu prawa UE
„dużych ilości narkotyków”. Pewne kryteria, pozwalające na ustalenie, czy ilość środków odurzających lub substancji
psychotropowych posiadana przez sprawcę przestępstwa mieści się w pojęciu zawartym w art. 62 ust. 2 NarkU
zostały wypracowane w orzecznictwie. W tym zakresie sądy krajowe powinny stosować zasady wynikające
z orzecznictwa Sądu Najwyższego, co potwierdził TS w podjętym w niniejszej sprawie rozstrzygnięciu.

wyrok TS z 11.6.2020 r. C-634/18

TS w wyroku stwierdził, że państwa członkowskie mają swobodę w definiowaniu 'znacznej ilości środków odurzających' w ramach prawa krajowego, pod warunkiem przestrzegania zasad prawa unijnego. Decyzja ramowa 2004/757 stanowi jedynie harmonizację minimalną, pozostawiając państwom szerokie pole interpretacyjne.