Dopuszczalność przedłużenia stosowania tymczasowego aresztowania

Tematyka: tymczasowe aresztowanie, śledztwo, podejrzany, Sąd Apelacyjny, zarzuty, postępowanie karne, środek zapobiegawczy

O ile nie uzasadnia przedłużenia tymczasowego aresztowania na kolejny okres „rozwojowy charakter
śledztwa”, czy też mogąca pojawić się konieczność zatrzymania i przedstawienia zarzutów innym osobom
biorącym udział w przestępstwach objętych śledztwem, to z pewnością za wystarczające do jego dalszego
stosowania wobec podejrzanego należy uznać czynności zmierzające do ustalenia roli i udziału
w przestępczym procederze oraz zweryfikowania złożonych wyjaśnień ze zgromadzoną do tej pory w sprawie
obszerną dokumentacją.
Opis stanu faktycznego
Postanowieniem z 13.6.2019 r., II Kp 475/19 Sąd Okręgowy w Częstochowie na mocy art. 263 § 2 KPK w zw. z art.
249 § 1 KPK i art. 258 § 1 pkt 2 KPK przedłużył stosowanie wobec podejrzanego środka zapobiegawczego w postaci
tymczasowego aresztowania, zastosowanego postanowieniem Sądu Rejonowego w Częstochowie z 21.3.2019 r., XI
Kp 200/19, na dalszy okres, a mianowicie do 15.9.2019 r., do godz. 6:05.
Zażalenie na powyższe orzeczenie złożył podejrzany, zarzucając mu błąd w ustaleniach faktycznych polegający na
przyjęciu, że istnieją przesłanki uzasadniające przedłużenie wobec niego tymczasowego aresztowania na okres
kolejnych 3 miesięcy, mimo że brak jest realnych, znajdujących potwierdzenie w materiale dowodowym, dowodów
pozwalających przypuszczać, iż istnieje duże prawdopodobieństwo nakłaniania do składania fałszywych zeznań lub
innego bezprawnego utrudniania postępowania przez podejrzanego.
W oparciu o powyższy zarzut skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia przez zastosowanie poręczenia
majątkowego połączonego z dozorem Policji oraz zakazem opuszczania kraju.
Zażalenie na powyższe orzeczenie wniósł obrońca podejrzanego, zarzucając mu:
1) obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia, a mianowicie art. 257 § 1
KPK przez bezzasadne przyjęcie, że jedynym środkiem zapobiegawczym zastosowanym wobec podejrzanego może
być tymczasowe aresztowanie, przez co doszło do naruszenia zasady proporcjonalności stosowania środków
zapobiegawczych wobec tego rodzaju przestępstw; art. 258 § 1 pkt 2 i § 2 KPK przez przyjęcie, że w przedmiotowej
sprawie zachodzą przesłanki uzasadniające zastosowanie wobec podejrzanego środka zapobiegawczego w postaci
tymczasowego aresztowania, podczas gdy w świetle zgromadzonego materiału dowodowego brak jest podstaw do
stosowania tego środka;
2) błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mający wpływ na jego treść, polegający na
przyjęciu, że w niniejszym postępowaniu niezbędnym jest stosowanie wobec podejrzanego środka zapobiegawczego
w postaci tymczasowego aresztowania na okres dalszych 3 miesięcy, mimo to, że brak jest realnych
i potwierdzonych materiałem dowodowym przesłanek pozwalających przypuszczać, iż istnieje duże
prawdopodobieństwo, że podejrzany będzie nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny
bezprawny sposób utrudniał postępowanie karne.
W oparciu o powyższe zarzuty obrońca podejrzanego wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia, przez
zastosowanie wobec podejrzanego środków o charakterze nieizolacyjnym, w postaci poręczenia majątkowego
w wysokości 50 000 zł, w tym możliwości dokonania wpisu do Księgi Wieczystej nieruchomości, dla której Sąd
Rejonowy w B. prowadzi Księgę Wieczystą, przez ustanowienie hipoteki, dozoru Policji oraz zakazem opuszczania
kraju wraz z zatrzymaniem paszportu.
Sąd Apelacyjny w Katowicach II Wydział Karny, po rozpoznaniu w sprawie P.S. podejrzanego o popełnienie
przestępstw z art. 258 § 1 KK i inne zażalenia podejrzanego i jego obrońcy na postanowienie Sądu Okręgowego
w Częstochowie z 13.6.2019 r., II k.p. 475/19 (PO II Ds. 4.2017) w przedmiocie przedłużenia stosowania środka
zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania na podstawie art. 437 § 1 KPK postanawia utrzymać
w mocy zaskarżone postanowienie.
Uzasadnienie SA
Zdaniem Sądu Apelacyjnego zażalenia podejrzanego i jego obrońcy nie zasługują na uwzględnienie.
Wbrew zawartym w nim twierdzeniom, lektura akt sprawy nie pozostawia wątpliwości, że w stosunku do
podejrzanego P.S. w dalszym ciągu spełnione pozostają zarówno przesłanka ogólna tymczasowego aresztowania,
jak i przesłanka szczególna ujęta w treści art. 258 § 1 pkt 2 KPK, a także przesłanka z art. 263 § 2 KPK
uzasadniająca przedłużenie jego tymczasowego aresztowania na okres do 15.9.2019 r.

Wyniki kontroli instancyjnej przeprowadzonej przez Sąd Apelacyjny pozwalają na przyjęcie, że na chwilę obecną nie
uległ umniejszeniu stwierdzony przy zastosowaniu izolacyjnego środka zapobiegawczego duży stopień
prawdopodobieństwa popełnienia przez podejrzanego zarzuconych mu czynów zabronionych. W konsekwencji
powyższego w dalszym ciągu aktualna pozostaje ogólna przesłanka stosowania tymczasowego aresztowania
przewidziana w art. 249 § 1 KPK. Za zasadnością przedstawionej powyżej tezy przemawiają wskazane przez sąd
I instancji dowody w postaci wyjaśnień współpodejrzanych, zeznania świadków, dokumentacja i materiały
pochodzące od organów kontroli skarbowej, jak również częściowo wyjaśnienia podejrzanego.
Zaznaczyć przy tym należy, co uczynił również sąd okręgowy, że stwierdzenie istnienia dużego prawdopodobieństwa
popełnienia przez podejrzanego zarzucanych mu czynów nie jest tożsame z uznaniem, że swoim zachowaniem
wyczerpał ich znamiona. Podjęcie próby wykazania sprawstwa zarzuconych podejrzanemu czynów oraz winy,
wymaga szczegółowej oceny zebranego materiału dowodowego, co w aktualnym wczesnym stadium postępowania
przygotowawczego przeciwko podejrzanemu nie jest dopuszczalne i wiąże się jedynie z dokonaniem oceny
wyłącznie dla celów orzeczenia o środku zapobiegawczym. Jest to ocena tymczasowa i może ulec zmianie wskutek
weryfikowania gromadzonych dowodów przez prokuratora.
Sąd Apelacyjny podzielił również stanowisko Sądu Okręgowego, że realną jest obawa matactwa ze strony
podejrzanego, o której mowa w przepisie art. 258 §1 pkt 2 KPK, która w niniejszej sprawie uzasadniona jest
postawionym mu zarzutem popełnienia występku udziału w zorganizowanej grupie przestępczej. Obawa matactwa
w takiej sytuacji jest realna z racji wzajemnych powiązań, zależności i związków występujących między członkami
grupy, nie musi więc wynikać z konkretnych dowodów. Przyjmuje się bowiem, że grupy tego rodzaju dysponują
znacznymi możliwościami organizacyjnymi, by w sposób bezprawny wpłynąć na zeznania świadków, wyjaśnienia
współpodejrzanych lub w inny bezprawny sposób wpłynąć na prawidłowy tok postępowania toczącego się przeciwko
ich uczestnikom.
Tymczasowe aresztowanie jako najbardziej efektywny środek zapobiegawczy, w najwyższym stopniu uniemożliwia
przeciwdziałanie prawidłowemu tokowi postępowania, co jest kluczowe na obecnym etapie śledztwa. Oceny tej nie
mogą zmienić podnoszone przez obrońcę P.S. okoliczności odnoszące się do jego dotychczasowej postawy
w toczącym się postępowaniu, czy też przebywania w stałym miejscu zamieszkania.
Dalsze stosowanie wobec podejrzanego izolacyjnego środka zapobiegawczego uzasadnione jest również
zaplanowanymi przez organ prowadzący postępowanie przygotowawcze czynnościami dowodowym.
Skomplikowany, niezwykle obszerny, wielowątkowy i wielopodmiotowy charakter postępowania prokuratorskiego,
pozwala na uznanie, że wystąpiły w sprawie „szczególne okoliczności”, o których stanowi ów przepis, a które
uniemożliwiły zakończenie śledztwa w sprawie, w podstawowym okresie przewidzianym w art. 263 § 1 KPK. O ile nie
uzasadnia przedłużenia tymczasowego aresztowania na kolejny okres „rozwojowy charakter śledztwa”, czy też
mogąca pojawić się konieczność zatrzymania i przedstawienia zarzutów innym osobom biorącym udział
w przestępstwach objętych śledztwem, to z pewnością za wystarczające do jego dalszego stosowania wobec P.S.
należy uznać czynności zmierzające do ustalenia roli i udziału w przestępczym procederze oraz zweryfikowania
złożonych wyjaśnień ze zgromadzoną do tej pory w sprawie obszerną dokumentacją.
Reasumując, należy zatem stwierdzić, że dla zabezpieczenia prawidłowego i niezakłóconego toku postępowania
koniecznym jest stosowanie wobec podejrzanego środka zapobiegawczego o charakterze izolacyjnym, na co trafnie
zwrócił uwagę Sąd Okręgowy w zaskarżonym postanowieniu, zaś zastosowanie łagodniejszych środków
zapobiegawczych, zaproponowanych przez skarżących, wiążących się z pozostawaniem P.S. na wolności, nie jest
obecnie możliwe ze względów wyżej wskazanych.
Stwierdzić równocześnie należy, że w niniejszej sprawie nie ujawniono przeszkód do stosowania wymienionego
izolacyjnego środka tego rodzaju, o których mowa w art. 259 KPK. Nie są nimi bowiem ani fakty posiadania przez
podejrzanego dziecka, bo ma ono należytą opiekę ze strony matki oraz dziadków. Takich okoliczności nie stanowi
również ciąża żony podejrzanego, gdyż ma zapewnioną prawidłową opiekę medyczną, natomiast stres podejrzanego
związany z porodem i obawy o zdrowie małżonki nie stanowią dolegliwości wykraczającej poza normalne
konsekwencje stosowania tymczasowego aresztowania.
Mając na uwadze powyższe okoliczności oraz przeprowadzone rozważania, a ponadto nie dopatrując się w sprawie
ujemnych przesłanek stosowania tymczasowego aresztowania, Sąd Apelacyjny orzekł, jak w części dyspozytywnej.

Komentarz
Należy wyraźnie podkreślić słuszność zapatrywania Sądu Apelacyjnego, podzielającego par excellence stanowisko
Sądu Okręgowego, w kwestii realnej obawy matactwa ze strony oskarżonego, o której mowa w dyspozycji art. 258 §1
pkt 2 KPK, która w niniejszej sprawie uzasadniona jest postawionym mu zarzutem popełnienia występku udziału
w zorganizowanej grupie przestępczej. Obawa matactwa w takiej sytuacji jest realna z racji wzajemnych powiązań,
zależności i związków występujących między członkami grupy, a więc w rzeczy samej nie musi wynikać
z konkretnych dowodów. Ma rację Sąd Apelacyjny uznając za uzasadnioną obawę, że oskarżony w warunkach

wolnościowych będzie nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób
utrudniał postępowanie karne. Słusznie przyjmuje się, że grupy tego rodzaju dysponują znacznymi możliwościami
organizacyjnymi, aby w sposób bezprawny wpłynąć na zeznania świadków, wyjaśnienia współpodejrzanych lub na
prawidłowy tok postępowania, toczącego się przeciwko ich uczestnikom. Taki pogląd w realiach przedmiotowej
sprawy został wypracowany w oparciu o rozpoznanie przez organ odwoławczy z najwyższą starannością wagi czynu
i okoliczności jego popełnienia.

Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 6.8.2019 r., II AKz 674/19.

Stwierdzić równocześnie należy, że w niniejszej sprawie nie ujawniono przeszkód do stosowania wymienionego izolacyjnego środka tego rodzaju, o których mowa w art. 259 KPK. Nie są nimi bowiem ani fakty posiadania przez podejrzanego dziecka, bo ma ono należytą opiekę ze strony matki oraz dziadków. Takich okoliczności nie stanowi również ciąża żony podejrzanego, gdyż ma zapewnioną prawidłową opiekę medyczną, natomiast stres podejrzanego związany z porodem i obawy o zdrowie małżonki nie stanowią dolegliwości wykraczającej poza normalne konsekwencje stosowania tymczasowego aresztowania.