Znaczenie określeń „urządzania” lub „prowadzenia” gier hazardowych

Przestępstwo określone w art. 107 § 1 KKS należy zaliczyć do tzw. przestępstw wieloczynnościowych, gdzie urządzanie lub prowadzenie gier hazardowych wymaga złożonych działań aktywnie realizujących te znamiona. Publikacja analizuje przypadki przestępstw trwałych, wieloodmianowych oraz zbiorowych, nieobjętych instytucją z art. 6 § 2 KKS.

Tematyka: przestępstwa wieloczynnościowe, przestępstwa trwałe, przepisy prawa materialnego, art. 6 § 2 KKS, art. 107 § 1 KKS, wyrok Sądu Najwyższego

Przestępstwo określone w art. 107 § 1 KKS należy zaliczyć do tzw. przestępstw wieloczynnościowych
(nieprecyzyjnie – wieloczynowych). Chodzi w nich o działania złożone z wielu czynności dokonujących zmian
w świecie zewnętrznym, aktywnie więc realizujących znamiona „urządzania” lub „prowadzenia” gier
hazardowych. Słusznie podnosi się w piśmiennictwie, że instytucja z art. 6 § 2 KKS nie znajduje też
zastosowania do przestępstw trwałych, wieloodmianowych, zbiorowych, czy przestępstw z reguły
popełnionych powtarzającymi się zachowaniami.
Opis stanu faktycznego
Sąd Rejonowy w Elblągu wyrokiem z 25.1.2018 r. (VIII K 537/16) oskarżonego M.W. uznał za winnego tego, że
w okresie od 1.8.2015 r. do 14.10.2015 r. w sklepie spożywczo-przemysłowym w E., będąc osobą odpowiedzialną,
jako prezes zarządu H.F. Sp. z o.o. zs. w O., urządzał gry na automatach będących w dyspozycji spółki, wbrew
przepisom GryHazardU, urządzając grę poza kasynem gry, kwalifikując ten czyn jako przestępstwo skarbowe
określone w art. 107 § 1 KKS w zw. z art. 9 § 3 KKS i wymierzając karę grzywny w wysokości 100 stawek dziennych
po 150 złotych każda. Na podstawie art. 30 § 5 KKS orzekł przepadek dowodów rzeczowych w postaci automatów do
gier. Na podstawie art. 30 § 5 KKS w zw. art. 32 § 1 i § 3 KKS orzekł środek karny w postaci ściągnięcia
równowartości pieniężnej przepadku środków pieniężnych w łącznej kwocie 1920 zł, ujawnionych w automatach.
Sąd Okręgowy w Elblągu, po rozpoznaniu apelacji oskarżonego, wyrokiem z 21.6. 2018 r. (VI Ka 264/18) uchylił
wyrok w zaskarżonej części dotyczącej skazania M.W. i na podstawie art. 439 § 1 pkt 8 KPK w zw. z art. 113 § 1
KKS umorzył postępowanie karne w zakresie czynu M.W.
Od tego orzeczenia kasację wnieśli: Prokurator Rejonowy w Elblągu oraz Naczelnik Warmińsko–Mazurskiego Urzędu
Celno–Skarbowego w Olsztynie.
Prokurator zarzucił:
1) rażące naruszenie prawa procesowego, mające istotny wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 17 § 1 pkt 7 KPK,
polegające na błędnym przyjęciu, że zaistniała ujemna przesłanka procesowa w postaci powagi rzeczy osądzonej,
gdyż oskarżony M.W. został wcześniej prawomocnie skazany za czyn, będący elementem czynu ciągłego
przypisanego mu prawomocnymi wyrokami: Sądu Rejonowego w K. z 3.4.2017 r., II K 569/16; Sądu Rejonowego
w B. z 4.12.2017 r., II K 17/17; Sądu Rejonowego w O. z 26.4.2017 r., II K 161/16; Sądu Rejonowego w O z 6.4.2017
r., II K 87/16; Sądu Rejonowego w W. z 18.1.2017 r., II K 447/16; Sądu Rejonowego w O. z 20.12.2016 r., II K
493/16; Sądu Rejonowego w N. z 6.2.2017 r., IIK 232/16; Sądu Rejonowego w Ł. z 15.9.2016 r., VII K 91/16; Sądu
Rejonowego w B. z 28.3.2017 r., II K 237/16; Sądu Rejonowego w S. z 23.9.2017 r., II K 686/16; Sądu Rejonowego
w K. z 30.5.2017 r., II K 905/16; Sądu Rejonowego w L. z 21.6.2017 r., II K 276/16; Sądu Rejonowego w L.
z 23.8.2017 r., II K 301/16; Sądu Rejonowego w L. z 28.9.2017 r., II K 15/17; Sądu Rejonowego w Ł. z 24.5.2017 r., II
K 339/16 oraz Sądu Rejonowego w K. z 2.8.2017 r., II K 716/16, w sytuacji, gdy oskarżony nie został prawomocnie
skazany w warunkach określonych w art. 6 § 2 KKS w związku z art. 107 § 1 KKS, a tym samym nie było przeszkody
prawnej do orzekania w przedmiocie odpowiedzialności karnej skarbowej oskarżonego, za czyny zarzucane mu
w akcie oskarżenia;
2) rażące naruszenie przepisów prawa materialnego, które miało istotny wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie art.
6 § 2 KKS w związku z art. 107 § 1 KKS, polegające na uznaniu, że art. 6 § 2 KKS obejmuje swą treścią normatywną
i znajduje zastosowanie do przestępstw trwałych - wieloczynowych, do których należą czyny zabronione
spenalizowane w art. 107 § 1 KKS.
W konkluzji wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego
rozpoznania.
Naczelnik Warmińsko-Mazurskiego Urzędu Celno-Skarbowego w Olsztynie zarzucił rażące naruszenie prawa
procesowego, mające istotny wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 17 § 1 pkt 7 KPK i art. 439 § 1 pkt 8 KPK w związku
z art. 113 § 1 KKS, a także art. 632 pkt 2 i art. 634 KPK w związku z art. 113 § 1 KKS, a także rażące naruszenie
przepisów prawa materialnego, które miało istotny wpływ na treść wyroku, a mianowicie art. 6 § 2 KKS w zw. z art.
107 § 1 KKS.
Autor kasacji wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Elblągu do
ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji wniesionych przez Prokuratora Rejonowego w Elblągu oraz Naczelnika
Warmińsko-Mazurskiego Urzędu Celno-Skarbowego w Olsztynie na niekorzyść, uchylił zaskarżony wyrok i sprawę
przekazał Sądowi Okręgowemu w Elblągu do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego wobec oczywistej zasadności obu kasacji, podlegały one rozpoznaniu na posiedzeniu
w trybie art. 535 § 5 KPK. Trafnie podniesiono w kasacjach, że Sąd odwoławczy dopuścił się rażącego naruszenia
prawa procesowego (art. 17 § 1 pkt 7 KPK), dokonując błędnej wykładni art. 6 § 2 KKS. Nieuprawnione przyjęcie
powyższej negatywnej przesłanki procesowej skutkowało niezasadnym umorzeniem postępowania wobec M.W.
Rzeczywiście, oskarżony prawomocnymi wyrokami wymienionymi w kasacjach, został skazany za czyny z art. 107 §
1 KKS, popełnione w warunkach określonych w art. 6 § 2 KKS za czasookresy, które obejmują okres przypisanego
w niniejszej sprawie czynu. Był to jednak jedyny wspólny element konstrukcji prawnej przewidzianej w art. 6 § 2 KKS.
Sąd II instancji przyjął, że istotą tych wszystkich zachowań było wykorzystanie przez oskarżonego tej samej
sposobności, wynikającej z prowadzenia ściśle określonego, wyspecjalizowanego typu działalności gospodarczej,
oskarżony był zdeterminowany osiągnięciem tego samego, sprecyzowanego, konkretnego celu, który realizował
w ramach założonych przez niego spółek, zachodziła tożsamość czynów. Takie elementy, jak różne miejsca
popełnienia poszczególnych czynów, urządzanie gier na różnych automatach, nie mają tutaj żadnego znaczenia.
Przestępstwo określone w art. 107 § 1 KKS należy zaliczyć do tzw. przestępstw wieloczynnościowych (nieprecyzyjnie
– wieloczynowych). Chodzi w nich o działania złożone z wielu czynności dokonujących zmian w świecie
zewnętrznym, aktywnie więc realizujących znamiona „urządzania” lub „prowadzenia” gier hazardowych. Słusznie
podnosi się w piśmiennictwie, że instytucja z art. 6 § 2 KKS nie znajduje też zastosowania do przestępstw trwałych,
wieloodmianowych, zbiorowych, czy przestępstw z reguły popełnionych powtarzającymi się zachowaniami (zob. P.
Kardas [w] P. Kardas, G. Łabuda, T. Razowski, Kodeks karny skarbowy. Komentarz, Warszawa 2017, s. 80
z powołaniem się na T. Grzegorczyka). Zdaniem tych komentatorów „powoływanie się na art. 6 § 2 KKS jest zbędne
w wypadkach tzw. wieloczynowego określenia znamion np. »urządza lub prowadzi grę« (art. 107 § 1), »trudni się
sprzedażą losów« (art. 110), »nabywa, przechowuje lub przewozi« (art. 65 § 1 i 2, art. 91 § 1 i 2); jest to także jedno
przestępstwo ze względu na wieloczynowość jego znamion” (T. Grzegorczyk, Kodeks karny skarbowy. Komentarz,
Warszawa 2009, s. 58). Zbędność ta, polegająca na zaniechaniu powoływania do kwalifikacji przepisu art. 6 § 2 KKS,
wynika z redukcji wielu działań sprawcy do jednego zachowania. Jeżeli więc sprawca np. w określonym czasie
prowadził bez koncesji grę na jednym automacie, to jego zachowanie należy kwalifikować tylko z art. 107 § 1 KKS
(bez „w zw. z art. 6 § 2 KKS”).
Gdy chodzi więc o czyn z art. 107 § 1 KKS, to jak wyżej wspomniano – na „urządzanie” lub „prowadzenie” gier
hazardowych składa się wiele działań. Specyfika tego przestępstwa wyklucza zatem dokonywanie go „na raty”, jak
wymaga tego art. 6 § 2 KKS. Chociaż więc czyn ciągły uregulowany w art. 6 § 2 KKS jest odpowiednikiem art. 12 zd.
pierwsze KK (zob. uzasadnienie rządowego projektu Kodeksu karnego skarbowego, Warszawa 1999, zeszyt 25, s.
144), a konstrukcja czynu ciągłego określonego w art. 12 KK dotyczyć ma przestępstw popełnionych „na raty” (zob.
Nowe Kodeksy Karne z 1997 r., z uzasadnieniami, Warszawa 1997, s. 124), to przecież wiele działań składających
się na „urządzanie” lub „prowadzenie” gier hazardowych, czyli zespół czynności realizujących te znamiona nie
rozkłada się „na raty” w rozumieniu art. 6 § 2 KKS. Ponadto, poza analizą Sądu znalazła się fraza mówiąca, że
przepis art. 6 § 2 KKS dotyczy zachowań „podjętych w krótkich odstępach czasu”. Sąd był obowiązany rozważyć, czy
zachowania oskarżonego spełniają wspomniany warunek. Regulacja zawarta w art. 6 § 2 KKS przewidziana została -
jak wspomniano - dla czynów popełnianych „na raty”. Chodzi o zachowania podejmowane sukcesywnie, to jest jedno
po drugim.
Tymczasem zamiar realizowany był przez oskarżonego nie stopniowo, krok po kroku, ale jednocześnie w różnych
miejscach (lokalach) całego kraju. Tylko siłą rzeczy (z istoty) jego działalność miała być rozciągnięta w czasie, a nie
wynikała z jego woli. W tych okolicznościach na tę działalność nie da się nałożyć „siatki” czynu ciągłego, tj. objąć jej
konstrukcją art. 6 § 2 KKS, ponieważ warunek odstępu między zachowaniami w rozumieniu tego przepisu nie został
spełniony.
Zasadność zarzutów kasacyjnych powoduje konieczność uchylenia przez Sąd Najwyższy wyroku Sądu Okręgowego
w Elblągu i przekazania sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym, w toku
którego uwzględnione zostaną wyrażone powyżej zapatrywania prawne (art. 442 § 3 KPK w zw. z art. 518 KPK w zw.
z art. 113 § 1 KKS).

Komentarz
Wyrok Sądu Najwyższego jest słuszny, ponieważ brak było podstaw do uznania, że wystąpiła przesłanka działania „z
wykorzystaniem takiej samej sposobności”, nie wspominając już o „tej samej sposobności”, którą przyjął Sąd
II instancji. Zwrot ten oznacza powielanie analogicznych zachowań nagannych z wykorzystaniem takiej samej
nadarzającej się okazji lub sprzyjających warunków czy okoliczności. W realiach spraw tego rodzaju, co do zasady,

nie może być mowy o tym, aby sprawca wykorzystywał sprzyjającą okazję. W realizacji takich zachowań (urządzanie
gier na automatach bez posiadania koncesji) nie ma przecież żadnego elementu już istniejącego, czy też takiego,
który pojawia się na początkowym etapie realizacji czynu przestępczego i jest później wykorzystany. Sprawca
w rzeczy samej niczego nie wykorzystuje dla realizacji znamion czynu zabronionego, natomiast wykonuje od
początku do końca czyn zabroniony według nowopowstałego zamiaru.

Wyrok Sądu Najwyższego z 15.1.2020 r., III KK 272/19

Wyrok Sądu Najwyższego uchylił zaskarżony wyrok, argumentując brak podstaw do uznania przesłanki działania 'z wykorzystaniem takiej samej sposobności'. Zdaniem Sądu, działania oskarżonego nie spełniają warunków czynu ciągłego z art. 6 § 2 KKS, co skutkowało uchyleniem wyroku i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania.