Negatywna przesłanka procesowa w postaci powagi rzeczy osądzonej

Publikacja omawia problem negatywnej przesłanki procesowej w postaci powagi rzeczy osądzonej w kontekście przestępstwa skarbowego z art. 107 § 1 KKS. Autor analizuje zastosowanie reguł dotyczących czynu ciągłego oraz konstrukcji przestępstwa skarbowego urządzania gier hazardowych. Przedstawia także przebieg postępowania karne oraz orzeczenia sądów w tej sprawie.

Tematyka: przestępstwo skarbowe, art. 107 § 1 KKS, czyn ciągły, gry hazardowe, powaga rzeczy osądzonej, negatywna przesłanka procesowa, Sąd Najwyższy, postępowanie karne

W przypadku przestępstwa skarbowego z art. 107 § 1 KKS, którego istotą jest trwałość, nie ma zastosowania
szczególna reguła z art. 6 § 2 KKS, określająca tzw. czyn ciągły na gruncie prawa karnego skarbowego. Nie
można, odwołując się bezpośrednio do kryteriów wskazanych w art. 6 § 2 KKS przesądzać, jakie są warunki
uznania wielości zachowań za jedno przestępstwo „urządzania” lub „prowadzenia” gier hazardowych, z art.
107 § 1 KKS. Kryteria te muszą zostać odtworzone na gruncie samego art. 107 § 1 KKS.
Opis stanu faktycznego
M.W. został oskarżony o to, że w okresie od 1.7.2015 r. do 14.10.2015 r. jako prezes firmy H.F. w O. urządzał w E.
gry na automatach w rozumieniu art. 2 GryHazardU, wbrew przepisom art. 3, art. 4, art. 14 ust. I, art. 23 oraz art. 23a
GryHazardU, bez wymaganej koncesji oraz poza kasynem gry, a mianowicie o przestępstwo skarbowe z art. 107 § 1
KKS w zw. z art. 9 § 3 KKS.
Sąd Rejonowy w Elblągu wyrokiem z 6.4.2017 r. (VIII K 899/16) oskarżonego M.W. uznał za winnego popełnienia
czynu zarzucanego mu aktem oskarżenia, z tym odmiennym ustaleniem, że w okresie od 1.7.2015 r. do 2.9.2015 r.
urządzał gry wbrew przepisom art. 3, art. 4 ust. 1, art. 6 ust.1, art. 9, art. 23 ust.1, art. 23a ust.1 GryHazardU,
w szczególności bez wymaganej koncesji, bez zatwierdzonego regulaminu, bez rejestracji automatów a w okresie od
3.9.2015 r. do 14.10.2015 r. wbrew przepisom art. 3, art. 4 ust.1, art. 6 ust. 1, art. 9, art.14 ust.1, art. 23 ust.1, art. 23a
ust. 1 GryHazardU. W szczególności bez wymaganej koncesji i poza kasynem do gry, bez zatwierdzonego
regulaminu, bez rejestracji automatów, przy czym czyn ten zakwalifikował jako przestępstwo skarbowe z art. 107 § 1
KKS w zw. z art. 9 § 3 KKS i za czyn ten na podstawie art. 107 § 1 KKS w zw. z art. 23 § 1 i 3 KKS wymierzył
oskarżonemu karę grzywny w wysokości 240 stawek dziennych, ustalając wysokości jednej stawki na kwotę 150 zł.
Z wyrokiem tym nie zgodził się obrońca M.W., który wywiódł apelację na korzyść tego oskarżonego. Wyrokiem
z 12.4.2018 r. (VI Ka 287/17) Sąd Okręgowy w Elblągu zmienił zaskarżony wyrok i umorzył postępowanie karne
wobec oskarżonego M.W. Kasacje od powyższego wyroku wywiedli Prokurator Rejonowy w Elblągu oraz Naczelnik
Warmińsko-Mazurskiego Urzędu Celno-Skarbowego w Olsztynie.Prokurator zaskarżył powyższy wyrok w całości na
niekorzyść oskarżonego M.W., zarzucając:
1) rażące naruszenie prawa procesowego, mające istotny wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie art. 17 § 1 pkt 7
KPK, polegające na błędnym przyjęciu, że zaistniała ujemna przesłanka procesowa w postaci powagi rzeczy
osądzonej, gdyż oskarżony M.W. został wcześniej prawomocnie skazany za czyn, będący elementem czynu ciągłego
przypisanego mu prawomocnymi wyrokami Sądu Rejonowego w Bełchatowie z 16.12.2016r. (II K 678/16) oraz Sądu
Rejonowego w Nowym Mieście Lubawskim z 6.2.2017 r. (II K 232/16) w sytuacji, gdy oskarżony nie został
prawomocnie skazany w warunkach określonych w art. 6 § 2 KKS w zw. z art. 107 § 1 KKS, a tym samym nie było
przeszkody prawnej do orzekania w przedmiocie odpowiedzialności karnej skarbowej oskarżonego za czyny
zarzucane mu w akcie oskarżenia;
2) rażące naruszenie przepisów prawa materialnego, które miało istotny wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie art.
6 § 2 KKS w związku z art. 107 § 1 KKS, polegające na uznaniu, że art. 6 § 2 KKS obejmuje swą treścią normatywną
i znajduje zastosowanie do przestępstw trwałych - wieloczynowych, do których należą czyny zabronione
spenalizowane w art. 107 § 1 KKS.
W konkluzji skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego w Elblągu VI Wydział Kamy
Odwoławczy z 12.4.2018 r. (VI Ka 287/17), wobec M.W. i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego
rozpoznania.
Naczelnik Warmińsko-Mazurskiego Urzędu Celno-Skarbowego w Olsztynie zaskarżył ww. wyrok na niekorzyść M.W.
zarzucając:
1) rażące naruszenie prawa procesowego, mające istotny wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie art. 17 §1 pkt 7
KPK i art. 439 § 1 pkt 8 KPK w zw. z art. 113 § 1 KKS;
2) rażące naruszenie przepisów prawa materialnego, które miało wpływ na treść wyroku, a mianowicie art. 6 § 2 KKS
w zw. z art. 107 § 1 KKS;
3) rażące naruszenie prawa procesowego, mające istotny wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie art. 632 pkt 2
i art. 634 KPK w zw. z art. 113 § 1 KKS.

W konkluzji wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Elblągu
w tym zakresie, do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji wniesionych przez Prokuratora Rejonowego w Elblągu oraz Naczelnika
Warmińsko-Mazurskiego Urzędu Celno-Skarbowego w Olsztynie, uchylił wyrok Sądu Okręgowego w Elblągu
w zaskarżonej części (w odniesieniu do M.W.) i w tym zakresie przekazał sprawę temu Sądowi do ponownego
rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacje są oczywiście zasadne. Autorzy kasacji zasadnie zarzucają Sądowi
odwoławczemu rażące naruszenie przepisów postępowania w wyniku czego doszło do błędnej wykładni art. 6 § 2
KKS w zw. z art. 107 § 1 KKS i przyjęcia, że w przedmiotowej sprawie zaistniała negatywna przesłanka procesowa
w postaci powagi rzeczy osądzonej z art. 17 § 1 pkt 7 KPK w zw. z art. 113 § 1 KKS.
Rację mają skarżący wskazując, że w przypadku przestępstwa skarbowego z art. 107 § 1 KKS, którego istotą jest
trwałość, nie ma zastosowania szczególna reguła z art. 6 § 2 KKS, określająca tzw. czyn ciągły na gruncie prawa
karnego skarbowego. Nie można, odwołując się bezpośrednio do kryteriów wskazanych w art. 6 § 2 KKS
przesądzać, jakie są warunki uznania wielości zachowań za jedno przestępstwo „urządzania” lub „prowadzenia” gier
hazardowych, z art. 107 § 1 KKS. Kryteria te muszą zostać odtworzone na gruncie samego art. 107 § 1 KKS.
Tymczasem, Sąd odwoławczy ustalając, że zarzucone oskarżonemu zachowanie stanowiło element osądzonego już
przestępstwa, odwołał się bezpośrednio do kryteriów ciągłości określonych w art. 6 § 2 KKS. Badając bowiem
z urzędu, czy w sprawie zachodzi negatywna przesłanka procesowa w postaci powagi rzeczy osądzonej sąd odwołał
się do konstrukcji czynu ciągłego, mającej charakter normatywny. Odwołanie się do tej konstrukcji wyznaczyło zakres
określonych ustaleń faktycznych, związanych ze sposobem działania oskarżonego, prowadzących Sąd odwoławczy
do wniosku, że zarzucony temu oskarżonemu czyn, był już przedmiotem wcześniejszego prawomocnego wyroku.
Przepis art. 6 KKS został więc zastosowany przez Sąd odwoławczy nie jako element normy sankcjonującej,
określającej kompetencję sądu do orzeczenia sankcji karnej, ale jako definicja normatywna, przesądzająca uznanie
wielości zachowań za jeden czyn zabroniony.
Sąd odwoławczy, uznając się za związany kwalifikacją prawną czynów przypisanych oskarżonemu w wyroku Sądu
Rejonowego w Bełchatowie z 16.12.2016 r. (II K 678/16) oraz wyroku Sądu Rejonowego w Nowym Mieście
Lubawskim z 6.2.2017 r. (II K 232/16) ograniczył się w zasadzie do porównania okresów działania oskarżonego
w obydwu sprawach oraz w sprawie niniejszej. W tej sytuacji należało uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę
Sądowi Okręgowemu w Elblągu do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym. Rozpoznając na nowo
wniesioną apelację, Sąd ten raz jeszcze oceni, czy istotnie spełnione są kryteria prawnej jedności czynu z art. 107 §
1 KKS w odniesieniu do zachowań będących przedmiotem niniejszego postępowania oraz objętych wcześniejszymi
wyrokami, zaś dokonując tej oceny, będzie miał na względzie aktualne w tej materii orzecznictwo Sądu Najwyższego,
w tym, w szczególności wyrok Sądu Najwyższego z 19.9.2018 r. (V KK 415/18,
), w którym stwierdzono, że
„skoro urządzanie gry hazardowej w postaci gry na automatach (art. 1 ust. 2 w zw. z art. 2 ust. 3 i 5 GryHazardU)
wymaga uzyskania koncesji na kasyno gry (art. 6 ust. 1 GryHazardU), a koncesja taka udzielana jest w odniesieniu
do jednego kasyna, prowadzonego w ściśle określonym (geograficznie) miejscu (art. 41 ust. 1, art. 42 pkt 3 i art. 35
pkt 5 GryHazardU), to zachowanie osoby, która nie posiadając koncesji na prowadzenie kasyna podejmuje działanie
w postaci urządzania gry na automatach w różnych miejscach (miejscowościach, lokalach), stanowi każdorazowo -
od strony prawnokarnej - inny czyn, podjęty z zamiarem naruszenia tych przepisów w każdym z tych miejsc.
Uprzednie prawomocne skazanie za przestępstwo z art. 107 § 1 KKS, popełnione w innym miejscu, w którym czas
jego popełnienia obejmuje okres popełnienia czynu z art. 107 § 1 KKS, co do którego toczy się jeszcze postępowanie
karne skarbowe, nie stanowi, w tym późniejszym procesie, przeszkody procesowej w postaci powagi rzeczy
osądzonej, albowiem nie jest spełniony warunek tożsamości czynów” (podobnie zob. wyroki SN z: 19.9.2018 r., V KK
419/18,
; 15.11.2018 r., V KK 249/18,
; 19.12.2018 r., V KK 450/18,
; 29.1.2019 r., V KK 562/18,
; 30.5.2019 r., IV KK 583/18,
).

Komentarz
Sąd odwoławczy błędnie uznał kwalifikację prawną zachowań przypisanych M.W. w poprzednim wyroku. Odwołując
się do niej i wynikających z niej przesłanek „ciągłości”, doszedł następnie do wniosku, że zachowanie będące
przedmiotem oceny w prowadzonym obecnie postępowaniu należy do czynu ciągłego, za którego popełnienie M.W.
został już prawomocnie skazany. Tymczasem sąd orzekający w sprawie o przestępstwo zachowuje samodzielność
jurysdykcyjną w zakresie kwalifikacji prawnej czynu, który jest przedmiotem postępowania. Oznacza to, że ten
właśnie sąd samodzielnie rozstrzyga, czy zachowanie będące przedmiotem postępowania zostało już osądzone
w innym postępowaniu i jest to sfera ustaleń faktycznych. Przyjęta w innym postępowaniu kwalifikacja prawna nie
wiąże innych sądów, które samodzielnie ustalają kwalifikację prawną zachowań, będących przedmiotem toczących
się przed tymi sądami postępowań. Innymi słowy dla ustalenia, czy zachodzi powaga rzeczy osądzonej znaczenie
ma wyłącznie opis czynu, a nie jego prawna kwalifikacja. Nie ma więc znaczenia, czy w tym wcześniejszym

orzeczeniu przyjmowano konstrukcję czynu ciągłego z art. 12 KK lub art. 6 § 2 KKS, czy też nie.

Wyrok Sądu Najwyższego z 22.1.2020 r., III KK 119/19

Sąd Najwyższy uchylił wyrok Sądu Okręgowego i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania, kwestionując interpretację negatywnej przesłanki procesowej. Decyzja ta została poparta argumentami dotyczącymi braku zastosowania reguł czynu ciągłego w przypadku przestępstwa skarbowego oraz samodzielnością sądu w ustalaniu kwalifikacji prawnej czynu.