Istota zbiegu przepisów z art. 9 §1 KW

Zgodnie z art. 9 § 1 KW jeżeli czyn wyczerpuje znamiona wykroczeń określonych w dwóch lub więcej przepisach ustawy, stosuje się przepis przewidujący najsurowszą karę. Istota zbiegu z art. 9 § 1 KW polega na powołaniu w kwalifikacji prawnej i podstawie skazania przepisu przewidującego najsurowszą karę i pominięciu we wskazanym zakresie przepisów odpowiadających typom zbiegających się wykroczeń. Wyższa dolna granica zagrożenia grzywną, obligatoryjny zakaz prowadzenia pojazdów i brak możliwości orzeczenia kary ograniczenia wolności powoduje, że przepis art. 87 § 1 KW przewiduje najsurowszą karę w rozumieniu art. 9 § 1 KW.

Tematyka: art. 9 § 1 KW, zbieg przepisów, najsurowsza kara, art. 87 § 1 KW, art. 86 § 2 KW, art. 95 KW, wykroczenie, zakaz prowadzenia pojazdów, ograniczenie wolności

Zgodnie z art. 9 § 1 KW jeżeli czyn wyczerpuje znamiona wykroczeń określonych w dwóch lub więcej
przepisach ustawy, stosuje się przepis przewidujący najsurowszą karę, co nie stoi na przeszkodzie
orzeczeniu środków karnych na podstawie innych naruszonych przepisów. Istota zbiegu z art. 9 § 1 KW
polega więc na powołaniu w kwalifikacji prawnej i podstawie skazania przepisu przewidującego najsurowszą
karę i pominięciu (wyeliminowaniu) we wskazanym zakresie przepisów odpowiadających typom
zbiegających się wykroczeń, zagrożonych łagodniejszą karą. Zestawienie sankcji zawartych w przepisach art.
87 § 1, 86 § 2 i 95 KW wskazuje, że wykroczeniem zagrożonym najsurowszą karą jest prowadzenie pojazdu
mechanicznego w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka. Wykroczenie z art. 95 KW
zagrożone jest karą grzywny do 250 zł albo karą nagany, a przepis art. 86 § 2 KW przewiduje zagrożenie karą
aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny. Z kolei z przepisu art. 87 § 1 KW wynika, że wykroczenie to
zagrożone jest karą aresztu albo grzywny nie niższej niż 50 złotych, jednakże art. 87 § 3 KW stanowi, że
w razie popełnienia wykroczenia określonego w § 1 orzeka się zakaz prowadzenia pojazdów. Wyższa dolna
granica zagrożenia grzywną, obligatoryjny zakaz prowadzenia pojazdów i brak możliwości orzeczenia kary
ograniczenia wolności (pozostawienie wyboru między karą aresztu a grzywną) powoduje, że przepis art. 87 §
1 KW przewiduje najsurowszą karę w rozumieniu art. 9 § 1 KW.
Opis stanu faktycznego
B.K. został obwiniony o to, że 8.6.2018 r. o godzinie 21:15 w R. na ulicy M. prowadził pojazd mechaniczny marki Y. i,
znajdując się w stanie po użyciu alkoholu (0,23 mg/dcm3 i 0.22 mg/ dcm3), nie zachował należytej ostrożności oraz
bezpiecznego odstępu od poprzedzającego samochodu w wyniku czego uderzył w tył pojazdu marki H. kierowanego
przez W.J. Czynem tym spowodował zagrożenie bezpieczeństwa w ruchu drogowym dla ww. osoby a ponadto nie
posiadał przy sobie wymaganych przepisami dokumentów, tj. polisy OC. Popełnił zatem wykroczenia z art. 87 § 1
KW w zw. z art. 45 ust. 1 pkt 1 PrDrog, art. 86 § 2 KW w zw. z art. 19 ust. 2 pkt 3 PrDrog oraz art. 95 KW w zw. z art.
38 PrDrog.
Wyrokiem nakazowym z 26.7.2018 r. Sąd Rejonowy w R.:
1) uznał obwinionego za winnego popełnienia opisanego czynu wyczerpującego znamiona wykroczeń określonych
w art. 87 § 1 KW i art. 86 § 2 KW, i za to na mocy art. 87 § 1 KW w zw. z art. 9 § 1 KW wymierzył mu karę miesiąca
ograniczenia wolności z obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej dozorowanej pracy na cele społeczne w wymiarze
32 godzin w stosunku miesięcznym;
2) na mocy art. 87 § 3 KW orzekł wobec obwinionego środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów
mechanicznych na okres 10 miesięcy;
3) na mocy art. 29 § 4 KW zaliczył obwinionemu na poczet orzeczonego środka karnego w postaci zakazu
prowadzenia pojazdów mechanicznych okres zatrzymania prawa jazdy od 8.6.2018 r. do 26.7.2018 r.;
4) zwolnił obwinionego od zapłaty kosztów postępowania.
Opisane orzeczenie uprawomocniło się w pierwszej instancji 7.8.2018 r.
Kasację od całości tego wyroku wniósł na niekorzyść obwinionego Prokurator Generalny, który zarzucił na zasadzie
art. 111 KPW, art. 526 § 1 KPK i art. 527 § 1 i 2 KPK w zw. z art. 112 KPW rażące i mające istotny wpływ na treść
wyroku naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie art. 95 KW oraz art. 9 § 1 KW w zw. z art. 87 § 1
KW, polegające na uznaniu obwinionego winnym popełnienia jedynie wykroczeń wyczerpujących znamiona
określone w art. 87 § 1 KW i art. 86 § 2 KW, podczas gdy z ustaleń faktycznych wynikających z opisu przypisanego
obwinionemu czynu wynika, iż swoim zachowaniem B.K. zrealizował również znamiona wykroczenia określonego
w art. 95 KW, a następnie przy prawidłowym uznaniu, że przepisem przewidującym najsurowszą karę jest art. 87 § 1
KW wymierzeniu mu na jego podstawie kary 1 miesiąca ograniczenia wolności, której nie przewiduje sankcja
powyższego przepisu Kodeksu wykroczeń.
W następstwie tego zarzutu skarżący wniósł o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w R. do
ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy, w sprawie B.K. obwinionego o czyn określony w art. 87 § 1 KW w zw. z art. 9 § 1 KW, po
rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie 12.6.2019 r., kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego na
niekorzyść obwinionego od wyroku nakazowego Sądu Rejonowego w R. z 26.7.2018 r., uchylił zaskarżony wyrok

w części dotyczącej rozstrzygnięcia o karze i sprawę w tym zakresie przekazał Sądowi Rejonowemu w R. do
ponownego rozpoznania.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja Prokuratora Generalnego jest zasadna jedynie w zakresie obrazy art. 87 § 1
KW przez wymierzenie obwinionemu kary ograniczenia wolności, której sankcja, przewidziana za opisany we
wskazanym przepisie typ wykroczenia, nie przewiduje.
Zarzut obrazy art. 95 KW oraz art. 9 § 1 KW w zw. z art. 87 § 1 KW jest niezasadny z dwóch powodów.
Po pierwsze, skarżący całkowicie błędnie pojmuje istotę eliminacyjnego zbiegu przepisów ustawy z art. 9 § 1 KW. Na
wstępie zgodzić się należy ze stanowiskiem, że w Kodeksie wykroczeń brak jest odpowiednika art. 11 KK, zgodnie
z którym jeden czyn może stanowić tylko jedno przestępstwo. Przyjmuje się jednak, że reguła ta obowiązuje również
na gruncie przyjętej w art. 9 § 1 KW konstrukcji eliminacyjnego zbiegu przepisów ustawy (zob. wyrok SN z 30.3.2015
r., II KK 62/15,
oraz podana tam literatura i orzecznictwo). Stosownie do art. 11 § 2 KK, jeżeli czyn
wyczerpuje znamiona określone w dwóch albo więcej przepisach ustawy karnej, sąd skazuje za jedno przestępstwo
na podstawie wszystkich przepisów. Tymczasem zgodnie z art. 9 § 1 KW, jeżeli czyn wyczerpuje znamiona
wykroczeń określonych w dwóch lub więcej przepisach ustawy, stosuje się przepis przewidujący najsurowszą karę,
co nie stoi na przeszkodzie orzeczeniu środków karnych na podstawie innych naruszonych przepisów. Istota zbiegu
z art. 9 § 1 KK polega więc na powołaniu w kwalifikacji prawnej i podstawie skazania przepisu przewidującego
najsurowszą karę i pominięciu (wyeliminowaniu) we wskazanym zakresie przepisów odpowiadających typom
zbiegających się wykroczeń, zagrożonych łagodniejszą karą. Zestawienie sankcji zawartych w przepisach art. 87 § 1,
86 § 2 i 95 KW wskazuje, że wykroczeniem zagrożonym najsurowszą karą jest prowadzenie pojazdu mechanicznego
w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka. Wykroczenie z art. 95 KW zagrożone jest karą
grzywny do 250 złotych albo karą nagany, a przepis art. 86 § 2 KW przewiduje zagrożenie karą aresztu, ograniczenia
wolności albo grzywny. Z kolei z przepisu art. 87 § 1 KW wynika, że wykroczenie to zagrożone jest karą aresztu albo
grzywny nie niższej niż 50 złotych, jednakże art. 87 § 3 KW stanowi, że w razie popełnienia wykroczenia określonego
w § 1 orzeka się zakaz prowadzenia pojazdów. Wyższa dolna granica zagrożenia grzywną, obligatoryjny zakaz
prowadzenia pojazdów i brak możliwości orzeczenia kary ograniczenia wolności (pozostawienie wyboru między karą
aresztu a grzywną) powoduje, że przepis art. 87 § 1 KW przewiduje najsurowszą karę w rozumieniu art. 9 § 1 KW.
Skoro tak, to w świetle konstrukcji eliminacyjnego zbiegu przepisów, przypisane obwinionemu wykroczenie należało
zakwalifikować wyłącznie z art. 87 § 1 KW i przepis ten wskazać jako podstawę skazania i wymiaru kary.
Po drugie, w dacie złożenia kasacji w Sądzie Najwyższym, co miało miejsce 15.10.2018 r., prowadzenie na drodze
publicznej, w strefie zamieszkania lub w strefie ruchu pojazdu bez polisy OC nie stanowiło już wykroczenia z art. 95
KW. Obowiązek posiadania przy sobie przez kierującego pojazdem dokumentu potwierdzającego zawarcie umowy
obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu lub dowodu opłacenia składki za to
ubezpieczenie wynikał z obowiązującego w dacie zaistnienia wykroczenia art. 38 ust. 1 pkt 3 PrDrog. Ustawą
z 9.5.2018 r. o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym (Dz.U. z 2018 r. poz. 957) przepis art. 38 ust. 1 pkt 3
został skreślony. Stosownie do treści art. 17 ust. 1 pkt 1 PrDrog do czasu wdrożenia rozwiązań technicznych
umożliwiających przekazywanie informacji do centralnej ewidencji pojazdów o zatrzymaniu dowodu rejestracyjnego
(pozwolenia czasowego) oraz informacji o jego zwrocie w sposób, o którym mowa w art. 132 ustawy zmienianej,
m.in. art. 38 ustawy zmienianej stosował się w brzmieniu dotychczasowym. Stosownie do delegacji zawartej w art. 17
ust. 2 ustawy zmieniającej Minister Cyfryzacji w Komunikacie z 28.6.2018 r. określił termin wdrożenia wspomnianych
rozwiązań technicznych na 1.10.2018 r. (Dz.Urz. Ministra Cyfryzacji z 2018 r. poz. 22). Oznacza to, że
w konsekwencji od wspomnianej daty brak posiadania przez prowadzącego pojazd ważnej polisy OC przestał być
wykroczeniem z art. 95 KW. Gdyby zatem nawet błędnie przyjąć, że zbieg z art. 9 § 1 KW ma charakter
kumulatywny, a nie eliminacyjny, na co wskazywać może treść zarzutu kasacyjnego, to i tak podnoszone uchybienie
nie może mieć wpływu na treść zaskarżonego orzeczenia z uwagi regulacje zawarte w art. 2 KW.
Jak wspomniano na wstępie, na uwzględnienie zasługuje zarzut związany z rażącą obrazą art. 87 § 1 KW.
Przypomnieć należy, że stosownie do art. 33 § 1 KW organ orzekający wymierza karę według swojego uznania,
w granicach przewidzianych przez ustawę za dane wykroczenie. Czyn z art. 87 § 1 KW zagrożony jest karą aresztu
albo grzywną nie niższą niż 50 zł. Zagrożenie ustawowe nie przewiduje zatem możliwości wymierzenia za to
wykroczenie kary ograniczenia wolności. Nie pozwala na to także żaden przepis części ogólnej Kodeksu wykroczeń.
Wymierzenie obwinionemu zaskarżonym wyrokiem kary ograniczenia wolności nastąpiło więc z rażącym
naruszeniem prawa materialnego, które miało oczywisty i istotny wpływ na treść tego orzeczenia.

Komentarz
Wprawdzie słuszność rozważanego zarzutu nie nasuwa w tej mierze żadnych zastrzeżeń, to jednak zastrzeżenia
takie, w szczególności wobec nietrafności zarzutu obrazy art. 95 KW w zw. z art. 9 § 1 KW, budzi zakres zaskarżenia
i wniosek kasacyjny. Wada wyroku Sądu Rejonowego wiąże się wyłącznie z rozstrzygnięciem o karze, zatem
wystarczające było uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego

rozpoznania jedynie w zakresie rozstrzygnięcia o karze. W toku ponownego rozpoznania sprawy Sąd Rejonowy
powinien uwzględnić powyższe uwagi i wydać wyrok w warunkach – co oczywiste – przestrzegania obowiązującego
prawa.

Wyrok Sądu Najwyższego z 12.6.2019 r., IV KK 626/18

Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok w części dotyczącej rozstrzygnięcia o karze i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Wyrok Sądu Rejonowego uznający obwinionego za winnego popełnienia wykroczeń z art. 87 § 1 KW i art. 86 § 2 KW został zakwestionowany przez Prokuratora Generalnego. Kasacja została uznana za zasadną jedynie w zakresie obrazy art. 87 § 1 KW przez wymierzenie kary ograniczenia wolności, której nie przewiduje przepis. Uzasadnienie SN podkreśliło istotę eliminacyjnego zbiegu przepisów z art. 9 § 1 KW oraz brak możliwości wymierzenia kary ograniczenia wolności za wykroczenie z art. 87 § 1 KW.