Posiadanie znacznej ilości środków odurzających i substancji psychotropowych

Pozostawienie każdorazowej ocenie sądu wykładni pojęcia "znaczna ilość środków odurzających lub substancji psychotropowych" (art. 62 ust. 2 NarkU) jest zgodne z prawem Unii. Prokuratura oskarżyła JI o posiadanie znacznej ilości tych substancji, co podlega karze pozbawienia wolności od roku do 10 lat. Sprawca posiadał środki na własny użytek, co zostało podkreślone przez sąd odsyłający.

Tematyka: posiadanie znacznej ilości środków odurzających, substancje psychotropowe, przeciwdziałanie narkomanii, prawo Unii, decyzja ramowa 2004/757

Pozostawienie każdorazowej ocenie sądu wykładni pojęcia „znaczna ilości środków odurzających lub
substancji psychotropowych” (art. 62 ust. 2 NarkU) jest zgodne z prawem Unii.
Stan faktyczny
Prokuratura Rejonowa w Słupsku oskarżyła JI przed Sądem Rejonowym w Słupsku m.in. o to, że posiadał znaczną
ilość środków odurzających i substancji psychotropowych, tj. o czyn z art. 62 ust. 2 ustawy z 29.7.2005 r.
o przeciwdziałaniu narkomanii (t.j.: Dz.U. z 2005 r., Nr 179, poz. 1485 ze zm.; dalej jako: NarkU). Zgodnie z tym
przepisem, jeżeli posiadanie środków odurzających lub substancji psychotropowych dotyczy znacznej ilości środków
odurzających lub substancji psychotropowych, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. JI
posiadał te środki i substancje na własny użytek. Sąd odsyłający wskazywał, że w decyzji ramowej Rady
2004/757/WSiSW z 25.10.2004 r. ustanawiającej minimalne przepisy określające znamiona przestępstw i kar
w dziedzinie nielegalnego handlu narkotykami (Dz.Urz. L z 2004 r., Nr 335, s. 8) nie zdefiniowano pojęcia „dużych
ilości narkotyków” w rozumieniu jej art. 4 ust. 2 lit. a). Również w NarkU, w której została transponowana decyzja
ramowa 2004/757 nie wprowadzono definicji pojęcia „znacznej ilości środków odurzających lub substancji
psychotropowych”, które to pojęcie odpowiada transponowanemu do polskiego prawa pojęciu „dużych ilości
narkotyków”, zawartemu w art. 4 ust. 2 lit. a) decyzji ramowej 2004/757.
Pytanie prejudycjalne
Czy art. 4 ust. 2 lit. a) w zw. z art. 2 ust. 1 lit. c) decyzji ramowej 2004/757, a także art. 20, 21 i 49 Karty praw
podstawowych Unii Europejskiej (dalej jako: Karta), należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie
temu, aby państwo członkowskie kwalifikowało jako przestępstwo posiadanie znacznej ilości środków odurzających
lub substancji psychotropowych zarówno w celu konsumpcji własnej, jak i w celu nielegalnego handlu narkotykami,
wykładnię pojęcia „znacznej ilości środków odurzających lub substancji psychotropowych” pozostawiając jednak
każdorazowo ocenie sądów krajowych?
Stanowisko TS
Trybunał przypomniał, że decyzja ramowa 2004/757 została przyjęta na podstawie art. 31 ust. 1 lit. e) TUE, który
przewidywał w szczególności, że wspólne działanie w dziedzinie współpracy sądowej w sprawach karnych obejmuje
stopniowe przyjmowanie środków ustanawiających minimalne normy dotyczące znamion przestępstw i kar
w dziedzinie nielegalnego handlu narkotykami. Ponadto z motywu 3 decyzji ramowej 2004/757 wynika, że konieczne
jest przyjęcie minimalnych zasad określających znamiona przestępstw i kar w dziedzinie nielegalnego handlu
narkotykami i półproduktami w celu określenia wspólnego podejścia na poziomie Unii do walki z nielegalnym
obrotem. W szczególności z art. 2 ust. 1 lit. a) i c) decyzji ramowej 2004/757 oraz z jej art. 4 ust. 1 wynika, że
posiadanie narkotyków w celu produkcji, wytwarzania, sporządzania wyciągów, przygotowania, oferowania,
proponowania sprzedaży, rozprowadzania, sprzedaży, dostarczania na wszelkiego rodzaju warunkach,
pośrednictwa, wysyłki, przesyłania w tranzycie, przewożenia, przywozu lub wywozu narkotyków należy kwalifikować
jako przestępstwo podlegające karze pozbawienia wolności, której górna granica mieści się w przedziale od 1 roku
do 3 lat. Ponadto z art. 4 ust. 2 lit. a) tej decyzji ramowej wynika, że jeżeli przestępstwo to dotyczy „dużych ilości
narkotyków”, państwa członkowskie powinny przewidzieć za nie karę pozbawienia wolności, której górna granica
mieści się w przedziale od 5 do 10 lat.
Trybunał wskazał, że art. 2 ust. 2 decyzji ramowej 2004/757 wyłącza z jej zakresu zastosowania między innymi
posiadanie narkotyków w celu konsumpcji własnej w sposób określony w prawie krajowym. W motywie 4
decyzji ramowej 2004/757 wskazano, że wyłączenie z jej zakresu zastosowania pewnych rodzajów zachowań
związanych z konsumpcją własną nie stanowi wytycznej Rady co do sposobu, w jaki państwa członkowskie powinny
traktować te przypadki w swoich ustawodawstwach. Rzecznik generalna wskazała w pkt 47 opinii, że państwa
członkowskie zachowują swobodę co do traktowania posiadania dużych ilości narkotyków w celu konsumpcji
własnej jako przestępstwa kwalifikowanego.
Sąd odsyłający rozważał, czy zasady równości wobec prawa, niedyskryminacji oraz ustawowej określoności czynów
zabronionych i kar, zapisane w art. 20, 21 i 49 Karty, należy interpretować w ten sposób, że stoją one na
przeszkodzie temu, aby zawarte w art. 62 ust. 2 NarkU pojęcie „znacznej ilości środków odurzających lub substancji
psychotropowych”, które transponuje do polskiego prawa pojęcie „dużych ilości narkotyków” użyte w art. 4 ust. 2 lit.
a) decyzji ramowej 2004/757, nie zostało bliżej zdefiniowane przez polskiego ustawodawcę, lecz było każdorazowo

przedmiotem oceny sądów krajowych. Z orzecznictwa TS wynika, że decyzje ramowe wiążą państwa członkowskie
w odniesieniu do rezultatu, jaki należy osiągnąć, jednocześnie pozostawiając organom krajowym kompetencje
w zakresie formy i środków (wyrok TS z 24.6.2019 r., Popławski, C-573/17, EU:C:2019:530, pkt 69). Trybunał
wskazał, że art. 2 ust. 1 lit. a) i c) decyzji ramowej 2004/757 oraz jej art. 4 ust. 2 lit. a) zobowiązują jedynie państwa
członkowskie do ustanowienia za posiadanie narkotyków związane z nielegalnym handlem, jeżeli dotyczy ono
„dużych ilości narkotyków”, kary pozbawienia wolności, której górna granica mieści się w przedziale od 5 do 10 lat.
Tymczasem ta decyzja ramowa, po pierwsze, nie zawiera żadnej definicji pojęcia „dużych ilości narkotyków”
w rozumieniu art. 4 ust. 2 lit. a). Po drugie, jest ona jedynie instrumentem harmonizacji minimalnej. W konsekwencji
TS uznał, że państwa członkowskie posiadają znaczny zakres uznania przy wdrażaniu tego pojęcia do swego prawa
krajowego.
Trybunał podkreślił, że państwa członkowskie stosując unijne prawo, są na mocy art. 51 ust. 1 Karty zobowiązane
do przestrzegania gwarantowanych w niej praw, w tym uregulowanych w art. 20, 21 i 49 Karty (wyrok z 26.2.2013
r., Åkerberg Fransson, C-617/10, EU:C:2013:105, pkt 17, 18). Z orzecznictwa TS wynika, że unormowane w art. 20
i 21 Karty zasady równości wobec prawa i niedyskryminacji wymagają, aby porównywalne sytuacje nie były
traktowane w sposób odmienny, a sytuacje odmienne nie były traktowane w sposób identyczny, chyba że jest to
obiektywnie uzasadnione (wyrok TS z 3.5.2007 r., Advocaten voor de Wereld, C-303/05, EU:C:2007:261, pkt 56).
W niniejszej sprawie TS stwierdził, że art. 62 ust. 2 NarkU przewidując, że za posiadanie znacznej ilości środków
odurzających lub substancji psychotropowych sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10, nie
wprowadza żadnej różnicy w traktowaniu sprawców tego przestępstwa. Ponadto, rzecznik generalna w pkt 62 opinii
wskazała, że fakt, iż sądy krajowe dysponują pewnym zakresem swobody przy wykładni i stosowaniu przepisu prawa
krajowego, sam w sobie nie stanowi naruszenia art. 20 i 21 Karty. Co więcej, decyzja ramowa ustanawia jedynie
minimalne zasady określające znamiona przestępstw i kar w dziedzinie nielegalnego handlu narkotykami
i półproduktami. Wynika stąd, zdaniem TS, że istnienia różnic między środkami wprowadzającymi w życie tę decyzję
ramową w poszczególnych krajowych porządkach prawnych nie można postrzegać jako naruszenia zasady
niedyskryminacji (wyrok Advocaten voor de Wereld, pkt 59, 60).
Trybunał przypomniał, że zasada ustawowej określoności czynów zabronionych i kar (nullum crimen, nulla
poena sine lege), uregulowana w art. 49 ust. 1 Karty, została ustanowiona w szczególności w art. 7 ust. 1 EKPC
(wyrok z 5.12.2017 r., M.A.S. i M.B., C-42/17, EU:C:2017:936, pkt 53). Zgodnie z tą zasadą przepisy karne powinny
spełniać określone wymogi dostępności i przewidywalności w odniesieniu zarówno do definicji przestępstwa, jak
i określenia kary. Wynika stąd, że ustawa powinna jasno określać czyny zabronione i kary, którymi są one zagrożone.
Warunek ten jest spełniony, jeśli zainteresowany na podstawie treści przepisu, a także, w razie potrzeby, na
podstawie wykładni dokonanej przez sądy, jest w stanie określić, jakie działania i zaniechania grożą pociągnięciem
go do odpowiedzialności karnej. Zdaniem TS zasadę ustawowej określoności czynów zabronionych i kar należy
interpretować w ten sposób, że nie stoi ona na przeszkodzie temu, aby państwo członkowskie ustanowiło surowsze
kary za występek posiadania „znacznej ilości środków odurzających lub substancji psychotropowych”, wykładnię tego
pojęcia pozostawiając jednak każdorazowo ocenie sądów krajowych, pod warunkiem że ocena ta spełnia powyżej
przedstawione wymogi przewidywalności.
Reasumując TS orzekł art. 4 ust. 2 lit. a) decyzji ramowej 2004/757 w związku z jej art. 2 ust. 1 lit. c), a także
art. 20, 21 i 49 Karty, należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie temu, aby państwo
członkowskie kwalifikowało jako przestępstwo posiadanie znacznej ilości środków odurzających lub
substancji psychotropowych zarówno w celu konsumpcji własnej, jak i w celu nielegalnego handlu
narkotykami, wykładnię pojęcia „znacznej ilości środków odurzających lub substancji psychotropowych”
pozostawiając jednak każdorazowo ocenie sądów krajowych, pod warunkiem że wykładnię tę można
racjonalnie przewidzieć.

Komentarz
Trybunał uznał, że polskie regulacje, w tym art. 62 NarkU, w których brak jest definicji pojęcia „znaczna ilości
środków odurzających lub substancji psychotropowych” – który odpowiada terminowi „duża ilości narkotyków”,
zawartemu w art. 4 ust. 2 lit. a) decyzji ramowej 2004/757 – są zgodne z tą decyzją ramową. W uzasadnieniu wyroku
TS wskazał, że powyższe stanowisko wynika z okoliczności, że sama decyzja ramowa nie zawiera żadnej definicji
pojęcia „dużych ilości narkotyków”, a ponadto jest ona jedynie instrumentem harmonizacji minimalnej, co pozostawia
państwom członkowskim szeroką autonomię.
Z rozważań TS zawartych w prezentowanym wyroku wynika, że art. 62 NarkU nie narusza również postanowień
Karty pozostawiając każdorazowej ocenie sądu wykładnię pojęcia „znaczna ilości środków odurzających lub
substancji psychotropowych”.

Wyrok TS z 11.6.2020 r., Prokuratura Rejonowa w Słupsku, C-634/18

Trybunał uznał, że art. 62 NarkU nie narusza postanowień Karty, pozostawiając ocenę sądów krajowych przy wykładni pojęcia "znaczna ilość środków odurzających lub substancji psychotropowych". Decyzja ramowa 2004/757 nie definiuje "dużych ilości narkotyków", dając państwom szeroką autonomię.