Właściwa kwalifikacja prawna podstawą słusznego rozstrzygnięcia

Odpowiedzialności karnej z art. 178a § 4 KK podlega nie tylko sprawca, który w czasie popełnienia czynu, gdy prowadzi pojazd mechaniczny będąc w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, był już uprzednio karany za podobne czyny, ale także, gdy dopuścił się czynu w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych. Użycie spójnika „albo” oznacza, że spełnienie jednego z zachowań wystarcza do wyczerpania znamion przestępstwa z art. 178a § 4 KK.

Tematyka: odpowiedzialność karna, art. 178a § 4 KK, prowadzenie pojazdu mechanicznego, stan nietrzeźwości, zakaz prowadzenia pojazdów, Sąd Najwyższy

Odpowiedzialności karnej z art. 178a § 4 KK podlega nie tylko sprawca, który w czasie popełnienia czynu, gdy prowadzi pojazd mechaniczny będąc w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, był już uprzednio karany za podobne czyny, ale także, gdy dopuścił się czynu w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych. Użycie spójnika „albo” oznacza, że spełnienie jednego z zachowań wystarcza do wyczerpania znamion przestępstwa z art. 178a § 4 KK.

Odpowiedzialności karnej z art. 178a § 4 KK podlega nie tylko sprawca, który w czasie popełnienia czynu,
o którym mowa w § 1 wskazanego przepisu – a więc gdy prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym,
wodnym lub powietrznym będąc w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego – był już
uprzednio karany (prawomocnie skazany) za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości
lub pod wpływem środka odurzającego albo za przestępstwo określone w art. 173, 174, 177 lub art. 355 § 2
KK popełnione w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, ale także, gdy czynu
określonego w § 1 dopuścił się w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych
orzeczonego w związku ze skazaniem za przestępstwo. W związku z użyciem przez ustawodawcę spójnika
„albo”, dla wyczerpania znamion przestępstwa określonego w art. 178a § 4 KK, wystarczające jest spełnienie
jednego z zachowań wyrażonych w tym przepisie.
Opis stanu faktycznego
E.F. został oskarżony o to, że:
1) 10.5.2016 r. na ulicy Ś. w miejscowości S. prowadził samochód osobowy marki Fiat 126p znajdując się w stanie
nietrzeźwym z wynikami 1,24 mg/1, 1,35 mg/1 i 1,26 mg/1 alkoholu w wydychanym powietrzu, przy czym
zarzucanego mu czynu dopuścił się będąc wcześniej skazanym prawomocnym wyrokiem za prowadzenie pojazdu
mechanicznego w stanie nietrzeźwości oraz w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów
mechanicznych orzeczonego przez Sąd Rejonowy w Brzegu, II K 427/15, obowiązujący w okresie trzech lat, od
3.11.2015 r. do 3.11.2018 r., tj. o przestępstwo z art. 178a § 4 KK;
2) 16.5.2016 r. na drodze publicznej w miejscowości P. prowadził samochód osobowy marki Fiat 126p znajdując się
w stanie nietrzeźwym z wynikami 0.89 mg/1, 0.93 mg/1 i 0,87 mg/1 alkoholu w wydychanym powietrzu, przy czym
zarzucanego mu czynu dopuścił się będąc wcześniej skazanym prawomocnym wyrokiem za prowadzenie pojazdu
mechanicznego w stanie nietrzeźwości oraz w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów
mechanicznych orzeczonego przez Sąd Rejonowy w Brzegu, II K 427/15, obowiązujący w okresie trzech lat, od
3.11.2015 r. do 3.11.2018 r., tj. o przestępstwo z art. 178a § 4 KK.
Wyrokiem z 28.6.2018 r. Sąd Rejonowy w Brzegu, w sprawie II K 387/16:
1) uznał oskarżonego E.F. za winnego czynów opisanych w pkt 1 i 2 w części wstępnej wyroku tj. ciągu przestępstw
z art. 178a § 4 KK i za to na podstawie art. 178a § 4 KK przy zastosowaniu art. 91 § 1 KK wymierzył mu karę 8
miesięcy pozbawienia wolności;
2) na podstawie art. 42 § 3 KK przy zastosowaniu art. 91 § 1 KK w związku ze skazaniem za czyny opisane w pkt 1
i 2 części wstępnej wyroku, stanowiące ciąg przestępstw, orzekł wobec oskarżonego E.F. zakaz prowadzenia
wszelkich pojazdów mechanicznych dożywotnio.
Wyrok ten został zaskarżony apelacjami prokuratora i oskarżonego. Prokurator wniósł kasację na niekorzyść
oskarżonego i podniósł w niej zarzut rażącej niewspółmierności kary orzeczonej przez sąd I instancji za przypisane
oskarżonemu E.F. przestępstwa z art. 178a § 4 KK w zw. z art. 91 § 1 KK, to jest kary 8 miesięcy pozbawienia
wolności, podczas gdy okoliczności podmiotowe i przedmiotowe, wcześniejsza karalność oraz okoliczności, że
oskarżony dwukrotnie, w odstępie 6 dni dopuścił się czynu z art. 178a § 4 KK, wskazują na zastosowanie surowszej
kary, co pozwoli na realizację celów kary w zakresie prewencji indywidualnej, jak i ogólnej, a zwłaszcza potrzeby
kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa. Prokurator wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez
orzeczenie za czyny z art. 178a § 4 KK w zw. z art. 91 § 1 KK kary 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności.
Oskarżony wniósł natomiast o uniewinnienie, ewentualnie o złagodzenie kary wskazując, że orzeczony przez Sąd
Rejonowy w Brzegu wyrok jest dla niego krzywdzący. Podniósł, że zdawał sobie sprawę z tego, iż nie miał uprawnień
do prowadzenia pojazdu, ale zaszła wyjątkowa sytuacja i nie popełnił przestępstwa celowo. Wskazał, że gdyby sąd
nie uwzględnił jego wniosku o uniewinnienie, wnosi o złagodzenie orzeczonych kar.
Wyrokiem z 5.7.2019 r., w sprawie VII Ka 948/18, Sąd Okręgowy w Opolu zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób,
że wymierzył mu karę 8 miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawiesił na okres próby
wynoszący 3 lata, a ponadto orzekł wobec oskarżonego zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na
okres 5 lat.
Wyrok Sądu odwoławczego został zaskarżony w całości na niekorzyść skazanego kasacją wniesioną na podstawie
art. 521 KPK przez Prokuratora Generalnego. W kasacji podniesiono zarzut rażącego i mającego istotny wpływ na



treść wyroku naruszenia przepisu prawa materialnego, a mianowicie art. 178a § 4 KK, przez jego niezastosowanie,
polegające na wyrażeniu błędnego poglądu, że zatarcie skazania w sprawie Sądu Rejonowego w Brzegu
z 27.10.2015 r., II K 427/15, w dacie orzekania przez sąd odwoławczy, spowodowało dekompletację znamion
przestępstwa z art. 178a § 4 KK i uprawniało do zmiany opisu przypisanego E.F. czynu, przez wyeliminowanie
ustalenia opisanego zwrotem „przy czym zarzucanego mu czynu dopuścił się będąc wcześniej skazanym
prawomocnym wyrokiem za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości oraz w okresie
obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych orzeczonego przez Sąd Rejonowy w Brzegu, II K
427/15, obowiązujący w okresie trzech lat od 3.11.2015 r. do 3.11.2018 r.”, jak również uprawniało do
zakwalifikowania przypisanego oskarżonemu występku z art. 178a § 1 KK, podczas gdy z uwagi na to, że
zarzucanego mu przestępstwa E.F. dopuścił się w czasie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów
mechanicznych w ruchu lądowym, swoim zachowaniem wyczerpał ustawowe znamiona przestępstwa z art. 178a § 4
KK. Skarżący wniósł o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu
w Opolu.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji Prokuratora Generalnego na niekorzyść, uchylił zaskarżony wyrok i sprawę
przekazał Sądowi Okręgowemu w Opolu do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja jest oczywiście zasadna. Otóż, wyrok Sądu Okręgowego w Opolu zapadł
z rażącym naruszeniem prawa materialnego wskazanego w zarzucie kasacji. Uzasadniając swój wyrok Sąd
odwoławczy stwierdził, że na dzień orzekania przed sądem II instancji oskarżony nie był już osobą karaną za
przestępstwo. Wyrok Sądu Rejonowego w Brzegu z 27.10.2015 r., II K 427/15 uległ bowiem zatarciu. Zgodnie z art.
106 KK zatarcie skazania powoduje, że w kolejnym procesie nie można powoływać się na poprzednią karalność ani
też przyjąć działania w warunkach powrotu do przestępstwa, albowiem skutki wydania wyroku, który uległ zatarciu
przestają działać na przyszłość. W tej części należy zgodzić się z rozstrzygnięciem Sądu II instancji. W tym zakresie
brak jest podstaw do przypisania odpowiedzialności karnej E.F. z art. 178a § 4 KK, albowiem w czasie wydawania
wyroku przez Sąd Odwoławczy „nie istniało” żadne prawomocne skazanie, o którym mowa w tym przepisie.
W związku z powyższym podkreślić należy, że wyrokiem Sądu Rejonowego w Brzegu, w sprawie o sygn. akt II K
387/16, E.F. skazany został za popełnienie czynów, polegających na prowadzeniu pojazdu mechanicznego w ruchu
lądowym będąc w stanie nietrzeźwości oraz w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów
mechanicznych orzeczonego przez Sąd Rejonowy w Brzegu, w sprawie II K 427/15. Zakaz ten obowiązywał od
3.11.2015 r. do 3.11.2018 r., a wspomniane czyny zostały popełnione w dniach 10 i 16.5.2016 r. Tym samym rację
ma skarżący, że E.F. wyczerpał znamiona przestępstwa określonego w art. 178a § 4 KK, a wyeliminowanie
powyższej okoliczności z opisu czynów i zmiana kwalifikacji na czyn z art. 178a § 1 KK przez Sąd Okręgowy w Opolu
było nieuprawnione.
Jednoznacznie w tym przedmiocie wypowiadał się wielokrotnie Sąd Najwyższy. Jak stwierdził w wyroku z 21.3.2018
r., III KK 36/18 (Prok. i Pr. – OSNPK 2018, Nr 7-8, poz. 4): „Przeszkodą do przyjęcia wobec sprawcy, któremu
zarzucono prowadzenie w stanie nietrzeźwości pojazdu mechanicznego w ruchu lądowym surowszej
odpowiedzialności karnej z art. 178a § 4 KK, jest fakt zatarcia z mocy prawa wcześniejszego prawomocnego
skazania za przestępstwo określone w art. 178a § 1 KK lub wymienione w art. 178a § 4 KK, zaistniały w dacie
wyrokowania, co do popełnienia czynu określonego w art. 178a § 1 KK, również wtedy, gdy do popełnienia tego
czynu doszło przed upływem okresu niezbędnego do zatarcia wcześniejszego skazania. Trafnie też nadmieniono, że
do przyjęcia wspomnianej surowszej odpowiedzialności nie stanowi przeszkody zatarcie w dacie wyrokowania
skazania, którego częścią było orzeczenie zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych, jeżeli będący
przedmiotem osądu czyn określony w art. 178a § 1 KK został popełniony w okresie obowiązywania tego zakazu.”
(zob. również wyrok SN z 20.7.2017 r., IV KK 31/17, 
).
Naruszenie wskazanego przepisu miało również istotny wpływ na treść wydanego orzeczenia, albowiem skutkowało
uznaniem oskarżonego E.F. winnym popełnienia czynu z art. 178a § 1 KK, podczas kiedy w istocie, swoim
zachowaniem wyczerpał on znamiona przestępstwa kwalifikowanego, określonego w art. 178a § 4 KK i za
popełnienie tego przestępstwa powinien zostać ukarany. Uchybienie to nie tylko doprowadziło do kwalifikacji czynów
oskarżonego na podstawie przepisu przewidującego łagodniejsze zagrożenie karą, ale miało również wpływ na
zmianę orzeczenia, co do środków karnych, a przede wszystkim uchylenie dożywotniego zakazu prowadzenia
wszelkich pojazdów mechanicznych.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu
w Opolu do ponownego rozpoznania. W toku tych czynności Sąd będzie miał na względzie powyższe wnioski
i spostrzeżenia.

Komentarz
Nie kwestionując stanowiska Sądu Okręgowego w Opolu, co do faktu zatarcia skazania oskarżonego E.F. na dzień




wyrokowania przez sąd odwoławczy, stwierdzić należy, że sąd nie wziął pod uwagę pełnej treści art. 178a § 4 KK.
Z przepisu tego wynika, że o kwalifikowanym typie przestępstwa prowadzenia pojazdu mechanicznego w stanie
nietrzeźwości decyduje nie tylko wcześniejsze prawomocne skazanie za prowadzenie pojazdu mechanicznego
w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo za przestępstwo określone w art. 173, 174, 177
lub art. 355 § 2 KK popełnione w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego.

Wyrok Sądu Najwyższego z 9.1.2020 r., V KK 580/19







Sąd Najwyższy uchylił wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania, argumentując, że nie wystąpiły przesłanki do karania oskarżonego zgodnie z art. 178a § 4 KK. Decyzja ta wynikała z rażącego naruszenia prawa materialnego i błędnego zastosowania przepisów przez Sąd Okręgowy w Opolu.