Standard procedowania Sądu II instancji

Tematyka: Sąd II instancji, apelacja, Sąd Najwyższy, kasacja, naruszenie prawa, proces apelacyjny

Oceniając prawidłowość postępowania drugoinstancyjnego należy mieć na uwadze, że sposób wykonania
obowiązku określonego w art. 457 § 3 KPK w odniesieniu do zarzutów i wniosków apelacji (art. 433 § 2 KPK)
jest pochodną, z jednej strony, jakości wywodu zawartego w uzasadnieniu wyroku sądu pierwszej instancji,
a z drugiej strony, treści zarzutów apelacji oraz argumentacji, która ma wspierać te zarzuty
Opis stanu faktycznego
F.R. został skazany wyrokiem Sądu Okręgowego w Kaliszu z 13.7.2018 r., III K 47/17, za to, że w okresie od 10.2016
r. do 27.3.2017 r. w miejscowości W., działając w krótkich odstępach czasu, wspólnie i w porozumieniu oraz
w wykonaniu z góry powziętego zamiaru z pełniącym funkcję prezesa zarządu M.D., będąc prokurentem w H. sp.
z o.o., przywłaszczyli powierzone tej spółce mienie w postaci cukru w ilości 2639 ton o wartości 6 376 193,46 zł,
stanowiącego mienie znacznej wartości w ten sposób, że cukier spółki N. Polska S.A. z siedzibą w O. powierzony H.
sp. z o.o. na podstawie umowy przechowania z 19.8.2016 r., w świetle której miał być przechowywany w magazynie
H. sp. z o.o., znajdującym się w W., bez możliwości zmiany jego miejsca i sposobu przechowywania, sprzedali
w imieniu H. sp. z o.o. jako cukier tej spółki jej kontrahentom, czym działali na szkodę spółki N. Polska S.A. Czyn
stanowi przestępstwo z art. 284 § 2 KK w zw. z art. 294 § 1 KK w zw. z art. 12 KK., za który wymierzono mu karę 5
lat pozbawienia wolności oraz 250 stawek dziennych grzywny po 200 zł każda.
Orzeczenie to zaskarżyli w drodze apelacji w stosunku do F.R. Prokurator oraz obrońca oskarżonego. Prokurator
Rejonowy zarzucił wyrokowi I instancji błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mający
wpływ na jego treść, a polegający na uznaniu, iż wartość przywłaszczonego cukru wynosi co najmniej 6 376 193,46
zł. w sytuacji, gdy wartość ta wynosi co najmniej 6 481 753,46 zł. Wniósł przy tym o zmianę zaskarżonego wyroku
przez ustalenie, że wartość przywłaszczonego cukru wynosiła co najmniej 6 481 753,46 zł.
Obrońca zarzucił wyrokowi Sądu meriti obrazę przepisów postępowania: art. 193 § 1 KPK w zw. z art. 366 § 1 KPK;
art. 4 KPK, art. 7 KPK, art. 410 KPK; błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, mających
wpływ na jego treść; rażącą niewspółmierność kary pozbawienia wolności; obrazę prawa materialnego przez
zastosowanie do oskarżonego art. 284 § 2 KK w zw. z art. 294 § 1 KK. Podnosząc powyższe, obrońca złożyła
wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Okręgowy
w Kaliszu, ewentualnie o zmianę wyroku przez wymierzenie oskarżonemu kary 1 roku pozbawienia wolności
z warunkowym jej zawieszeniem na okres 2 lat.
Sąd Apelacyjny w Łodzi wyrokiem z 7.2.2019 r., AKa 311/18, zmienił zaskarżony wyrok obniżając karę do 3 lat
pozbawienia wolności.
Od powyższego rozstrzygnięcia kasację wniosła obrońca skazanego, zarzucając wyrokowi Sądu II instancji
naruszenie przepisów prawa procesowego, mogące mieć wpływ na treść wyroku, a mianowicie:
1) art. 433 § 2 KPK w zw. 457 § 3 KPK, przez brak rzetelnej kontroli odwoławczej, wyrażający się nierozważeniem
wszystkich podniesionych w apelacji zarzutów oraz ograniczeniem się w uzasadnieniu wyroku instancji ad quem do
twierdzeń lakonicznych, ogólnikowych i powierzchownych, pozbawionych dokładnej analizy przesłanek, na których
zostały oparte;
2) art. 433 § 2 KPK w zw. z art. 457 § 3 KPK, polegające na nierozpoznaniu w ogóle części zarzutów dotyczących
błędów w ustaleniach faktycznych, podniesionych w apelacji oraz nienależytym ich rozpoznaniu, co implikuje
wniosek, że w niniejszej sprawie miał miejsce tzw. efekt przeniesienia w następstwie niedostrzeżenia istniejących
uchybień wyroku Sądu I instancji;
3) art. 433 § 2 KPK w zw. z art. 457 § 3 KPK, w zw. z art. 6 KPK, art. 77 KPK, w zw. z art. 117a § 1 KPK, polegające
na nierozpoznaniu w ogóle części zarzutów dotyczących naruszenia prawa do obrony, w sytuacji, gdy między
obrońcami istniał podział zadań w zakresie podejmowanej obrony i mimo usprawiedliwionego niestawiennictwa
jednego z obrońców Sąd orzekający kontynuował postępowanie;
4) art. 433 § 2 KPK w zw. z art. 193 § 1 KPK, w zw. z art. 170 § 1 pkt 2 KPK przez niewyjaśnienie w uzasadnieniu
orzeczenia podstaw nieuwzględnienia zarzutów dotyczących oddalenia wniosków dowodowych o dopuszczenie
dowodu z opinii biegłego na okoliczność ustalenia wysokości rzeczywistej szkody, braku wyjaśnienia dlaczego ta
okoliczność nie wymagała wiadomości specjalnych i dlaczego ten sposób wyliczenia został potraktowany przez Sąd
II instancji jako „najkorzystniejszy dla oskarżonych”, w sytuacji gdy wyliczenie szkody przez Sąd I instancji, które
zostało zaaprobowane przez Sąd II instancji, nastąpiło na podstawie twierdzeń pokrzywdzonej, zeznań świadka oraz
własnych wyliczeń sędziego, a nie na podstawie wiadomości specjalnych o cenach rynkowych sprzedaży cukru,

kosztach dostawy i przepakowania cukru, współczynnikach różnicujących wartość sprzedawanego cukru, którymi
mógł dysponować jedynie biegły sądowy z dziedziny wyceny ruchomości, co skutkowało pozbawieniem skazanego
możliwości zweryfikowania dokonanych wyliczeń w zakresie ustalenia wysokości tej szkody.
Podnosząc wymienione powyżej zarzuty obrońca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Apelacyjnego
w Łodzi z 7.2.2019 r., AKa 311/18, oraz utrzymanego przez ten wyrok w mocy wyroku Sądu Okręgowego w Kaliszu
z 13.7.2018 r., III K 47/17, i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, a także
o wstrzymanie wykonania orzeczenia wobec skazanego F.R.
W pisemnej odpowiedzi na kasację wniesioną przez obrońcę skazanego Prokurator Rejonowy w Jarocinie wniósł
o jej oddalenie, jako oczywiście bezzasadnej.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez obrońcę, postanowił ją oddalić, jako oczywiście
bezzasadną.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja jest nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia, którego cel stanowi eliminacja
z obiegu prawnego orzeczeń dotkniętych najpoważniejszymi uchybieniami, mogącymi wywrzeć wpływ na treść
orzeczenia. Zarzut kasacyjny – aby okazać się skuteczny – musi więc wskazywać na naruszenie znaczącej rangi,
a nie stanowić polemikę z niesatysfakcjonującym strony rozstrzygnięciem Sądu II instancji.
W niniejszej sprawie skarżący podniósł dwie kwestie: braku ustosunkowania się przez Sąd ad quem do części
argumentacji podniesionej w złożonej przez obrońcę apelacji, dotyczącej zarówno naruszenia prawa do obrony, jak
i bezkrytycznego zaaprobowania przez Sąd odwoławczy ustaleń faktycznych, dokonanych przez Sąd I instancji.
Błędy te, w opinii autorki kasacji, doprowadziły Sąd Apelacyjny do nadmiernie surowej oceny stopnia zawinienia F.R.
Kasacja zasadza się na krytycznej ocenie sposobu przeprowadzenia kontroli odwoławczej wyroku Sądu
Okręgowego, dokonanej przez Sąd II instancji. Zdaniem skarżącego ocena ta nie została poprzedzona wystarczająco
wnikliwym rozważeniem wszystkich zarzutów zawartych w środku odwoławczym, o czym świadczy zbyt lakoniczna,
nieodnosząca się konkretnie do poszczególnych przesłanek, treść uzasadnienia. Należy przyznać rację skarżącemu,
że sposób prezentacji wywodu Sądu Apelacyjnego mógłby być bardziej przejrzysty, niemniej nawet w obecnej formie
uzasadnienie wskazuje na fakt, iż kontrola odwoławcza została przeprowadzona w sposób kompletny.
Oceniając prawidłowość postępowania drugoinstancyjnego należy mieć na uwadze, że sposób wykonania obowiązku
określonego w art. 457 § 3 KPK w odniesieniu do zarzutów i wniosków apelacji (art. 433 § 2 KPK) jest pochodną,
z jednej strony, jakości wywodu zawartego w uzasadnieniu wyroku sądu pierwszej instancji, a z drugiej strony, treści
zarzutów apelacji oraz argumentacji, która ma wspierać te zarzuty (tak wyrok SN z 24.4.2018 r., V KK 384/17,
). Zauważalna oszczędność wypowiedzi Sądu Apelacyjnego w niniejszej sprawie, w połączeniu ze zbiorczą
analizą zarzutów apelacji, wynikała nie z braku rzetelności, a ze zgodności stanowiska Sądu II instancji z wyrokiem
Sądu Okręgowego i motywami tego rozstrzygnięcia. Nawet gdyby przyjąć, że Sąd odwoławczy powinien nieco
szerzej uzasadnić swoje stanowisko, odnosząc się bardziej bezpośrednio do treści konkretnych zarzutów, nie jest to
z pewnością uchybienie, które wywarło wpływ na treść wyroku i mogło doprowadzić do wzruszenia zapadłego
orzeczenia. Odnosi się to w równym stopniu do zarzutu niewłaściwego rozpoznania kwestii naruszenia prawa do
obrony w związku z brakiem zawiadomienia przebywającej na zwolnieniu lekarskim adw. A.T. o terminie rozprawy
23.5.2018 r. Obydwa Sądy wystarczająco uzasadniły słuszny pogląd, że mimo powstałego uchybienia nie doszło do
naruszenia prawa do obrony skazanego F.R. Co więcej, jeśli obrońca miała wątpliwości w odniesieniu do
zabezpieczenia interesów procesowych oskarżonego, w związku z jej czasową nieobecnością i podziałem
specjalizacji dokonanym przez obydwu obrońców, mogła ustanowić substytuta, który zastępowałby ją w okresie
absencji. Obrońca nie wnioskowała też o ponowne przesłuchanie świadków słuchanych 23.5.2018 r. przed
zamknięciem przewodu sądowego, mimo że była obecna na rozprawie 6.7.2018 r.
W świetle przeprowadzonych rozważań, podniesione przez skarżącą zarzuty należało uznać za bezzasadne
w stopniu oczywistym i niemogące doprowadzić do wydania orzeczenia kasatoryjnego.

Komentarz
Podkreślenia wymaga fakt, że podstawą zarzutów kasacyjnych może być wyłącznie rażące i mające istotny wpływ na
treść orzeczenia naruszenie przepisów prawa materialnego albo procesowego lub zarzut wystąpienia bezwzględnej
podstawy odwoławczej, to znaczy okoliczności, o których mowa w treści art. 439 § 1 KPK. Tym samym przesłanką
kasacji nie może być zarzut błędu w ustaleniach faktycznych. Zgodnie z intencją ustawodawcy, celem i funkcją
postępowania kasacyjnego jest eliminacja z porządku prawnego orzeczeń dotkniętych najpoważniejszymi wadami
prawnymi, a nie ponowna kontrola ustaleń poczynionych na etapie postępowania rozpoznawczego. To drugie jest
celem postępowania odwoławczego, którego powielanie nie może być przedmiotem postępowania kasacyjnego.
Wynika to z wyjątkowego charakteru środka zaskarżenia, jakim jest kasacja.

Postanowienie Sądu Najwyższego z 30.1.2020 r., II KK 281/19.

Sąd Najwyższy oddalił kasację skarżącego, uzasadniając, że kasacja musi wskazywać na naruszenie znaczącej rangi, a nie stanowić polemikę z rozstrzygnięciem Sądu II instancji. Podkreślono, że podstawą kasacji są rażące naruszenia prawa, a nie błędy w ustaleniach faktycznych.