Powaga rzeczy osądzonej a brak tożsamości czynów

Samo istnienie wyroków dotyczących popełnienia przestępstw określonych w art. 107 KKS w obiegu prawnym nie oznacza, że doprowadzają automatycznie do powstania stanu rzeczy osądzonej dla innych zachowań polegających na naruszeniu art. 107 § 1 KKS. Sąd Najwyższy podkreślał, że po skazaniu za czyn z art. 107 § 1 KKS w warunkach ciągłości, popełniony w innym miejscu, nie ma tożsamości czynów, co nie stanowi przeszkody procesowej w postaci powagi rzeczy osądzonej.

Tematyka: prawa procesowe, powaga rzeczy osądzonej, art. 107 KKS, tożsamość czynów, Sąd Najwyższy, postępowanie karne, konsekwencje procesowe

Samo istnienie wyroków dotyczących popełnienia przestępstw określonych w art. 107 KKS w obiegu
prawnym nie oznacza, że doprowadzają one automatycznie do powstania stanu rzeczy osądzonej dla
wszystkich innych zachowań polegających na naruszeniu art. 107 § 1 KKS, które miały miejsce
w wymienionym w tym wyroku okresie i to na terytorium całej Polski. Wielokrotnie zwracał na to uwagę Sąd
Najwyższy podkreślając, że po przednie prawomocne skazanie za przestępstwo z art. 107 § 1 KKS.
w warunkach czynu ciągłego (art. 6 § 2 KKS), popełnione w innym miejscu, z wykorzystaniem innych
podmiotów gospodarczych, w którym czas jego popełnienia obejmuje okres popełnienia czynu z art. 107 § 1
KKS, co do którego jeszcze toczy się postępowanie karne skarbowe, nie stanowi w tym późniejszym
procesie przeszkody procesowej w postaci powagi rzeczy osądzonej, albowiem nie jest spełniony warunek
tożsamości czynów.
Opis stanu faktycznego
Sąd Rejonowy w Wałczu wyrokiem z 24.5.2018 r., II K 25/17, uznał oskarżonego A.R. za winnego popełnienia dwóch
przestępstw z art. 107 § 1 KKS polegających na tym, że:
1) od 1.8.2011 r. do 12.3.2012 r., pełniąc funkcję prezesa zarządu spółki z o.o., urządzał gry na automatach bez
zezwolenia, tj. wbrew przepisom GryHazardU i za to na podstawie art. 107 § 1 KKS w zw. z art. 23 § 1-3 KKS
wymierzył mu karę grzywny w wysokości 100 stawek dziennych, ustalając wysokość jednej stawki dziennej na kwotę
90 zł;
2) od 13.5.2011 r. do 23.2.2012 r., pełniąc funkcję prezesa zarządu spółki z o.o. urządzał gry na tych automatach bez
zezwolenia, tj. wbrew przepisom GryHazardU i za to na podstawie art. 107 § 1 KKS w zw. z art. 23 § 1-3 KKS
wymierzył mu karę grzywny w wysokości 100 stawek dziennych, ustalając wysokość jednej stawki dziennej na kwotę
90 zł.
Ponadto, Sąd Rejonowy na podstawie art. 20 § 2 KKS. w zw. z art. 85 KK i art. 39 § 1 KKS wymierzone kary grzywny
połączył i orzekł wobec oskarżonego karę łączną grzywny w wysokości 100 stawek dziennych, ustalając wysokość
jednej stawki na kwotę 90 zł, a na podstawie art. 30 § 5 KKS orzekł przepadek automatów do gry.
Od powyższego wyroku apelację wywiódł obrońca oskarżonego, zaskarżając wyrok w całości i opierając podstawy
skargi o przepis art. 438 pkt 1–3 KPK. W konkluzji wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez uniewinnienie
oskarżonego i zwrot podmiotowi uprawnionemu dowodów rzeczowych, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Rejonowy w Wałczu. Po rozpoznaniu apelacji, Sąd
Okręgowy w Koszalinie wyrokiem z 14.11.2018 r., V Ka 559/18, uchylił zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego
w Wałczu i na podstawie art. 439 § 1 pkt 8 KPK postępowanie w zakresie obu przypisanych oskarżonemu czynów
umorzył, a kosztami procesu w sprawie obciążył Skarb Państwa.
Z rozstrzygnięciem Sądu Okręgowego w Koszalinie w zakresie zaistnienia negatywnej przesłanki procesowej
w postaci powagi rzeczy osądzonej nie zgodził się oskarżyciel publiczny - Naczelnik Zachodniopomorskiego Urzędu
Celno-Skarbowego w Szczecinie, który na podstawie art. 520 § 1 KPK i art. 525 KPK w zw. z art. 113 § 1 KKS
zaskarżył ten wyrok kasacją wniesioną na niekorzyść oskarżonego. W konkluzji autor kasacji wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego w Koszalinie w całości i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego
rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
W odpowiedzi na kasację prokurator Prokuratury Okręgowej w Koszalinie wniósł o jej uwzględnienie.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji na niekorzyść oskarżonego, uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę
Sądowi Okręgowemu w Koszalinie do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja okazała się zasadna i należało ją uwzględnić. Wypada zgodzić się ze
skarżącym, że Sąd odwoławczy dopuścił się rażącego naruszenia przepisów prawa procesowego i materialnego,
a mianowicie art. 17 § 1 pkt 7 KPK w zw. z art. 113 § 1 KKS oraz art. 6 § 2 KKS. Słusznie bowiem podniesiono, że
przesłanka powagi rzeczy osądzonej, o której mowa w art. 17 § 1 pkt 7 KPK, została przez Sąd odwoławczy błędnie
zinterpretowana, podobnie jak zakres obowiązywania art. 6 § 2 KKS.
Sąd odwoławczy stwierdził, że z wyroku Sądu Rejonowego w Międzyrzeczu z 11.12.2017 r., II K 102/13 (który
uprawomocnił się 27.4.2018 r.) wynika, iż oskarżonego już przed wydaniem wyroku w przedmiotowej sprawie
prawomocnie skazano za przestępstwo ciągłe, polegające również na urządzaniu gier na automatach losowych bez

zezwolenia, popełnione w okresie od 31.1.2011 r. do 29.10.2012 r. W ocenie tego Sądu uznać należało, że
postępowanie o czyny będące przedmiotem niniejszej sprawy nie mogło się toczyć, albowiem zachowania te miały
miejsce w okresie objętym skazaniem w sprawie II K 102/13 (to jest od 1.8.2011 r. do 12.3.2012 r. i od 13.5.2011 r.
do 23.2.2012 r.) i były elementami czynu wcześniej już osądzonego. Powyższe przekonanie prowadziło zaś Sąd
odwoławczy do wniosku, że w sprawie zachodzi bezwzględna przyczyna odwoławcza wskazana w przepisie art.
439 § 1 pkt 8 KPK, albowiem Sąd I instancji orzekł z naruszeniem zasady powagi rzeczy osądzonej.
Sąd Najwyższy stwierdza, że takie rozumowanie Sądu odwoławczego jest w oczywisty sposób błędne. Nie sposób
bowiem uznać, aby działanie A.R. polegające na popełnieniu przestępstw skarbowych z art. 107 § 1 KKS, będących
przedmiotem niniejszego postępowania, było tożsamym z przestępstwem skarbowym z art. 107 § 1 KKS w zw. z art.
6 § 2 KKS, za które został wcześniej skazany prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Międzyrzeczu
z 11.12.2017 r., II K 102/13. Z pewnością wydanie przedmiotowego wyroku przez Sąd Rejonowy w Międzyrzeczu nie
doprowadziło do zaistnienia powagi rzeczy osądzonej w stosunku do wszystkich zdarzeń zaistniałych w tym okresie,
a dotyczących urządzania bez posiadanej koncesji gier na automatach poza kasynem gry.
Należy po raz kolejny podkreślić, że samo istnienie wyroków dotyczących popełnienia przestępstw określonych w art.
107 KKS w obiegu prawnym nie oznacza, że doprowadzają one automatycznie do powstania stanu rzeczy osądzonej
dla wszystkich innych zachowań polegających na naruszeniu art. 107 § 1 KKS, które miały miejsce w wymienionym
w tym wyroku okresie i to na terytorium całej Polski. Wielokrotnie zwracał na to uwagę Sąd Najwyższy podkreślając,
że poprzednie prawomocne skazanie za przestępstwo z art. 107 § 1 KKS. w warunkach czynu ciągłego (art. 6 § 2
KKS), popełnione w innym miejscu, z wykorzystaniem innych podmiotów gospodarczych, w którym czas jego
popełnienia obejmuje okres popełnienia czynu z art. 107 § 1 KKS, co do którego jeszcze toczy się postępowanie
karne skarbowe, nie stanowi w tym późniejszym procesie przeszkody procesowej w postaci powagi rzeczy
osądzonej, albowiem nie jest spełniony warunek tożsamości czynów (zob. wyroki SN: z 26.6.2019 r., III KK 359/18,
; z 5.6.2019 r., III KK 307/18,
; z 4.4.2019 r., IV KK 359/18,
; z 15.11.2018 r., V KK 268/18,
; z 15.11.2018 r., V KK 278/18,
). Nie ma możliwości przyjęcia konstrukcji tożsamości czynu
w rozumieniu art. 6 § 1 i 2 KKS w odniesieniu do innego, wcześniej prawomocnie osądzonego przestępstwa z art.
107 § 1 KKS w zw. z art. 6 § 2 KKS, popełnionego w innym miejscu i w stosunku do innego automatu. W rezultacie
więc, zachowanie osoby, która nie posiadając koncesji na prowadzenie kasyna podejmuje działanie w postaci
urządzania gry na automatach w różnych miejscach (miejscowościach, lokalach) i utrzymuje taki stan, stanowi
każdorazowo – od strony prawnokarnej – inny czyn, podjęty z zamiarem naruszenia przepisów w każdym z tych
miejsc.
Nie ulega wątpliwości, że wyrok Sądu Rejonowego w Międzyrzeczu, w sprawie II K 102/13, nie kreuje stanu rzeczy
osądzonej dla czynów rozpoznawanych w niniejszej sprawie. Samo w sobie przestępstwo z art. 107 § 1 KKS ma
charakter trwały, ponieważ polega m.in. na wywołaniu i utrzymaniu stanu przestępnego (zob. uzasadnienie uchwały 7
sędziów Sądu Najwyższego z 7.9.2000 r., I KZP 22/00,
i powołane tam orzecznictwo). Jednak jest to
przestępstwo trwałe jedynie w odniesieniu do konkretnego automatu i jego lokalizacji, natomiast nie obejmuje
wszystkich podobnych zachowań danego sprawcy na terytorium całej Polski. Tymczasem w niniejszej sprawie brak
wspólnego zamiaru i brak wykorzystania tej samej sposobności wyklucza tożsamość porównywanych przez Sądy
procedujące w sprawie czynów. Skazany od samego początku prowadzenia działalności w zakresie wstawiania
automatów w różnych miejscach i czerpania z nich korzyści musiałby mieć świadomość zakresu tej działalności
i obejmować nią wolę realizacji każdego ze znamion czynu zabronionego w stosunku do setek automatów.
Tymczasem realizował on działania bez z góry ustalonego planu. Za każdym razem tworzył nowe warunki do
popełniania kolejnych przestępstw i tylko to jednostkowe działanie obejmował odrębnym zamiarem. Dlatego też nie
sposób przyjąć określonej w art. 6 § 2 KKS przesłanki „z wykorzystaniem takiej samej sposobności” w stosunku do
zachowania oskarżonego w niniejszej sprawie. Należy więc krytycznie zauważyć, że Sąd I instancji nie miał żadnych
podstaw, by powoływać się na ten przepis w pkt I wyroku wydanego w sprawie II K 102/13.

Komentarz
Prawomocne skazanie za przestępstwo z art. 107 § 1 KKS, popełnione w innym miejscu i przy użyciu innych
automatów, nawet przy uprzednim przyjęciu przez Sąd skazujący za przestępstwa podobne działania w warunkach
czynu ciągłego (art. 6 § 2 KKS), w którym czas jego popełnienia obejmuje okres popełnienia obecnie osądzanego
czynu z art. 107 § 1 KKS, nie stanowi przeszkody w postaci powagi rzeczy osądzonej, albowiem nie jest spełniony
warunek tożsamości czynów. Sąd odwoławczy w rzeczy samej dopuścił się rażącego i mającego istotny wpływ na
treść wyroku naruszenia przepisów prawa procesowego i materialnego, a mianowicie art. 17 § 1 pkt 7 KPK w zw.
z art. 439 § 1 pkt 8 KPK, w zw. z art. 113 § 1 KKS w zw. z art. 6 § 2 KKS. W konsekwencji Sąd Najwyższy słusznie
postąpił uwzględniając kasację oskarżyciela publicznego wniesioną na niekorzyść oskarżonego, uchylił zaskarżony
wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Koszalinie do ponownego rozpoznania w postępowaniu
odwoławczym. Jest oczywiste, że powinnością tego Sądu jest dokonanie ponownej kontroli instancyjnej
z uwzględnieniem uwag Sądu Najwyższego.

Wyrok Sądu Najwyższego z 9.1.2020 r., V KK 162/19.

Wyrok Sądu Najwyższego uchylił zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w Koszalinie, wskazując na rażące naruszenia przepisów prawa procesowego i materialnego. Decyzja ta pokazuje, że samo skazanie za przestępstwo z art. 107 § 1 KKS, nie tworzy stanu rzeczy osądzonej dla innych czynów, a brak tożsamości czynów jest kluczowy w procesie sądowym.